0 سبد خرید
جستجوی پیشرفته

ادبیات عرب

نمایش تا از مورد
نتیجه جستجو برای :
  • تسمیه | آذرتاش آذرنوش , علی اشرف صادقی , رضوان مساح , امیر حسین ساکت , مهدی مطیع , عثمان غازی اوز گودنلی , بخش گزیدۀ منابع در لغت به معنی نام‌گذاری، نیز اصطلاحی در علوم مختلف اسلامی.
  • تشبیب |
  • تشبیه | اصغر دادبه , بابک فرزانه در لغت به معنای مانند کردن، در اصطلاح بیان مشارکت یک یا چند چیز با یک یا چند چیز دیگر در یک یا بیش از یک صفت که به واسطۀ ابزارهایی ویژۀ دال بر معنای مشابهت صورت می‌پذیرد (جرجانی، علی، 58؛ تهانوی، 1/ 795، 796؛ نیز نک‍ : دنبالۀ مقاله). بیان و مقدار حال مشبه، امکان وجود مشبه،تزیین و تقبیح آن از اغراضی است که بلا...
  • تصریع | عبدالله مسعودی آرانی , هادی نظری منظم از محسنات لفظی بدیع. واژۀ تصریع ظاهراً از روی کلمۀ مصراع (لنگۀ در = نیم بیت) ساخته شده (ابن منظور، ذیل صرع) و در اصطلاح بدیع آن است که عروض (آخرین تفعلۀ مصراع اول) را در وزن و اعراب و قافیه با ضرب (آخرین تفعلۀ مصراع دوم) برابر گردانند و در کاستی و فزونی هر دو را یکسان نمایند (ابن رشیق، ٣٢٥؛ ابن ابی اصبع، ٢/ ٣...
  • تصحیف | رضوان مساح , محمد نوید بازرگان خواندن یا روایت کلمه‌ای به اشتباه به علت تشابه حروف مزدوجه (مانند ب، ت، ث، ی، ن)، یا عدم تمایز در نقطه‌گذاری. «صَحَفی» و «مُصَحِّف»کسی را گویند که قرائت وی با تصحیف همراه است. یاقوت نیز تصحیف را از عیوب «منطق» دانسته، و متذکر شده است که تصحیف معمولاً در زمینه‌های تخفیف و تثقیل (نک‍ : دنبالۀ مقاله، بخش بدیع)، ...
  • تضاد | اصغر دادبه , هادی نظری منظم , عبدالرضا مدرس زاده که «طباق» و «مطابقه» نیز خوانده می‌شود، در اصطلاح بدیعیان و لغت شناسان، بر صنعتی اطلاق شده است که بر اساس آن، دو کلمۀ متضاد یا متفاوت را در یک عبارت می‌نهند. چون تقابل این دو کلمه، شکلهای گوناگونی می‌یابد، ناچار تضاد را هم به چند‌گونه تقسیم کرده‌اند. پیداست که اصل این آرایه، همانا رابطۀ متضاد میان دو کلمه است...
  • تطیلی |
  • تعاویذی، محمد |
  • تقیه بنت غیث | فریبا پات ام علی (505-579ق/ 1111-1183م)، از بانوان شاعر و ادیب شامی، ملقب به ستُّ النِعَم (بانوی نعمتها). وی در خانواده‌ای اهل دانش در دمشق زاده شد. جدش ابوالحسن علی بن عبدالسلام (د 478ق) از شاعران صور و پدرش ابوالفرج غیث معروف به ابن اَرْمنازی (د 509 ق)، خطیب و کاتب بود (ابن خلکان، 1/ 299؛ یاقوت، 1/ 159).
  • تخلیص المفتاح |
  • تلعفری | مریم صادقی تَلَّعْفَری، ابوالمکارم محمدبن یوسف شیبانی (593-675ق/ 1197-1277م)، شاعر دورۀ ایوبی. نسبش به تَلَّ اَعْفَر (یا تَلَّ یعفر) میان سنجار و موصل می‌رسد (نک‍ : یاقوت، 1/ 863؛ قس: سیوطی، 54، که این نام را با تخفیف لام تَلَعفری ضبط کرده است).
  • تلمسانی | هادی نظری منظم تِلِمْسانی، ابوربیع سلیمان بن علی کومّی (و نه کوفی)، ملقب به عفیف‌الدین (د 690ق/ 1291م)، شاعر، ادیب و عارف سدۀ 7ق. اصل او از قبیلۀ کومّیه در مراکش بود (نک‍ : ذهبی، تاریخ...، 406؛ ابن کثیر، 13/ 345). صفدی نیز نام یکی از نیاکان وی را یاتینَن نوشته (15/ 408) که تصحیف فاحشی از اسم یاسین است که در منابع کهن (مثلاً...
  • تمیم بن ابی بم مقبل عجلانی | هادی نظری منظم تَمیمِ بْنِ اُبَیِّ بْنِ مُقْبِلِ عَجْلانی، ابوکعب (یا ابوحُرة) (د نیمۀ سدۀ 1ق/ 7م)، شاعر مخضرم عرب، از اصل قیس بن عیلان. نه تاریخ تولدش معلوم است، نه تاریخ وفاتش. برخی وی را به اشتباه ابن‌اُبی ‌مقبل گفته‌اند (نک‍ : ابن‌حبیب، «کنی‌الشعراء...»، 289؛ ابن‌قتیبه، 106). نیز دو کنیه برای او ذکر کرده‌اند: ابوکعب (نک...
  • تمیمی، ابوسعید | ایران ناز کاشیان تَمیمی، ابوسعید صالح بن درویش (د 1261ق/ 1845م)، ادیب و شاعر عراقی. وی ظاهراً در 1188 یا 1190ق/ 1774 یا 1776م در کاظمین متولد شد (خاقانی، 3/ 142؛ قس: بصیر، 73). از منابع چنین برمی‌آید که او زیرنظر پدر (آقابزرگ، طبقات... ، 2(2)/ 653) و به سنت مرسوم به تحصیل علوم پرداخت، اما در نوجوانی پدرش را از دست داد و از کا...
  • تمیم بن معز | مریم شمس تَمیمِ بْنِ مُعِزّ (337-374ق/ 948-985م)، شاعر و فرزند خلیفۀ فاطمی. وی در مهدیۀ تونس به دنیا آمد (فروخ، 532؛ GAS, II/ 655)، دوران کودکی را در شهر زادگاهش و دوران نوجوانی را در منصوریه درکنار جدش منصور گذراند (عبدالعظیم، «و»). پدرش خلیفه المعز لدین الله نیز شعر می‌سرود و ارجوزه‌ای از وی در بحر رمل به نام «ذاتُ ...
  • تنوخی، ابوعلی | آذرتاش آذرنوش تَنوخی، ابوعلی مُحَسِّن بن ابوالقاسم علی (329-384ق/ 941-994م)، قاضی ادیب و نویسندۀ سدۀ 4ق در بغداد و جنوب ایران. وی در بصره به دنیا آمد و همانجا در خاندان ادیب و حدیث‌شناس خود پرورش یافت. همۀ استادان دورۀ کودکی یا نوجوانی او از مشاهیرند و بی‌گمان از همه تابناک‌تر ابوبکر صولی است (شالجی، مقدمه بر نشوار...، 1/ ...
  • تنوخی، ابوالفضل | رضوان مساح تَنوخی، ابـوالفضل عبـدالمحسن بـن حـمّـود معــروف بـه امین‌الدین حلبی (570-643ق/ 1174-1245م)، شاعر، ادیب و کاتب ایوبیان. بیشترین اطلاع را دربارۀ او، نویسندۀ معاصرش ابن شَعّار (ه‍‌ م) به دست می‌دهد که حتى یک‌بار او را در حلب، آن هنگام که الملک المنصور (د 637 ق) به یاری سلطان صلاح‌الدین یوسف بن غازی، صاحب حلب، ش...
  • تنوخی، ابوالقاسم | رضوان مساح تَنوخی، ابوالقاسم علی بن محمد (278-342ق/ 892-953م)، قاضی بزرگ، شاعر، محدث، متکلم و پدر محسِّن تنوخی. نسبت وی را به عمرو بن فهم، از ملوک قدیم تنوخ رسانده‌اند (خطیب، 12/ 77؛ سمعانی، 3/ 94). خود نیز در قصیـده‌ای به تنـوخ و قـومش ــ قضاعـه ــ بالیـده است (نک‍ : مسعودی، 4/ 321-322).
  • توابع | بابک فرزانه جمع تابع، در دستور زبان عربی به اسمهایی گفته می‌شود که غالباً برای تکمیل، تخصیص یا توضیح اسم پیش از خود (متبوع) می‌آید و از نظر اِعراب وابسته بدان اسم است. توابع بر 4 نوع است: 1. نعت (صفت)، 2. تأکید، 3. عطف، 4. بدل. فرّاء در آثار خود، دربارۀ توابع، بیشتر از واژۀ «اتباع» استفاده کرده است که خود در واقع نوعی تط...
  • التوابع و الزوابع |
  • توبة بن حمير بن حزم (يا سفيان) خفاجی | هادی نظری منظم توبَةِ بْنِ حُمَیِّرِ بْنِ حَزْمِ (یا سُفْیانِ) خَفاجی، ابوحَرب، شاعر راهزن عرب و عاشق لیلی اَخیَلیّه در سدۀ 1ق/ 7م. آنچه از زندگی او می‌دانیم، از همان‌گونه داستانهایی است که دربارۀ شاعران عصر جاهلی نقل کرده‌اند: اندکی واقعیت، یا اندکی روایت پذیرفتنی منطقی آمیخته با انبوهی افسانه. زندگی‌نامۀ وی از سدۀ 3ق/ 9م ...
  • توزی | رضوان مساح تَوَّزی، ابومحمد عبدالله بن محمد بن هارون، راوی و لغت‌شناس سدۀ 3ق/ 9م. وی را گاه توَّجی و یا به اشتباه، ثَورِی نیز خوانده‌اند (ابوحیان توحیدی، الامتاع، 3/ 13؛ سیوطی، المزهر، 2/ 407؛ بغدادی، هدیه، 1/ 440). نسبت وی به شهر تَوَّز (یا تَوَّج) از توابع فارس می‌رسد (یاقوت، بلدان، 1/ 894). او از موالی قریش بود، به ه...
  • التوسل الی الترسل |
  • توما | هادی نظری منظم توما، نـقـولا (1269- 1323ق/ 1853 - 1905م)، ادیـــب، روزنامه‌نگار، حقوق‌دان و وکیل دعاوی برجستۀ لبنانی. مهم‌ترین شرح حالی که از او باقی مانده، همان است که جرجی زیدان (د 1332ق/ 1914م) نگاشته است. وی ظاهراً در صیدا (یا صور) درست هنگامی که پدرش دچار ورشکستگی و فقر شده بود، زاده شد (نک‍ : المقتطف، 30/ 38؛ زیدان، 2...
  • تهامی | هادی نظری منظم تِهامی، ابوالحسن علی بن محمد (مق‍ 416ق/ 1025م)، شاعر نامدار عرب در عصر عباسی. از تاریخ تولد و احوال زندگی او در دوران کودکی چیزی دانسته نیست. او از زادگاه خود تهامه (ﻫ م) به شام مهاجرت کرد و بیشتر عمر خود را در آنجا گذراند (نک‍ : باخرزی، 1/ 115؛ ابن عساکر، 43/ 220-221).
  • تهذيب المنطق |
  • تهمان | بابک فرزانه تَهْمان (و گاه: طَهْمان) بن عمرِو کلابی، شاعر صعلوک و گمنام عصر اموی. قصیده‌ای که شاعر برای خلیفه ولیدبن عبدالملک (حک‍ 86-96ق/ 705-715م) سروده، مؤید آن است که وی در نیمۀ دوم سدۀ 1‌ق می‌زیسته است (ابن عساکر، 25/ 174؛ ابن بدران، 7/ 103؛ EI2 EI1;؛ صادر، 85). به گفتۀ برخی از منابع وی در زمان خلافت عبدالملک درگذشت...
  • تیمور، محمد | محمد حسین اشرف تِیْمور، محمد بن احمد پاشا (1310-1339ق/ 1892-1921م)، ادیب، شاعر، نویسنده و قصه‌پرداز معاصر عرب و از پیشگامان نمایشنامه‌نویسی و نقد آن. وی فرزند ادیب، لغت‌شناس و مورخ نامدار مصری، احمد تیمور پاشا (ه‍ م) بود که در قاهره زاده شد و در همان‌جا پرورش یافت (کحاله، 7/ 233؛ GAL, S, III/ 217). محمد با آنکه اشرف‌زاده‌ای...
  • تیمور، محمود | نرگس قندیل زاده تِیْمور، محمود (ذیحجۀ 1311- ربیع الاول 1393/ ژوئن 1894-آوریل 1973)، نویسندۀ مصری با کارنامه‌ای پربار از داستان کوتاه، رمان، نمایشنامه، سفرنامه و پژوهشهای مربوط به زبان و ادبیات عرب.
  • تیمور پاشا | علی سلیمی تِیْمورْ پاشا، احمد بن اسماعیل بن محمد تیمور (1288- 1348ق/ 1871-1930م)، ادیب، پژوهشگر و مورخ مصری. وی فرزند یکی از خاندانهای بزرگ مصری بود که در دوران خردسالی پدرش را از دست داد و خواهرش عایشه تیموریه (ه‍ م) سرپرستی وی را به عهده گرفت (شیبانی، 9؛ زرکلی، «احمد…»، 129).
  • تیموریه | هادی نظری منظم تِیْموریّه، یا تیمور، عایشه عصمت (1256-1320ق/ 1840-1902م)، دختر اسماعیل پاشا تیمور و پیشوای نهضت ادبیات بانوان در مصر. مادرش ماهتاب، کنیزی آزادشده از نژاد چرکسی بود (فوّاز، 303)، اما خاندان پدری او در تاریخ شهرت بسزایی دارند. محمدبیگ تیمور کاشف کرد، جدّ عایشه، از افسران بلندپایۀ محمدعلی‌پاشا، خدیو مصر (حک‍ 18...
  • تیمی | رضوان مساح تَیْمی، عبدالله بن ایوب، مکنا به ابومحمد(د 209ق/ 824 م)، مداح دولت عباسی و شاعر باده و مجون. اگرچه تنها منبع مهم ما یعنی الاغانی دانش گسترده‌ای از وی به دست می‌دهد، اما این گزارشها تنها به مجالس باده‌خواری و ملاقاتهای مکرر وی با هارون و پسرانش محدود است و اطلاع چندانی از زندگانی وی به دست نمی‌دهد.
  • ابن مقرب | مریم صادقی ابوعبدالله علی بن مقرب بن منصور بن مقرب عُيونی (572-630ق / 1176-1233م)، اديب و شاعر بحرينی.
  • ابن مقری، ابوبکر | حسن انصاری ابوبکر محمدبن ابراهیم بن علی بن عاصم بن زاذان (285-381ق / 898-991م)، از محدثان اصفهان «مقری» شهرت یکی از نیاکان او بوده و نسبت عاصمی و زاذانی که به وی داده شده است، به اجدادش باز می‌گردد (نک‍ : سمعانی، 9 / 149؛ ابن نقطه، الاستدراک، 446، التقیید، 1 / 5).
  • ابن مقفع، ساویرس | احمد پاکتچی ساويرس، مورخ و متكلم مسيحی مصر در سدۀ 4ق / 10م. وی از نخستين نويسندگان قبطی است كه آثار خود را به زبان عربی نوشته است.
  • ابن مکانس | حمیدرضا شیخی عنوان چند تن از مشاهير يكی از خاندانهای قبطی الاصل مصر كه بعضی از آنان در عهد مماليك برجی يا چركسها، عهده‌دار مناصب مهم حكومتی بوده‌اند.
  • ابن مکرم |
  • ابن ملا |
  • ابن مکی | رحمت پور محمد شیرجو پشت ابوحفص عمربن خلف بن مكی صِقِلّی (د 501ق / 1108م)، لغوی، نحوی، فقيه، خطيب و شاعر. در بعضی منابع نسبتهای حميری، مازری و قرطبی نيز به دنبال نام وی آمده است (ابن دحيه، 89؛ EI2 ).
  • ابن مناذر | بخش ادبیات عرب ابوجعفر (ابوعبدالله، ابوذريح) محمد بن مناذر بصری (د 198ق / 814م)، از موالی بنی صبير بن يربوع تميمی، شاعر دانشمند عهد برامكه.
  • ابن مماتی | ابو محمد وکیلی ابوالمكارم اسعد بن مهذب بن زكريا بن ابی المليح ممّاتی (544-606ق / 1149- 1209م)، شاعر، اديب، دبير و از ديوانيان دورۀ ايوبی در مصر.
  • ابن مقفع، ابومحمد | آذرتاش آذرنوش , عباس زریاب خویی ابومحمد عبدالله (ح 106-142ق / 724- 759م)، نويسندۀ بزرگ و مترجم آثار پهلوی به عربی.
  • ابن منظور | محمدجواد انواری ابوالفضل جمال‌الدين محمد بن مكرّم رُوَيْفِعی افريقی (محرم 630- شعبان 711 / اكتبر 1232- دسامبر 1311)، لغوی، اديب و قاضی مصری، مؤلف لسان العرب.
  • ابن منقذ |
  • ابن مواعینی |
  • ابن منیر، ابوالحسین | سید محمد سیدی ابوالحسين احمد بن منير طرابلسی، ملقب به مهذب‌الدين و عين‌الزمان (473- 548ق / 1080-1153م)، شاعر هجوسرای شيعی. وی در طرابلس شام به دنيا آمد.
  • ابن مولی | رضوان مساح ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن مسلم (د ح 170ق / 786م)، شاعر عصر اموی و عباسی.
  • ابن منلا | محمدمهدی مؤذن جامی ابوالعباس شهاب‌الدين احمد بن محمد حَصْكَفی (937-1000 يا 1003ق / 1531-1592 يا 1595م)، اديب، نحوی و عالم شافعی مذهب.
  • ابن میاده | عنایت الله فاتحی نژاد ابوشُرَحْبيل (شَراحيل) رَمّاح بن اَبردبن ثوبان مُرّی (د 136 يا 149ق / 753 يا 766م)، از خاندان بنو مرّة بن عوف، شاعر اواخر عصر اموی و اوايل عصر عباسی.
  • جهم بن خلف مازنی | رضوان مساح ابوعثمان (د اواخر سدۀ 2 یا ابتدای سدۀ 3ق / اواخر سدۀ 8 یا ابتدای سدۀ 9م)، شاعر عصر اول عباسی.

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: