گفتگو

کشف بقایای معماری عظیم و گورستان‌های تاریخی 9 هزار ساله در جیران تپه، محوطه «ازبکی» استان البرز را به‌عنوان «کهن‌ترین روستای ایران» و نادرترین محوطه تاریخی شناخته شده عصر آهن شناسانده است. سالانه جهانگردان بسیاری برای بازدید از این محوطه تاریخی به استان البرز سفر می‌کنند اما به گفته بسیاری از کارشناسان آن‌طور که باید توجهی به این میراث تاریخی نمی‌شود و خطر فراموشی این محوطه 9 هزار ساله را تهدید می‌کند. دوستداران این میراث کهن از نبود موزه باستان شناسی در استان البرز گلایه دارند و معتقدند توجه به این محوطه می‌تواند گردشگری استان را متحول کند.

عزاداری برای واقعه عاشورا سابقه‌ای به قدمت تاریخ تشیع دارد، اگرچه در طول این بازه زمانی پر فراز و نشیب، شكل و نحوه برگزاری آن به‌مناسبت شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی تغییر كرده است. در روزگار ما نیز به دلیل شیوع كرونا، بار دیگر شرایط خاصی پدید آمده كه شیعیان ناگزیر شده‌اند، مراسم عاشورا را به شیوه‌ای خاص برگزار كنند، اما اصل و اساس عزاداری برای امام حسین(ع) و یارانش چیست و چه مسائلی انگیزه اصلی شیعیان برای برگزاری این مراسم است؟ این پرسش‌ها را با غلامرضا ظریفیان، استاد پیشین تاریخ اسلام دانشگاه تهران در میان گذاشتم.

سید احمد فردید به اعتقاد برخی از اهالی اندیشه، چهره‌ای رازآلود در عرصه فلسفه، فرهنگ و سیاست ایران است. عده‌ای او را تئوریسین پشت پرده انقلاب اسلامی ایران می‌دانند و درمقابل شاگردان او هستند که فردید را متفکری می‌دانند که به خاطر حدت ذهن و گستردگی دانش‌هایی که داشت، جذابیتی پیدا کرده بود که بسیاری از چهره‌های فرهنگی، علمی و سیاسی پیش و پس از انقلاب به او و شخصیت علمی‌اش کشش و علاقه پیدا کرده بودند و شاید نوعی رابطه مرید و مرادی میان آن‌ها شکل گرفته بود.

من در سال ۱۳۰۸ در تهران به دنیا آمدم. پس از دریافت مدرک لیسانس زبان و ادبیات فارسی در سال ۱۳۳۶، به تحصیل در رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی روی آوردم. در این مدت از محضر استادانی همچون فروزانفر، همایی، پورداوود، معین، عبدالعظیم قریب، مدرس رضوی، یارشاطر، صفا، خانلری، محمد مقدم و صادق کیا بهره‌مند شدم.

بیش از صدوده سال از انقلاب مشروطه می‌گذرد و بحث درباره این مهم‌ترین رخداد تاریخ معاصر ایران از جنبه‌های مختلف همچنان بین مورخان ادامه دارد. به مناسبت سالگرد انقلاب مشروطه با سهیلا ترابی‌فارسانی گفت‌وگویی مکتوب کردیم. او استاد تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد است و حوزه پژوهشی‌اش تاریخ معاصر ایران (قاجار، مشروطیت، پهلوی)، تاریخ اجتماعی ایران، تاریخ آموزش در ایران و جامعه‌شناسی تاریخی ایران است.

تقی زاده اعدام شیخ‌فضل الله نوری را بزرگترین ضعف مشروطه می‌دانست همزمان با سالروز صدور فرمان مشروطیت با محمود تربتی سنجابی مولف کتاب «مشروطیت از زبان تقی‌زاده» گفت‌وگویی انجام داده‌ایم. این کتاب محدود به سه سخنرانی تقی‌زاده درباره مشاهدات او از مشروطیت (تا پایان استبداد صغیر) است. تقی‌زاده در سه خطابه‌ای که در این کتاب آورده شده، به انتقادهایی که از او به دلیل تحصن در سفارت انگلیس شده، پاسخ می‌دهد؛ به‌ویژه به احمد کسروی در کتاب «تاریخ مشروطه ایران».

مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی در چارچوب تدوین مبانی نظری توانمندسازی حاکمیت، با همکاری روزنامه «شرق»، مروری بر نظریه‌های تبیین سیر قدرت در ایران داشته و با طرح پرسش‌هایی درباره لوازم مشروطه‌خواهی به‌همراه بررسی انتقادی نظریه‌های ناظر بر استبداد شرقی به گفت‌وگو با صاحب‌نظران پرداخته است.

یازدهم مرداد داریوش آشوری اندیشمند و مترجم ایرانی 82 ساله می‌‌شود. آشوری در فرهنگ و اندیشه ایرانی جایگاه مهم و موثری دارد؛ از ترجمه های ادبی و فلسفی‌ اش گرفته تا تالیفاتش در علوم اجتماعی، سیاسی، زبان‌شناسی و فلسفه و ابداعاتش در زبان و واژگانی که به علوم انسانی کشور افزوده است، با تمام این کارنامه پربار اما بی‌­شک نام او برای خوانندگان فارسی زبان بیش از هر چیز با «فردریش نیچه» فیلسوف بزرگ آلمانی گره خورده است، کما ا‌ین‌که ترجمه آشوری از «چنین گفت زرتشت» پس از گذشت سال‌ها همچنان پرفروش و پرخواننده است.

«آن شهاب را آشكارا كافر می‎گفتند آن سگان. گفتم: حاشا شهاب كافر چون باشد؟ چون نورانی است» (مقالات شمس تبریزی، تصحیح محمد‌علی موحد، ص 275) شهاب الدین یحیی بن حبش بن امیرك ابوالفتوح سهروردی، ملقب به شیخ مقتول یا شیخ اشراق، اهل روستایی نزدیك به زنجان است. شهرزوری تاریخ تولد او را 545 یا 550 هجری قمری ذكركرده.

زبان سغدی یکی از زبانهای گروه شرقی ایران میانه، زبان ناحیۀ سغد، واقع در میان دو رود سیحون و جیحون، بوده است و در طول قرنهای دوم تا دوازدهم میلادی مهم ترین زبان ایرانی در آسیای مرکزی، زبان تجاری جادۀ ابریشم و ابزار ارتباط و پیوند فرهنگهای سرزمین های شرقی و غربی آسیا به شمار رفته است. بررسی و مطالعۀ آثار این زبان، که از نظر تنوع حجم ادبیات مکتوب مهم ترین زبان ایرانی میانۀ شرقی است، از ابتدای قرن بیستم و با کشف گنجینۀ تورفان در ترکستان چین آغاز شده است.