مقاله

همۀ کسانی که در حوزۀ مطالعات نسخه های خطی و یا فهرست نگاری مشغول به فعالیت هستند نام استاد عبد الحسین حائری برایشان نامی بسیار آشنا است و از ایشان خاطرات و آموزه های فراوانی به یادگار دارند.

در ماه مارس ۱۹۴۳ قوام‌السلطنه نخست‌وزیر ایران در مذاکرات خود در مسکو، قراردادی را با روسیه امضا کرد که اجرای آن نیاز به تصویب مجلس شورای ملی در ایران داشت. در این قرارداد تصریح شده بود که «واگذاری امتیاز نفت در شمال و توافق صلح‌آمیز بر سر غائله آذربایجان، مشروط به عقب‌نشینی نیروهای نظامی اتحاد جماهیر شوروی تا روزهای آغازین ماه می‌۱۹۴۳ (اواسط اردیبهشت ۱۳۲۲) می‌باشد.»

مساله نفس همواره یکی از مهمترین و درعین حال دشوارترین مسائل و معضلات فلسفی بوده است. علل پدید آمدن تصور نفس در ذهن بشر را می ­توان برخی رویاها، ظهور ارواح و یا تنفس به شمار آورد و شاید بخ خاطر یگانه پنداشتن نفس و تنفس، تصور نفس (پسوخه) در ابتدا با تصور هوا و دم پیوند داشته است.

شاید برای اکثر مردم ایران نام قوم یا تمدن یا دولت «مانا» ناشناخته باشد. اما کسانی که دستی بر تاریخ و باستان‌شناسی دارند، ماناها را بخوبی می‌شناسند و می‌دانند که آثار آنان زینت بخش معتبرترین موزه‌های باستان‌شناسی جهان است: از موزه ملی ایران در تهران گرفته تا موزه‌های متروپولیتن نیوورک، موزه لوور پاریس و موزه بریتانیا. ماناها، اقوام حوری زبان غیرآریایی ساکن فلات ایران بودند که احتمالاً از هزاره دوم پیش از میلاد در غرب ایران حضور داشتند؛ آنها از اوایل هزاره اول پیش از میلاد حکومت محلی تشکیل دادند و تا پایان سده هفتم پیش از میلاد استقلال خود در شمال غرب ایران را حفظ کردند.

محتاج یادآوری نیست که مسائل محیط زیست، معضل و مشکل انسان مدرن است؛ انسانی که در دو قرن و اندی است منابعی را که طی میلیونها سال شکل گرفته، هوسناکانه به باد فنا داده و بحرانهای زیست محیطی فراوانی پدید آورده و به شکل نگرانیهای وحشتناک، انسان روزگار حال را به خود مشغول داشته و به انواع مرضها مبتلا کرده است، به نحوی که در مهار مشکل پیش‌آمده از این بحران زیست‌محیطی، هر روز ناتوان‌تر می‌شود و به ناگزیر منتظر می‌ماند دستی از غیب بیرون آید و کاری کند

موسی معروفی (1344- 1268 تهران) حدود صد و بیست و شش سال پیش در خانواده‌ای دیده به جهان گشود که در آن خانه «پیانو» موجود بود و موسیقی جریان داشت. البته بعدها موسی معروفی به نوازندگی تار و سه تار روی آورد. هر چند به عقیده اهل فن، سبک نوازندگی موسی معروفی پس از تلمذ در محضر وزیری تغییر یافت. سخن از موسی معروفی است. هنرمندی که با‌وجود قابلیت‌های بسیار برای نوازندگی حرفه‌ای، خود را وقف پژوهش و تدریس کرد.

یادش در خاطره اهل‌ قلم و جمع جهان فرهنگ همواره ماندگار خواهد ماند. محققی وفادار به حقیقت تاریخ و تاریخ حقیقت. دوستی همراه که گفتار دلنشین و بی‌نظیر او، خود سلوکی از واژه‌های آرامش‌بخش بود. یادش در خاطره تاریخ معاصر نیز پابر‌جا می‌ماند تا جانشینی یا جانشین‌هایی لایق و ارجمند از مسیر و از راه حوادث به تاریخ معاصر در آینده بنویسند آنچه را که محمود طلوعی به دلیل فرود بی‌گاه مرگ، نتوانست به زندگی هدیه دهد؛ به ادامه زندگی انسان ایرانی.

فرهنگ که اندیشمندان و صاحبنظران آن را حوزه‌ای با اهمیت در جامعه معرفی می‌کنند و مأموریتش تولید و بازتولید ارزش‌ها و هنجارهای شکل دهنده به رفتارجمعی مردم در موقعیت‌های گوناگون اجتماعی است، طی دهه‌های گذشته سایه سنگین خود را روی همه مکاتب اندیشه‌ای جهان از فرانکفورت گرفته تا پسامدرنیسم، بیرمنگام، هژمونی فرهنگی و حتی زبان‌شناسان افکنده است.

شعر به‌طورکلی تعریف مشخصی دارد و به‌رغم آن‌که تعاریف مختلفی از آن شده است ولی در مجموع یک تعریف کلی می‌توان برای شعر در نظر گرفت و آن عبارت است از کلام موزون آمیخته به احساس که بر روح شنونده اثر بگذارد. این تعریف در طول تاریخ شعر فارسی در قالب‌های مختلف تجربه‌شده و به صورت‌های غزل، قصیده، رباعی، قطعه، مثنوی، مستزاد، مسمط و امثال اینها به‌وسیله شاعران عرضه شده است که با پدید آمدن شعر جدید به سبک نیمایی و شاخه‌های دیگری که از این سبک منشعب شد، نمود و تجلی پیدا کرده است. هر یک از این قالب‌ها تعریف خاص خود را دارد ولی از تعریف کلی شعر خارج نیست.

دانش سبک‌شناسی تقریباً عمری به اندازه‌ تأسیس رشته ادبیات فارسی در دانشگاه تهران دارد. استاد فقید ملک‌الشعرای بهار بنیادگزار این درس بودند. منتهی نه به شکل امروزی، بلکه با عنوان فرعی «تاریخ تطور نظم و نثر فارسی». کتاب سه‌جلدی «سبک‌شناسی» ایشان هم تنها شامل نثر فارسی است. استاد بهار فرصت نکرد به صورت مستقل کتابی درباره‌ سبک‌شناسی شعر فارسی بنویسد. بعد از این، آسیا گشت و گشت تا روزگار ما که شاگردان استاد کتاب سبک‌شناسی شعر را نوشتند.