مقاله

از آنجایی که وجهه روسیه در میان ایرانیان در حال گسترش بود و چهره بریتانیا سخت رو به زوال گذاشته بود، در ۲۵ اکتبر ۱۹۲۰ (۴ آبان ۱۲۹۹)، بریتانیا خواهان استخدام افسران انگلیسی در ارتش ایران و اخراج تمامی افسران روس شد. بریتانیا تهدید می‌کرد چنان که به درخواستهایش پاسخ شایسته‌ای داده نشود، همه کمک‌ها و اعتبارات بانکی به ایران را قطع خواهد کرد.

اشاره: چندی پیش در مأموریتی دانشگاهی، موفق شدم به همراه جناب آقای دکتر طهرانچی ـ رئیس محترم دانشگاه شهید بهشتی ـ و همکاران عزیز و ارجمندم جناب آقای دکتر فقیهی معاون آموزشی و جناب آقای دکتر شیرانی مدیر روابط بین‌الملل، دیداری از دانشگاه «الفارابی» در آلماتی ـ مرکز قزاقستان ـ داشته باشم. یادداشتی که می‌خوانید، در پی احساسی است که جمع بازدیدکننده از وضعیت زبان فارسی در قزاقستان داشتند؛ احساسی که نهایتاً منجر به این شد که زبان فارسی با همه حضور و نفوذی که در زبان قزاقی دارد، غریب و غایب است و باید برایش چاره‌ای اندیشید و جایگاه این زبان شریف را که بدون تردید دومین زبان دینی اسلام ـ و شاید در بعضی مناطق از جمله قزاقستان ـ نخستین زبان دینی به شمار می‌رود، تبیین و در حفظ و صیانت آن بیش ‌از پیش کوشید.

اشاره: حضرت ابوالحسن علی‌بن موسی(ع) ملقب به «رضا» هشتمین امام و دهمین معصوم از چهارده معصوم(ع) است. سال تولد آن حضرت را ۱۴۸ و ۱۵۳ق و ماه تولدشان را ذوالحجه یا ذوالقعده یا ربیع‌الاول گفته‌اند و مشهور آن است که روز تولد آن حضرت یازدهم ذوالقعده بود. کنیه آن حضرت ابوالحسن است و چون حضرت امیر(ع) نیز مکنی به ابوالحسن است، حضرت رضا(ع) را «ابوالحسن ثانی» گفته‌اند.

در صفحه سوم روزنامه اطلاعات روز یکشنبه ۱۱ مرداد سال جاری خواندم که جایزه ویژه‌ای به نام «شیخ ابوالحسن خرقانی» عارف بزرگ‌ قرن سوم و چهارم هجری از طرف «جشنواره خورشید» برای «بهترین فیلم با موضوع احترام به انسان» در نظر گرفته شده است که در دیماه سال جاری اهداء خواهد شد. نگارنده برای نخستین‌بار کتاب منحصر به فرد نور العلوم شیخ ابوالحسن خرقانی را در سال ۱۹۷۳ میلادی (۱۳۵۲ خورشیدی) از موز?‌ بریتانیا به ایران آورده و تاکنون توسط انتشارات بهجت ۱۲ بار تجدید چاپ شده است.

دیگرانند و به روایت سعدی، عبادت را هم خدمت به خلق می‌دانند و دل را در گرو این خدمت می‌نهند و به لذتی پایدار نایل می‌شوند. در واقع این گروه فرهیخته که به انجام خدمتی دل می‌نهند گویی به عنوان یک اتم مؤثر، در اجتماع ظاهر می‌شوند که می‌توانند بر عملکرد سایر اتم‌‌ها تأثیرگذارند و بدین‌سان در روند تغییر سرنوشت و در شکل‌گیری وضع حال و آتی مردم و محیط زندگی و زیست آنان، تأثیری چشمگیر بخشند.

خداوند می‌فرماید: «اگر آنچه درخت در زمین است، قلم باشند و دریا را هفت دریای دیگر به یاری آید، سخنان خدا پایان نپذیرد. قطعاً خداست که شکست ناپذیر حکیم است.» این بدان معناست که علم حدی ندارد. خداوند به همه ما (که خود را مسلمان می‌نامیم) فرمان می‌دهد که با کمک عقل، استدلال و تازه‌ترین دانش بشری مستقیماً بکوشیم معنای وحی او را کشف و درک کنیم. به ‌خصوص در آیه ۲۵:۷۳ می‌خوانیم: «کسانی‌اند که چون به آیات پروردگارشان تذکر داده شوند، کر و کور روی آن نمی‌افتند.»

آیا عقل در معارف اسلامى جایگاهى دارد یا خیر؟ آیا عقل مى‌تواند به سمت معارف اسلامى پرواز کند؟ قرآن کریم مى‌فرماید: «اُدعُ الى سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهُم بالتى هی أحسن: با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت نما و با آنها به‌ روشى که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن. پروردگارت از هر کسى بهتر مى‌داند چه کسى از راه او گمراه شده است و او به هدایت‌یافتگان داناتر است.» (نحل، ۱۲۵)

به دنبال تصویب لایحه ملی شدن نفت در هشتم اردیبهشت 1330، مجلس شانزدهم که به شدت تحت تاثیر محبوبیت بیش از حد مصدق قرار گرفته بود با اکثریت آرا تمایل خود را به نخست وزیری او به شاه اعلام داشت. مصدق تصدی پست نخست وزیری را مشروط به تصویب «قانون نحوه اجرای ملی شدن نفت» توسط مجلس نمود. لذا شاه چاره ای نداشت که فرمان نخست وزیری مصدق و هم قانون مذکور را به طور یکجا بپذیرد.

محافظه‌کاری پیش از آنکه فلسفه یا نظریه باشد یک منش و رویکرد اجتماعی است که در آن علاقه به حفظ سنت‌ها و پرهیز از تندروی و انقلابی‌گری مستتر است. اتفاقا این منش و طرز فکر با فرهنگ انگلیسی‌ها گره خورده و به نماد فرهنگی این ملت تبدیل شده است. برخلاف فرانسه که آزمایشگاه انقلابات و قانون اساسی است، در تاریخ انگلستان یک انقلاب بیشتر ثبت نشده است که آن هم به دور از خونریزی و خشونت بود

اگر آگوستين جديدالمسيحي به منظور تشريح آراء و عقايدش در باب حال وآيندة بندگان پروردگارش، سيزده سال از عمر خويش را صرف نگارش «شهرخدا» كرد و امت مسيحي به پاداش آن زحمات به مقام آموزگارِ آباء كليسا مفتخرش كردند و قديسش دانستند و ذُكرانش را گرامي داشته و مي‏دارند، ماركس جديدالمسيحي نيز ساليان دراز از عمر خويش را صرف انتشار جلد اول و جمع‏‏آوري اطلاعات براي مجلدهاي بعدي «سرمايه» كرد كه آن هم مانند «شهر خدا» در باب حال و آيندة جوامع انساني بود.