مقاله

علاوه بر کتابها و قطعات و رسالات و مرقعات مذکور، کتیبه‌ای با رقم «میر»، در تکیه میرفندرسکی، در اصفهان است که در اتاقی مجاور آرامگاه میرفندرسکی، اکنون موجود است. چون این کتیبه بر روی گچ تعبیه شده، به‌تدریج فرسوده گردیده است و زشت‌تر آنکه، چون برای تعمیر آن کوشیده‌اند رنگ سیاهی روی آن کتیبه کشیده و به‌کلی آن را مسخ کرده‌اند! شاید اگر با دقت رنگ مشکی آن گرفته شود و خوشنویسی که آشنایی به شیوه میرعماد داشته باشد، دوباره آن را رنگ کند، از صورت نازیبا و اسف‌آور کنونی بیرون آید.

ایرانیان را در شمار نخستین مردم جهان، در بودجهنویسى و ثبت دخل و خرج و اداره امور مالى به شمار مى آورند. نمونه بارز آن «علم سیاق» است که از زمانهاى بسیار کهن ایجاد شده و تاکنون به حیات خود ادامه داده. البته در طول ِتاریخ پرفراز و نشیب دیوانسالارى خود، دچار تغییر و تحول تاریخى و شکل گردیده است. سیاق، روش و ّخطى است ویژه در بودجهنویسى که در گذشته میان دولتمردان و بازاریان، رواج داشته است. دولتمردان از آن، جهت ثبت دخل و خرج کشور و بازاریان به منظور مکتوبنمودن حسابهاى نقد و جنس در مبادلات تجارىشان استفاده مى کرده اند.

این متن که شامل عبادات بر اساس فقه امامی و از قرن هفتم هجری است، به عنوان یک اثر کهن در فقه، هم از جنبه دینی و هم ادبی، اثری ارزشمند به شمار می آید؛ اما آنچه که بنده را به سمت و سوی تصحیح آن هدایت کرد، یافتن و احیای آثاری بود که بر اساس مذهب امامی در زبان فارسی و پیش از عصر صفوی نوشته شده است. این قبیل آثار می تواند دامنه نفوذ و حضور تفکر امامی را در ایران پیش از صفوی نشان دهد. آنچه در اینجا آمده مقدمه آن اثر است.

در كتاب تاریخ بیهقی نوشته خواجه ابولفضل محمد بن حسین بیهقی اشاره های درخور توجهی به جایگاه موسیقی در دوران غزنویان شده كه آن اشارات می توانند تا اندازه ای ما را به شناخت فرهنگ و جایگاه اجتماعی موسیقی آن دوران آشنا سازند. در لا به لای نمونه هایی كه بیهقی در این كتاب ارائه می دهد، تصویر اجراها و چگونگی اهمیت و موقعیت نوازندگان و مراتب دریافت صله را به ما می نمایاند. كاربرد موسیقی در شادی ها، در جنگ، با استفاده از بوق و كرنا، در وفات حاكم خوارزم و درگذشت فرزند عمرو لیث در سیستان و بسیار موارد دیگر حكایت از همه جایی بودن موسیقی در میان فرهنگ اجتماعی دارد. نگاه به چنین كاركردها و رخدادهای متنوع موسیقایی را نمی توان در كنار یكدیگر جای داد، از این جهت، مطالعه موسیقایی این كتاب روش خود را می خواهد.

برای بررسی چگونگی نقاش شدن ناصرالدین شاه و میزان علاقۀ وی به این هنر، ناگزیر ابتدا باید نگاهی به نقاشان آن دوره بخصوص آنهایی که مورد توجه شاه بوده‌اند داشت زیرا شاه و اینگونه هنرمندان که در دربار وی جایگاه و منزلتی داشتند از یکدیگر متأثر بوده اند. اسناد و مدارک حاکی از آن هستند که ناصرالدین شاه قاجار از کودکی و نوجوانی به هنر و به ویژه، نقاشی علاقه وافری داشت، نقاشیهایی که از زمان ولیعهدی او در دست است، گویای این مدعاست، لذا پس از جلوس بر اریکۀ قدرت، امیركبیر اولین صدراعظم وی با آگاهی از علاقه شاه جوان به هنر، در سال 1266 ق/ م 1850، برای ترویج هنر و صنعت «مجمع‌الصنایع» را كه عمارت بزرگی بود در بازار بنا کرد،

این روزها فرصتی دست داد کتاب استاد شفیعی کدکنی با عنوان زبان شعر در نثر صوفیه را می خواندم. کتابی است بسیار خواندنی و مفید. بی گمان در عرصه مطالعات عرفانی کسی به اندازه دکتر شفیعی کدکنی با میراث تصوف خراسان آشنا نیست و او این آشنایی را توأم کرده است با دقتی مثال زدنی در بحث های تاریخی مرتبط با متون صوفیانه و عرفانی پهنه خراسان بزرگ.

این یادداشت براساس بررسی نقاشی‌ها و عکس‌های گزیده‌ای از آثار تاریخی همچون تابلوهای نقاشی، نسخه‌های خطی و چاپ‌سنگی، قلمدان‌ها و جلدهای لاکی فراهم آمده است. آثار یادشده در قالب یک مجموعه زیبای نمایشگاهی با نام «نشستن به روایت آثار کتابخانه و موزه ملی ملک» ارایه شده‌اند.

دیوان حافظ اگر پرخواننده‌ترین کتاب فارسی نباشد، بی‌شک بیش از هر کتاب فارسی دیگر طبع و نشر شده است،‌ و هنوز هم هر ساله طبعهای گوناگون جدید از آن به بازار می‌آید و در زمانی کوتاه به فروش می‌رسد و کمتر خانواده‌ای است از طبقات درس‌خوانده و کتابخوان ایرانی که نسخه‌ای از دیوان لسان‌الغیب در آن نباشد.

انتشارات بریل تصمیم گرفته است برای مطالعات شیعی مجله ای را منتشر کند (با نام Shii Studies Review). مسئولیت اجرایی این مجله به زابینه اشمیتکه و نویسنده این سطور واگذار شده است. در اصل هم ایده انتشار آن با پیشنهاد ما دو نفر بوده است. یکی از مهمترین راهکارهای پیشرفت مطالعات تاریخی در مغرب زمین انتشار مقالات آکادمیک در مجلات معتبر است.

پارادایم مسلط بر نقد ادبی، الهیات و مطالعات کتب مقدس، فلسفه، تاریخنگاری و... در روزگار معاصر را می‌توان به نحو خلاصه «گفتمان هرمنوتیکی» خواند. این روزها اشاره به مفروضات هرمنوتیکی را در اکثر حوزه‌های هنر و ادبیات و حتّی فلسفه‌ی علوم دقیقه مشاهده می‌کنیم. مولف در این مقاله‌ی زیبا سیر رشد اندیشه‌های هرمنوتیکی در سنّت اندیشه‌ی غربی را به نحوی خلاصه اما هنرمندانه و پرشور ترسیم می‌کند.