مقاله

روانشاد «ابوالحسن نجفی» را که وجودی قابل و ارزشمند برای فرهنگ ایران بود از 65 سال پیش می‌شناختم. نخستین دیدار به سال 1329 برمی‌گردد که ایشان دانشجوی زبان فرانسه بود و در بعضی کلاس‌ها مانند کلاس دکتر هوشیار و سعید نفیسی همکلاس بودیم و ارتباط داشتیم. سپس ایشان انتشارات نیل را پایه گذاشت و در آنجا هم با هم، همکاری داشتیم.

درباره «ابوالحسن نجفی» که ظهر دیروز درگذشت «ابوالحسن نجفی» - که رحمت خدا بر او باد - زبان‌شناسی عمیق و دقیق بود که با ادبیات انس داشت. در میان زبان شناسان می‌توان‌ آنانی را سراغ گرفت که در فرانسه، انگلیس یا امریکا درس خوانده‌اند اما کمتر با زبان فارسی کلاسیک آشنایی دارند. برخی دیگر از قشر زبان شناس هم هستند که اگرچه متون کلاسیک فارسی را می‌شناسند ولی با ادبیات انس ندارند.

آثار کاغذى تاریخى- فرهنگى (کتب، نسخ خطى، مدارك تصویرى، اسناد) از مهمترین مواریث فرهنگى هر کشور هستند. بدون شک اسنادتاریخى جایگاه ویژه اى دارند، زیرا بسته به نوع سند، شرایط حقوقى، شرایط ملکى، اوضاع فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى هر دوره از حکومت ها، روشن تر بر ما نمایان مى گردد. لذا باید بیشتر به آنها توجه نمود و جهت حفاظت و نگهدارى آنها،گام هاى محکمترى برداشت.

سفر به کعبه در نزد ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد كه چندان كه باید به آن پرداخته نشده است. آثار مکتوب سفرنامه‌ای، فرهنگی ارزشمند به نام ادبیات حج را پدید آورده است که یکی از منابع پژوهش در تاریخ و جغرافیا و ... است. ادبیات حج از نگاه سیاسی و اجتماعی و فرهنگی نیز دارای اهمیت فراوان است. رهاورد سفر با فرهنگی شیعی و گذر از سرزمین های گوناگون با آداب و رسوم دیگر و رویارویی با سختی ها و گرفتاری های راه حج اهمیت این سفرنامه ها را دوچندان کرده است.

پدرام خسرونژاد به طرح موضوعی جدید در زمینهٔ برده‌داری در ایران پرداخته و برای این منظور از آرشیوهای عکس، متون مختلف و مصاحبه‌ها استفاده کرده است. فروش بردگان آفریقایی در خلیج فارس به پیش از دوران اسلام باز می‌گردد. در متون قرون وسطی به طور پراکنده اشاره شده که بردگان به عنوان خدمتکار، محافظ شخصی، سرباز و ملوان در خلیج فارس از جمله جنوب ایران به کار گرفته می‌شدند. این امر تا مدت‌ها ادامه یافت و شکل آن در طی قرون متمادی دچار تغییر شد.

ارسطو در کتاب مابعدالطبیعه اش وقتی می خواهد افلاطون را نیز همچون فیلسوفان پیشین به بوته ی نقد بگذارد به مشکل جدایی یا خوریسموس اشاره می کند و این که افلاطون رابطه ی دو عالم را بر اساس بهره وری تبیین کرده است. او می گوید : «فیثاغوریان گفته بودند که اشیا به سبب تقلید از اعداد وجود دارند. افلاطون این اصطلاح را تغییر داد و گفت وجود محسوسات حاصل "بهره وری" آن هاست. ولی هیچ یک از آن ها نگفتند که این تقلید یا بهره وری از آن صور کلی چیست.بلکه بار تحقیق در این مطلب را به دوش دیگران گذاشتند.»

نذر بخش مهمی ازمناسک و کنش های دینی است ،که مستلزم نوعی مراوده با امر قدسی در جهت ساماندهی و برآورده شدن حاجات انسان مؤمن است. " نذر" درمیان ادیان مختلف قدمتی طولانی و پر رمز و راز دارد ؛ بویژه در سنت های مسیحی و اسلامی خیلی حائز اهمیت بوده است ، ولی از بین همه ادیان جهان، درتعالیم اسلام با وضوح بیشتر ملاحظه میگردد و کنشی داوطلبانه والزام آور است [i] که از دامنه، تنوع و کارکردهاي فراوانی برخوردار است، به طوري که بر بخش زیادي از زندگی دنیوي و معنوي مسلمانان معتقد تأثیر گذاشته است.

«نگاه دیگران» آیا می تواند نمودی از شکل گیری گفتگو در یک جامعه باشد...؟ اینکه فردی بخواهد از خلال ذهنیت خویش در مورد یک پدیده یا شخصی نظر یا حرفی بگوید با شکل گیری گفتگو به صورت یک فرایند اجتماعی مطمئنا" تفاوت شدیدی وجود دارد. شاید بتوان تفاوت حرف زدن و گفتگو را از خلال سازوکارهای نهاد آموزش نشان داد. هنگامی سازوکارهای آموزش از گذشته تا به امروز را بررسی می کنیم، در می یابیم که در گذشته آموزش به این معنی بوده که یک نفر حرف می زده و «دیگری» علاوه بر گوش دادن مجبور به درونی کردن آن هم بوده است.

کتابی که مدتی پیش وسیله مؤسسه کتابشناسی شیعه و در قم منتشر شده را امروز تورق می کردم؛ دیدم در آن گفتگویی هایی منتشر شده با یکی از محققان برجسته معاصر در رابطه با تاریخچه مباحث علم اصول فقه. نکته ای که برای من جلب توجه کرد اقبال به بررسی های تاریخی بود در مسائل علوم حدیث و اصول فقه و آن هم چنانکه گفتم از سوی یکی از عالمان برجسته حوزه. این توجه به تاریخ را باید بسیار به فال نیک گرفت. در این گفتگوها بحث های جالبی هم درباره اصول فقه و پیشنهاداتی بابت تنظیم مجدد مباحث آن مطرح شده که بسیار مفید و قابل استفاده است. امید ما این است که این نوع بحثها با تفصیل بیشتری پی گرفته شود.

رهاورد رویکرد فلسفی انسان معاصر ماهیت تکنولوژی در نگاه فلسفی مارتین هایدگر نوعی انکشاف دانسته شده که حقیقت را آشکار می‌سازد؛ گشتل یا قالب‌بندی یا چارچوبی که در آن همه‌چیز به‌عنوان منبع ذخیره مورد تعرض قرار گرفته و همراه با تقدیری پرخطر است. او راه رهایی از این تقدیر را پس از ارائه درمان پدیدارشناختی (با مخاطب قراردادن تکنولوژی از طریق پرسش انتقادی) در توسل به «هنر» می‌داند که هم نوعی انکشاف است و هم حقیقت را روشن می‌سازد.