مقاله

حکیم بُزشَلّویی کُمیجانی؛ اشراقی غیر صدرایی عهد قاجار این مقاله با معرّفی یکی از فیلسوفان ناشناخته اشراقی در ایران عهد قاجار و آثار او، می کوشد از حضور حکمت اشراقی و آموزه های حکمی شهاب الدین یحیی سهروردی و همگنان نوراندیش او در این روزگار تصویری نو ارائه دهد.

برای داشتن «جامعه‌شناسی ایرانی» باید بر لایه‌های عمدتاً خاص فرهنگی و زندگی روزمره که عمدتاً با وجه عام جامعه ‌ایرانی متفاوت است، تمرکز کرد. از این رو، معتقدم ما «جامعه‌شناسی ایرانی» داریم و دلیل مدعای من، توجه و تمرکز بر مسائل ایران از حیث «موضوع‌شناسی» و «مسأله‌شناسی» است.

روزهای 22 و 23 اردیبهشت ماه، همایش «کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران» در انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزار شد. در میزگرد آغازین این کنفرانس که عنوان «بنیان‌های فلسفی نظریه‌پردازی» را یدک می‌کشید، مطالبی توسط برخی سخنرانان، که اتفاقاً از باسابقه‌ها و بزرگان جامعه‌شناسی بودند، مطرح شد که به نظر می‌رسد نیازمند نقد جدی از سوی همکاران جامعه‌شناس است.

بررسی دوره اول متون زبان فارسی از تاریخ زبان و شکل‌گیری زبان غیرممکن است. چون پس از اسلام، زبان فارسی در حوزه‌های مختلف زبانی متفاوت حرکت کرده است. در حوزه مرکزی به یک صورت بوده و در حوزه خراسان بزرگ به یک صورت دیگر بوده و اگر فرارود و ماوراء‌النهر را در نظر بگیریم، باز شکل‌گیری زبان به شکل دیگری بوده. همچنان که در سیستان و در هرات هم متفاوت است.

آنی را که از عشق بهره نباشد، آیا توان نوشتن از عشق هست؟ با این سؤال می‌توان پاسخ داد: «آیا کسی هست که عاشقی نکرده باشد؟» بی‌بهره از عشق را توان خلق اثر عاشقانه نیست؛ اما برای نگارشی که قوت تبیین حقیقت عشق در آن باشد، کسی را باید یافت که از منزل نخستین عشق، یعنی عشق به خود، پا فراتر نهاده باشد.

در میانه فروپاشی صفویان تا سربرآوردن قاجارها جامعه ما، دوران رخوت و سستی اجتماعی و خشك اندیشی و واپس گرایی را سپری می‌كرد ولی در حالی كه چراغ های فروزان مكتب فلسفی و عرفانی اصفهان رو به خاموشی می‌رفت با مهاجرت حكما وعرفای برخاسته از این مكتب به تهران، رفته‌رفته پایتخت جدید ایران كه دارالخلافه‌اش می‌نامیدند به یكی از مراكز مهم تدریس و نشر حكمت و فلسفه و عرفان اسلامی تبدیل می‌شد.

ترجمه رساله ملامتیه ابوعبدالرحمن سلمی مطلب ذیل دنباله ترجمه رساله مهم و کهن ابو عبدالرحمن سلمی، از پیشگامان تصوف است. در بخش نخست، مقدمات و دوازده اصل از اصول و خصوصیات ملامتیان و اهل فتوت بیان شد و در این قسمت دنباله آن مباحث به نظر خوانندگان دانشور مجله تقدیم می شود.

در باب مشی سیاسی و نقش دانشور بزرگ ایران، خواجه نصیرالدین طوسی در پاره ای حوادث و مواقف تاریخی در جهان اسلام، خاصه در دوره مغول، سخنان متفاوت و متضادی گفته شده است. تغایر این آراء، فضای داوری درباره او و رفتار سیاسی اش را تاریك كرده است. گروهی وی را متهم به ترجیح منافع سیاسی بر مصالح دینی وآیینی كرده اند و گروهی دیگر ساحت او را از این امور بری دانسته و معتقدند اساساً قدرت او در حدی نبوده كه منشأ چنین آثار سیاسی و اجتماعی دامنه داری شود. گروهی هم می گویند به فرض اثبات چنین انتساب هایی به خواجه، عمل وی نه تنها خلاف مصالح مسلمین نبوده، كه موافق مصلحت نیز بوده است. مقاله حاضر تاملی در این مسائل و پاسخی است به چنین شبهه هایی.

گفتاری در تاریخ و آداب و اصطلاحات ورزش باستانی و زورخانه زورخانه، اسم مكان است و به ورزشگاه محدودی می‌گویند كه جمعی از مردان در آن به ورزش و تمرین هنرهای ورزشی می‌پردازند. در منابع و تواریخ موجود، سابقه‌ای از ورزش یا حضور زنان در زورخانه نمی‌شناسیم اما در سنوات اخیر كه تربیت بدنی جمهوری اسلامی، حمایت‌های ویژه‌ای از ورزش باستانی به عمل آورده، بحث درباره‌ حضور زنان در این ورزش و اختصاص برخی زورخانه‌ها به بانوان نیز مطرح و چند سالی هم در یك یاد و مكان ورزشی مورد توجه و امتحان قرار گرفت.

ترجمه رساله ملامتیه ابوعبدالرحمن سلمی متن حاضر ترجمه ای است از رساله كهن و پر اهمیت نظریه پرداز نامدار تصوف در قرن چهارم، ابو عبدالرحمن سلمی. این رساله كه از منابع مهمّ فرهنگ صوفیانه است و در میان متون كلاسیك قدمت بسیار دارد، از منابع پیشتاز است در باب بیان آیین ملامتیه. و چون ملامتیه از مظاهر برجسته فتوت بودههاند از این رو درج این رساله در مبحث مربوط به اهل فتوت شایسته می نمود.