مقاله

برخی محققان بر این باورند كه شوالیه گری در اروپا شعبه ای از فتوتیان عصر خلافت است و برخی تنها بر تأثیر پذیری از آن صحه نهاده اند. اما گروهی دیگر نیز معتقدند كه این دو گروه، جنگجویان و سلحشورانی متمایز اند كه هر یك در سرزمین وفرهنگ خاصی متولد شده و رشد كرده اند. مقدم بر هریك از این نظریه ها لازم است ابتدا بدانیم شوالیه گری چیست و چه تاریخی داشته است؟ این مقاله در پی پاسخگویی به همین پرسش است.

فتوت یا جوانمردی جریانی است که ریشه در باورهای کهن مذهبی و منش اخلاقی ایرانیان دارد. به نظر می رسد که اصل این جریان را بتوان در اندیشه های باستانی ایران، آیین زرتشتی، جستجو کرد. این جریان در طول بیش از هشت سده ازعمر خود فراز و نشیب های فراوانی داشته است: از عیاری و راهزنی گرفته تا فتوّت سیاسی و تعاملات بین اصناف و مشاغل. از قرن دوم به بعد که فتوّت با تصوّف در می آمیزد و بسیاری از اهل فضل و فکر به آن رو می کنند فتوّت وارد مرحله جدیدی می شود، در این زمان راهزنی، دزدی و... جای خود را به ارزش های اخلاقی نیک می دهد.

ابن هیثم در کتاب المناظر ضمن بیان علت بازتاب نور از سطح اجسام صیقلی، این نکته را ذکر می‌کند که دفع یا رانده شدن نور از سطوح تنها به دلیل صیقلی بودن آنهاست و ربطی به سختی اجسام ندارد، به این دلیل که بازتاب نور از سطح اجسام صیقلی نرم از قبیل آب نیز امکان پذیر است.

جستار حاضر می كوشد تا ضمن آشناساختن پژوهشگران با قصص الانبیای محمدبن عبدالله كسایی، به معرفی تفصیلی نسخ خطی ترجمه ­های فارسی آن بپردازد. بررسی نظام درون متنی این ترجمه­ ها به منظور دستیابی به ساختار سبكی (زبانی و ادبی) نیز یكی از اهداف راهبردی این پژوهش است. با عنایت به نبود اطلاعات كافی درباره زندگی مولف و هویت مترجمان فارسی این اثر، نقد نظرات فهرست نویسان و كتابشناسان در این باره نیز در این مقاله مطمح نظر بوده است. مهم­ترین دلایل رویكرد نویسنده به طرح این موضوع را می توان شیوۀ روایی اثر كسایی؛ اشتهار آن در میان قصه پردازان جوامع اسلامی؛ وجود نسخ خطی متعدد از آن در كتابخانه های معتبر جهان و نیز ناشناخته بودن نسخه ­های خطی ترجمه­ های فارسی قصص الانبیای كسایی در ایران و جهان دانست.

دغدغه‌ی اصلی من و موضوع مطالعات من در تاریخ، هویت است و به طور خاص راجع به هویت‌سازی در ایران معاصر کار می‌کنم. اساساً موضوعی من را به بحث خاطره‌ی جمعی کشاند، دغدغه‌ی من در مورد هویت بود. هویت‌ها چگونه ساخته می‌شوند؟ نه در مقام تأسیس بلکه در مقام توضیح نقطه‌ی عزیمت نظریه‌ی خودم بر این باور هستم که هویت‌ها تأسیسی هستند، هویت‌ها ذاتی و جبلی نیستند، به خصوص هویت‌های جمعی و اجتماعی؛ و چون این‌گونه هستند هم به لحاظ پروسه و روندهای ساخته شدن و هم به لحاظ مبانی اثرگذار کیفیت ساخته شدن و نوع ساخته شدن‌ها من را به سراغ حوزه‌های دیگر از علوم می‌کشانند.

امیرعلى شیر نوایى جغتایى، حکیم، نویسنده و شاعر، به دو زبان ترکى و فارسى شعر می گفت و به ذواللسانین مشهور بود. وى آثار بى شمار مکتوب و غیرمکتوبى از خود برجاى گذاشته؛ همچنین خدمات علمى و فرهنگى برجسته اى داشته است. برخى از آثار نوایى به زبان ترکى، آن هم ترکى جغتایى است.

نسخه هاى خطى، میراثى گرانقدر از فرهنگ و تمدن اسلامى است. در این جستار، به بررسى قرآن شماره 136 آستان قدس رضوى به کتابت و تذهیب روزبهان شیرازى پرداخته شده است. سعى کرده ایم با ذکر مطالبى درباره کاتب، مُذهّب و نفاست این مصحف، شناخت بهترى از کانون نسخه پردازى شیراز، در ابعاد زیبایى شناختى، نسخه شناسى و اصول هنرهاى این دوره که در قرآن خطى شماره 136 نیز موجود است ارائه کنیم. مقاله پیش رو، پژوهشى کاربردى با رویکردى توصیفى است که در آن ویژگى هاى این مصحف بررسى و ارائه گردیده است.

زیغنون نامه در کتابخانه مجلس شوراى اسلامى به شمارة 14172 نگهدارى مى شود که سرایندة آن مسکین محمد بن ابوالخیر متخلص به عاشقى، شاعر سدة هشتم هجرى است که اطلاعات ما دربارة او محدود به همان چیزى مى شود که در این نسخه آمده است. در این منظومه، داستان عشق خیالى محمد بن حنفیه و دخترى به نام زیغنون، دختر جنگاور ارم شاه، آمده است.

در کتابخانه‌های تراثی جهان، با نوعی از دستنویس‌های نادر مواجهیم که، صرف نظر از تنوّع زبانی آن‌ها، در یک مسأله، اشتراک کامل دارند و آن اینکه همه این آثار، به خطّ و الفبای عربی، نگارش یافته‌اند. این آثار گرچه به لحاظ تعریف جزو نسخ خطی اسلامی به شمار می‌روند ، امّا با این حال، در روند پژوهش‌های تراثی در مجامع علمی ، به محتوای این نوع آثار کمتر توجّه شده است.

از راهکارهایی که جهت خودسازی و سیر و سلوک انجام می گیرد، مراقبه است و درجاتی دارد. همچون مراقبه در افعال و اعمال تا شخص مرتکب افعال و کردار ناپسند و قبیح نگردد یا مراقبه در ذهن که هر خاطره ای وارد ذهن نگردد و از ورود افکار و خواطر غیر نافع جلوگیری کرده، ذهن را از امور دنیویه به یاد خدا انصراف دهد یا مراقبه در قلب که سالک مهر و محبت غیر خدا را از قلب خود خارج کند.