مقاله

طی قرنها اسلام سنت عظیم علمی‌ای ایجاد کرد که به عالم طبیعت پرداخته است و همزمان در درون عالم اسلام کارکرد داشته است. سنت علمی حرفهای زیادی در جهت تدوین زبان جدیدی برای بیان دیدگاه‌های اسلام در باب رابطه انسان‌ها و محیط‌زیست دارد.

سرزمینهای شرقی در طی قرون، پیوسته مورد توجه جهانگردان ممالک اسلامی و اروپایی بوده است. ایران به دلایل سیاسی و جغرافیایی، به ویژه مورد علاقۀ سیّاحان قرار می گرفت. شبکۀ راههای ایران و نیز کالا و اجناس ایرانی، به شهرت ایران در این مورد کمک مؤثری می کرد. مسلمانان به علت همجواری، و نیز مسافران کشورهای نزدیک معمولاً راههای دریایی را انتخاب می کردند، اما راههای زمینی هم اغلب توسط اروپاییان مورد استفاده قرار می گرفت.

شرق ایران یعنی خراسان و ماوراء النهر از قرون نخستین اسلامی همواره از مناطق پراهمیت بوده است. تاریخ این ناحیه نه از تاریخ ایران قابل تفکیک است و نه می توان بدون بررسی این منطقه، تاریخ اسلام را مورد توجه قرار داد.

امام محمد غزالی(505 – 450ه.ق) یکی از نوادر عالم آفرینش و مفاخر دانشوران ایران در عالم اسلام و «یگانۀ جهان و قدوۀ عالم و انگشت نمای روزگار» خویش بوده است و آثار وی به دلیل وسعت و تنوع قلمرو کمی و کیفی – اغلب از سخنان تازه و یا توجیه های بی سابقه سرشار است.

در جامعه ی نوپای اسلامی، خلفای راشدین سیاست هایی را طراحی و اجرا کردند که مبیّن نوع تفکر و رفتار مذهبی آنان است. این نوشته درصدد تطبیق سیاست گذاری ها و اقدامات آنان با آموزه های دینی است. می توان فرض کرد که کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) منابع تعیین سیاست خلفا و ملاک و معیار سنجش رفتار مذهبی آنان به حساب می آمد. از نظر روشی، اصل کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) به عنوان " اصول معیار" در سنجش میزان تطبیق به شمار آمده اند.

سیره نویسی به وسیلۀ اهل حدیث و با اصول خاص مکتب مدینه جهت به کارگیری سنت پیامبر(ص) به عنوان اسوۀ مسلمانان، شکل گرفت. در این مقاله ضمن اشاره به علل منع نگارش حدیث پس از رحلت پیامبر(ص)، چگونگی آغاز سیره نویسی و شرح مختصری از پیشتازان این عرصه در مکتب مدینه با تقسیم بندی جدید ، به روش توصیفی- تحلیلی ارائه شده است.

هدف از این مختصر نه ارائه دیدگاه صدرا درباره زبان قرآن، که بیشتر ارائه تقسیم بندی و نقدهای صدرا بر رویکردهای مختلف در زبان قرآن است. بدین ترتیب، مقاله در بُعد سلبی و نقد و بررسیِ رویکردها به رشته تحریر درآمده و در پی بُعد اثباتی و تبیین دیدگاه صدرا نیست؛ گرچه از پسِ این شناخت سلبی، دیدگاه صدرا نیز تا حدی به روشنی می گراید.

خونجی و پیروان وی، با اثرپذیری از فخر رازی، قضیه محصور را به دو قسم حقیقی و خارجی تقسیم کرده اند. ابهری قسم سومی را تحت عنوان «ذهنی» به دو قسم پیش گفته اضافه می کند. خواجه طوسی و پیروان وی با طرح دیدگاه رقیب به رد دیدگاه خونجی می پردازند.

ابن سینا به معاد روحانی و جسمانی اعتقاد دارد، ولی صرفاً به بررسی فلسفی معاد روحانی می پردازد و معاد جسمانی را به دین واگذار میکند. تصویری که او از معاد روحانی به دست میدهد بر فیلسوفانِ پس از او بسیار اثرگذار بوده است.

نخستین معنای لغوی وقف در زبان­های عربی و فارسی، ایستادن، ایستاده ماندن، ایستانیدن، قد برافراشتن، و بازداشتن است (دهخدا، 1377: ذیل واژه، آذرنوش، 1379: ذیل واژه)؛ اما در اصطلاح فقهی به معنی «عقدی است که ثمرۀ آن حبس کردن اصل، و رها کردن منفعت آن است»