مقاله

نگاه تاریخی به زنان البته با نگاه سیاسی و اجتماعی به آنان متفاوت است اما چنانکه می دانیم درهرحال هیچ جای تاریخ از مقوله سیاست خالی نیست. مهم آن است که وقتی از نقش سیاسی ــ اجتماعی زنان سخن می گوییم، تنها متوجه زنان مشهور و سرشناس یا زنان بانفوذ درباری نباشیم، بلکه حرکت اجتماعی زنان را در گستره اجتماعی آن در نظر آوریم.

با آغاز جنبش قانون در تاریخ معاصر ایران که در پی آن حرکت مشروطه‌خواهی را به جریان واداشت، باعث شد در نهایت به صدور فرمان شاه مبنی بر رسمیت دادن به نظام جدید در ایران منتهی شود.

پس از آنکه اندیشۀ تحول در علوم انسانی مطرح شد، تلاشی در سطوح بالای تصمیم‌گیری برای آموزش عالی در کشور به منظور بازنگری در دروس برخی از رشته‌های علوم انسانی آغاز گشت.

کتاب «انقلاب مشروطه ایران و رهبری روحانی خراسانی» (The Iranian Constitutional Revolution and the Clerical Leadership of Khurasani) در سال 2015 و به زبان انگلیسی توسط انتشارات دانشگاه سیراکیوز منتشر شد. آنچه در ادامه می‌خوانید، بخشی از متن کتاب است که برای نخستین بار، به زبان فارسی و در مطبوعات ایران به چاپ می‌رسد که اختصاصاً در اختیار «ایران» قرار گرفته است.

همواره یادآوری می‌شود که گذشته چراغ راه آینده، تاریخ معلم انسان‌ها(1) و بیدار‌کننده نسل‌های متوالی(2) است. و باید از تاریخ درس وتجربه آموخت، خاصه‌ آن که جامعه‌ای که بدرستی تاریخ گذشته خود را نمی‌داند خطا‌ها، بیراهه‌ها، کژراهه‌ها را تکرار نموده و همچنان در تارهای عنکبوتی ناآگاهی، غفلت و تکرار محبوس می‌شود.

آلن تورن جامعه شناس فرانسوی می‌گوید: «هرپدیده‌ای محصول شرایط اجتماعی خود است» قرن بیستم برای ایرانیان قرنی پراز رویکردها وحوادث غیر قابل پیش‌بینی بود که توانست فرهنگ‌ها، عادت‌ها وحتی سنت‌ها و «اخلاقیات» نسل‌های بعدی را دگرگون کند، امری که دربخشی ازجهان، ازچند قرن پیش شروع شده بود

این باغ به اوایل روزگار پیدایی خود که زمان حکومت فتحعلی‌شاه بود، چون نقطه ییلاقی و خارج شهر بود، به اجماع تاریخ‌نویسان قاجار سخت جلب ‌نظر فتحعلی‌شاه را کرد و این شاه بچه‌صفت شهوتران را بر آن داشت که بیشتر اوقات خود را در این باغ به سر آرد و با ایجاد انواع وسایل لهو و لعب در آن که سرسره یکی از آنهاست، در کمال بی‌خبری و خوشگذرانی عمر بگذراند

کتب حدیث مشحون از روایات مربوط به عالم طبیعت و رویکرد انسان‌ها به آن است، از جمله مخالفت شدید با تضییع آن و اسرافکاری، و تخریب بیهوده طبیعت که تنها به دلیل خودخواهی و حرص و طمع صورت می‌گیرد. احادیث بر پاکیزگی آب و دیگر منابعی تأکید دارند که حیات متکی به آنهاست. پیامبر(ص) فرمود: «درختکاری کار پربرکتی است حتی اگر یک روز به پایان جهان مانده باشد.»

جنبش مشروطیت تأثیر بسیاری در جنبه‌های مختلف زندگی ایرانیان گذاشت که کمابیش در ادبیات آن عصر بازتاب یافته است. استاد شفیعی کدکنی در کتاب بسیار مهم «باچراغ و آینه» که الحق فراتر از صرف تاریخ ادبیات معاصر ایران است، با تیزبینی خاص خویش به این موضوع پرداخته‌اند و با چراغ دانش و تجربه خویش، به ژرف‌اندیشی در آینه ادبیات آن روزگار همت گماشته‌اند.

در شروع نهضت مشروطیت، اولین رساله‌ای که در این باب به طبع رسید، به قلم مجتهد فرزانه و عالم جامع، آقاشیخ اسماعیل محلاتی ـ مقیم نجف اشرف ـ می‌باشد. در این زمینه نویسندگان، مورخان و صاحب‌نظران مسائل اجتماعی از هر گروه و نحله فکری سخنها گفته و کتابها نگاشته و مباحث گوناگونی مطرح کرده‌اند.