مقاله

دعبل خزاغی، یکی از مشاهیر شعرای عرب و مداح اهل بیت (علیهم‌السلام) و از یاران حضرت رضا(ع) بود. نوشته‌اند آنگاه که دعبل، قصیدة تائیه که در مدح و مصائب اهل بیت رسول و در محضر مبارک امام رضا(ع) با مطلع زیر سرود:

اگر گوش شنوا داشته باشیم وبه دقت گوش بدهیم هم‌اکنون صدای ناله یتیمانی را در منطقه می‌شنویم که پدرانشان را به اتهام تکفیر سر بریده‌اند، شیون و موری زنانی که با کشتن شوهرانشان بی‌سرپرست شده‌اند و از آن زشت‌تر، کریه‌تر و جانسوزتر فریاد استغاثه زنان و دختران جوان بیگناهی که توسط مدعیان ایمان و غلبه بر کفر به بردگی درآمده و مورد تجاوز قرار گرفته‌اند دل هر انسانی را آتش می‌زند.

پیش از تصویب قانون ثبت اسناد، یعنی در زمان پیش از مشروطه، شناسایی و تعیین حدود املاک هر کس فقط بر اساس اسناد عادی و مبایعه نامه ها معلوم می شد و از این رو همیشه رایج ترین دعاوی بین افراد یا حتی کسان عادی و دولت ها، اختلاف بر سر مالکیت بود. ثبت اسناد به طریق رسمی و قانونی همراه با سایر دانش های جدید و از جمله حقوق از اواسط دوران قاجاریه رواج و به تدریج رسمیت پیدا کرد.

مقاله ی حاضر، مربوط به محاکمه ی حاج شیخ فضل الله نوری – مجتهد طراز اول و صاحب فتوای تهران - به دست مشروطه طلبان و در نهایت اعدام اوست. صاحب این قلم مدتها دنبال کیفرخواست و یا صورت جلسه ی مکتوبی از محاکمه ی شیخ فضل الله نوری بودم.

قانون گذاری از مفاهیم و موضوعات مورد بحث میان جریان های سیاسی و مذهبی مختلف در دوران مشروطه بوده است که متناسب با تعریفی که هر یک از جریان ها از قانون گذاری و حیطه آن در اسلام ارائه داده اند مواضع مختلفی در برابر نهضت مشروطیت که یکی از اصول اصلی آن قانون و قانون گذاری است اتخاذ کرده اند.

با پیروزی جنبش مشروطه خواهی، دوران جدیدی در حوزة اندیشه سیاسی در ایران آغاز گردید. این حادثة تاریخی، تنها وقوع تحول در صحنة مناسبات سیاسی و اجتماعی نبود، بلکه از همان آغاز دارای عناصر مفهومی نوآیینی بود که به ضرورت واکنش دو گروه از علما و فقهای دینی را در موافقت یا مخالفت با آن برانگیخت.

تصویری که برای اولین بار از ناصرخسرو در ذهن خوانندۀ اشعار او نقش می بندد، بسیار عبوس و زاهدانه است، چنان که گویی وی تنها یک هدف را دنبال می کند و آن بیان مسایل دینی، اخلاقی و فلسفی با زبان خاص خود است، ولی در پشت این چهره، تصویر دیگری از وی وجود دارد، تصویر کسی که با وجود زبان به ظاهر خشک و خشن، از لطیفۀ «طنز» نیز بهره برده است.

اسماعیلیان همواره زندگی پنهانی داشته اند(دوران ستر). آنها به دلایل گوناگونی و از جمله پراکندگی و گستردگی در دوره های مختلف دارای اصطلاحات فراوان و گاه متفاوت با دیگر جای ها و با همگی شان خود بوده اند.

نویسنده در مقاله حاضر تلاش می کند ضمن استخراج نکاتی که ناصرخسرو در آثار، و به ویژه اشعار، درباره قرآن بیان داشته، آنها را دسته بندی، تحلیل و تبیین نماید و با معرفی دیدگاه های مختلف ناصر درباره قرآن و تنزیل و تأویل آن، شئون قرآنی شعر و اندیشه ناصر را به اجمال بیان نماید.

پیش از هر چیز باید دانست ناصرخسرو اسماعیلى مذهب است و به نشر عقاید اسماعیلى در آثارش توجه خاص دارد. وى قریب سى سال در پایتخت خلفاى فاطمى بوده و به مقام حجتى رسیده و از جانب المستنصرباللّه (امام فاطمى آن زمان) مأمور دعوت مردم خراسان به مذهب اسماعیلیان شده است. نگارنده در این نوشتار مى کوشد به پاره اى از اندیشه هاى اسماعیلیه که شاعر از آن متأثر بوده, اشاره نماید.