مقاله

دوره حکومت دودمان صفوی، روزگار طلایی ساخت کاروانسراها و رونق تجارت و امنیت راه‌ها در تاریخ سده‌های متاخر ایران بوده است.‌ شاه عباس یکم با برنامه‌ها و کارهای هوشمندانه، امنیت و رونق راه‌ها را تامین کرد؛ پدیده‌ای که توجه بازرگانان و تاجران ایرانی و غیرایرانی را نسبت به ایران در پی آورد. او همچنین با پدیدارسازی امنیت و آرامش درون مرزهای ایران، زمینه‌ای مناسب فراهم آورد تا آن بازرگانان با خاطری آسوده کالاهای بازرگانی را به آسانی در راه‌های کشور جابه‌جا کنند.‌

ازدوره فروپاشی صفویه درسال 1135 ه.ق و روی‌کار آمدن نادرشاه و پایان حکومت او در1160ه.ق ناامنی خاصی در شیراز حاکم بود که نتیجه آن قتل و غارت و کشتار مردمان و تنگی معیشت بود

اگرچه شبه‌قاره هند سده‌های متعددی در همسایگی ایران قرار داشت، اما مدت زمانی که ابن‌سینا و آثار فلسفی و طبی او در هند مورد توجه قرار گرفت تا زمانی که شبه‌قاره توجه خود را به علوم جدید معطوف داشت، به مراتب کمتر از مدت آشنایی هندیان و ایرانیان پس از به ظهور رسیدن این دانشمند بزرگ ایرانی است. مقاله حاضر یکی از معدود آثاری است که به تأثیر ابن‌سینا بر سایر متفکران هند در فاصله زمانی مزبور پرداخته و پیشتر در ماهنامه «اطلاعات حکمت و معرفت» به چاپ رسیده است.

با آنکه مدرسه فلاحت و صنایع مستظرفه باغ نگارستان را از طردشدگی تا حدی حفظ کرده بودند، ولی ما در همین اوقات باز بی‌توجهی به باغ نگارستان را می‌بینیم و چنان‌که گذشت، فریدالملک همدانی در خاطرات خود پس از دیدار از این قصر به سال ۱۳۲۰ق، ناله‌ها از ویرانی و بی‌توجهی به آن سرمی‌دهد.

یکی از مهمترین کانونهای تمدنی ایران و اسلام، خراسان بوده است که هنوز نیز علیرغم تحولات بسیار جایگاه خود را حفظ کرده است. صرفنظر از گستردگی سرزمین و فراوانی مردمان و رونق فرهنگی و اقتصادی و نیز دارا بودن اهمیت از نظر مرزنشینی، یکی از مهمترین ویژگی های خراسان داشتن شهرهای بزرگ قدیمی و پرآوازه بوده است.

«اسماعیلیه شناسی» به مثابه رشته ای از پژوهشهای تاریخی که بر شیوه های نوین پژوهشی انجام گرفته باشد، چندان پیشینه ای ندارد. این سخن به ویژه درباره اسماعیلیه شناسی در جهان ایرانی و پژوهشهای ایرانی بیشتر درست است.

داستان سفر گشتاسب به روم و ازدواجش با کتایون قیصر در شاهنامه فردوسی، یکی از داستان هایی است که با قوّت بسیار در فرهنگ شفاهی ایرانیان به حیات ادبی خویش ادامه داده است. بدرستی روشن نیست که فردوسی این داستان را از کدام مآخذ نقل کرده است، ولی تقریباً در تمام کتاب های تاریخ عمومی که پس از شاهنامه به زبان فارسی نوشته شده، به این داستان اشاره شده است.

دیوان حافظ چنان با باورهای ملّی در پیوند است که می توان گفت پس از شاهنامه هیچ اثری در حوزۀ ادب فارسی بیش از دیوان حافظ پرتوافکن روح ایرانی نبوده است. دیوان حافظ از لحاظ لفظ و معنی بی بدیل، از حیث ادبی پرتوان و از نظر هنری بی نظیر است.

ضحّاک محوری ترین موجود اهریمنی شاهنامه و معادل اژی دهاک اوستایی و اژدهای سه سر هند و ایرانی است که یکی از بارزترین موجودات زیان کار در نوشته های مزدیسنا بشمار می رود. تفسیرهایی متعدّد از اسطورة ضحّاک انجام شده است که با توجّه به تازی بودن ضحّاک در شاهنامه و یک سان پنداشتن دشت سواران نیزه گذار با صحاری عربستان، برخی از تفسیرها اسطورة ضحّاک را یادمانی از پیکارهای مهاجران با تیره های سامی نژاد چون آشوری ها، سومری ها و بابلی ها دانسته اند.

داستان «برداشتن تاج از میان دو شیر» یکی از روایت های نمادین است که در اثر جاوید حکیم فردوسی و حکیم نظامی با شباهت های فراوان و تفاوتی اندک نقش بسته است. در این مقاله با بهره گیری از نظریۀ «ژیلبر دوران» به بررسی کارکرد تخیّل شیر در دو منظومۀ شاهنامۀ فردوسی و هفت پیکر نظامی پرداخته شده است.