مقاله

در نگاه نخستین چنین به نظر می‌رسد که مصراع «یکی دخمه کردش ز سُمّ ستور» از آ‌ن مفاهیمی بوده است که در اصل پهلوی داستان وجود داشته و فردوسی نخواسته است در آن تغییری ایجاد کند و برای خودش هم نوعی پرسش بوده است که چرا دخمه از سُمِّ ستور؟ و به همین دلیل با تخیّل و تصرّف شاعرانۀ خویش و با گفتاری که در دهان رستم گذاشته است، به شیوه استحسانی، فضایی ایجاد کرده است که این عمل تا حدی خردپذیر جلوه کند آنجا که از زبان رستم می‌گوید: «اگر دخمه‌ای زرّین برای او بسازم بعد از من باقی نخواهد ماند» و ‌آنگاه از دخمۀ ستور یاد می کند.

در مرامنامه سعی زیادی به عمل آمده بود تا اصطلاحات و واژگان غربی به کار برده نشود و نظرات و دیدگاه‌ها با اصول اسلامی تطبیق داده شود. در فصلهای اول تا ششم به موضوعاتی از قبیل: تفکیک قوای سه‌گانه از یکدیگر، «انفکاک کامل قوه روحانیه از سیاست»، تساوی افراد در قبال قانون، آزادی کلام، مطبوعات، اجتماعات، تساوی افراد در محاکمات و نیز تعلیمات مجانی و اجباری همگانی و خدمت وظیفه عمومی اشاره شده بود.

شک و ایمان دو حقیقت عقلانى و ذهنى متضادند و هر یقینى لزوما مطابق با واقع نیست اما ایمان با یقین مساوى است و غالبا اگر به حکمى یقین بیابیم در حقیقت‏ به آن ایمان واقعى مى ‏آوریم. چنانچه ایمان را تنها به معنى اقرار لفظى به کار بریم و با باور یقینى همراه نباشد در آن صورت حوزه ایمان و اندیشه از یکدیگر جدا و ایمان به این معنى همیشه با شک و ناباورى توام خواهد شد. و این کوششى است‏ بى ‏نتیجه براى آشتى ساختگى بین دو حقیقت متضاد.

نکاح نامه ها یکی از انواع اسناد موجود در مؤسسۀ کتابخانه و موزۀ ملّی ملک است که به دو دستۀ طوماری و کتابچه ای تقسیم میشود. مهمترین ویژگی نکاح نامه ها که در نگاه اول توجه هر بیننده ای را به خود جلب میکند، آرایه ها و عناصر زیبایی شناختی موجود در ظاهر آنهاست که به جرأت میتوان گفت این ویژگی، نکاح نامه را از سایر اسناد تاریخی متمایز میکند.

یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی نویسندگان جوان، مبحث ارزش‌گذاری و نقد آثار ادبی تولیدی است. بسیاری از اهل قلم معتقدند در فضای ادبی کنونی، سنجه و معیار قابل قبولی برای نقد منصفانه و علمی اثر ادبی (به معنای اخص کلمه) وجود ندارد. ادبیات داستانی ایران در سال‌های اخیر، بیشتر دچار معضل بی‌معیاری بوده است. بی‌معیاری، به معنای نبود جریانی منسجم و علمی در بررسی، تفسیر و تحلیل اثر ادبی (این واژه با صحه گذاری بر هنجارهای رایج اشتباه گرفته نشود). این وضعیت به ناچار سمت و سوی هرج و مرج یافته است.

این مطالعه جهت معرفی کتب مذهب دورۀ ّقاجاریه ارایه شده است. مؤسسۀ کتابخانه و موزۀ ملّی ملک، بزرگترین موزۀ خصوصی و وقفی کشور، دارای بیش از ۱۹هزار عنوان نسخۀ خطی است که تعداد زیادی از این کتب دارای تزیینات و تذهیبهایی نفیس و قابل ّتوجه هستند. در این میان نسخه های بسیاری متعلّق به دورۀ قاجاریه بوده که دارای ارزش هنری والایی است.

با نگاهی به اسناد تعمیرات حرم مطهر و اماکن متبرکۀ رضوی به اطّلاعاتی در مورد مشاغل، نام اشخاص مرتبط با این تعمیرات، میزان اجرت و شغل آنان، مکانهای تعمیر شده و مصالح به کار گرفته شده برمیخوریم. اسناد مربوط به مشاغلی مانند سرکاردار عمارات، بنا، بیلدار، فعله، عمله، کاشی تراش، کاشی پز، سنگتراش، معمار، معمارباشی، گچبر، مشرف تعمیرات، نقاش، کاشیکار و ناظر تعمیرات تقریباً در هر سه دورۀ تاریخی صفویه، افشاریه و قاجاریه درآرشیو مدیریت امور اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی یافت میشود.

از عصر قاجاریه طومارها، کتابچه ها و اسنادی باقی مانده که در آنها املاک و داراییهای آستان قدس رضوی نوشته شده است. یکی از این کتابچه ها به نام «کتابچۀ موقوفات آستانۀ رضوی» مربوط به سال 1285 هجری قمری است. این کتاب بی نظیر حاوی سیاهۀ املاک و اموال، داراییها و اسامی عمال و خدام آستانه است.

در مسیر جستجو برای گردآوری مواد جهت موسوعۀ(ذخائر الحرمین الشریفین) گاهی به مطالبی برمی‌خورم که ربطی به آن موضوع ندارد، اما علائق مذهبی و اعتقادی نمی‌گذارد به آسانی بگذرم و آن‌ها را نادیده بگیرم، زیرا جدید و جذّاب هستند. از آن نویافته‌ها، مادّه تاریخ‌هایی است درباره آبادانی حرم مطهر امام علی النقی و امام حسن عسکری؟عهما؟ در سامرّا، در دو زمان مختلف؛ اولین مورد به سال 1109، و دومین آن به حدود سال 1200 هـ ق برمی‌گردد.

در آرامگاه امامان، امامزادگان و شخصیتهای مهمی كه دارای گنبد و بارگاه و حریم هستند، عموماً نقاشیهایی از انواع مختلف آن به چشم می خورد. حرم مطهر امام رضا (ع) در ایران نیز از جمله این بناهاست که در دوره های مختلف همواره مورد ّتوجه هنرمندان و حامیان آنها بوده است. هنر نقاشی و تزیینات هنری در قسمتهای زیادی از صحن و سرای حرم رضوی شکوفا شد و هنرمندانی در این عصر به ظهور رسیدند