اخبار

واقعه کشف حجاب که در راستای سیاست های تجدد آمرانه رضا‌خان شکل گرفت، واکنش‌های منفی و مخالفت‌های بسیاری در میان جامعه سنتی - مذهبی ایران برانگیخت. در اثر این امر بسیاری از زنان به‌دلیل مواجهه ناپذیرای لایه‌های سنتی درخانه محبوس شدند. آثار کشف حجاب دوره‌ های طولانی از تاریخ فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران را درگیر کرد.

می‌گویند در ساعت سه بعدازظهر هفدهم دی‌ماه 1314 رضاشاه به همراه همسرش عصمت تاج‌الملوک و دخترانش شمس و اشرف که بی‌حجاب بودند، برای اعطای دیپلم به فارغ‌التحصیلان دختر دانش‌سرای عالی در رشته‌های طب و قابلگی در مراسمی که در میدان جلالیه تهران برپا شده‌ بود، شرکت کردند. در این مراسم روسای مدارس و همسران صاحب‌منصبان عالی رتبه نیز بدون حجاب و با کلاه و پالتوهای بلند ظاهر شده بودند. این ماجرا آغاز یک تصمیم فرهنگی در راستای برنامه تجدد آمرانه‌ای بود که رضاشاه پهلوی به تاسی از آنچه در جهان پیرامون خود - در ترکیه و افغانستان می‌دید – قصد پیاده کردنش را داشت.

تصویب طرح اجباری شدن کلاه شاپو برای مردان در مجلس شورای ملی (1306 ش) رضاشاه در طول حیات سیاسی خود سیاست جنجالی "کشف حجاب" را به اجرا گذارد و از این طریق مشروعیت سیاسی حکومت خود را بیش از پیش از بین برد. بر اساس این سیاست زنان و البته مردان مجبور به استفاده از پوشش خاصی شدند که از سوی رژیم تحمیل شده بود و برگرفته از سبک پوشش غرب بود؛ اما نکته قابل تأمل در طرح و اجرای این سیاست این است که قانون مذکور ابتدا در رابطه با پوشش مردان اجرا گردید و سپس در مورد زنان به کار گرفته شد. سؤال این است که چرا رضاشاه قانون کشف حجاب را از مردان آغاز نمود؟ آیا وی درصدد تحقق اهداف خاصی بود؟ با این مقدمه، به پاسخ سؤالات مطرح شده پرداخته می‌شود.

از ساختمان‌های قدیمی شهر تهران که افتتاح آن با میزبانی یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ معاصر ایران، یعنی مراسم کشف حجاب همراه بود، عمارت دانشسرای تهران در خیابان روزولت قدیم -شهید مفتح امروز- است که همچنان سردی و گرمی روزگار را در همهمه و شلوغی بخش مرکزی شهر به جان می‌خرد و به اینکه قدیمی‌ترین مؤسسه آموزش عالی زنده در کشور است، به خود می‌بالد.

نزدیک به هشتاد و دو سال پیش در کنار سرمای روزهای دی ماه، بیشتر مردم ایران به اجبار به استقبال قانونی رفتند، که تاوان سختی‌های آن را بیش از هر قشری، زنان بر دوش کشیدند. زنانی که نه خود به رغبت و آگاهی، بلکه حکومت به بهانه دلسوزی و آزادی زنان از بند اسارت تصمیم گرفت چادر را از سر زنان بردارد و کلاه و لباس‌های فرنگی را به آنها تحمیل کند.

برخی صاحبنظران تاریخ معاصر ایران معتقدند كه رضاشاه پهلوی از سال‌های آغازین دهه ١٣١٠ از دیكتاتوری به استبداد چرخید. بدین معنا كه اگر سال‌های آغازین حكومتش یعنی از سال ١٣٠٤ تا ١٣١٠ هنوز می‌توان رد و نشانی از میراث مشروطه یافت، به تدریج با تثبیت قدرت و كنار گذاشتن رقبا این فرصت را یافت.

هفدهم دی‌ماه برابر با سالروز واقعه کشف حجاب است. کشف حجاب یکی از پر مجادله‌ترین مساله‌های دوره پهلوی اول است. اتفاقی که در همان زمان هم موافقان و مخالفان بسیاری داشت و کسانی چون محمدعلی فروغی کارگزاران را به اعتدال به رفتار در این زمینه و احترام به عرف و شرع دعوت می‌کردند.

واقعه کشف حجاب رضاخان، از جمله اتفاقات مهم و قابل توجه در تاریخ ایران است که نمونه ای بسیار روشن از استبداد و مدرن سازی جامعه ایرانی با زور تفنگ و سرنیزه را به نمایش می گذارد. واقعه ای که در عین تلاش بسیار حکومت پهلوی و صرف توان و انرژی فراوان از امکانات کشور موفق نبود و مغلوب قدرت فرهنگ شد.

با سقوط حکومت قاجار و به قدرت رسیدن رضاشاه پهلوی ایران وارد دوران جدیدی شد. رضاشاه در دوران زمامداری خود برخی پروژه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در پیش گرفت که بعضی از آنها با رسوم، سنتها و آداب دینی و مذهبی مردم ایران در تضاد بود.

محسن صدر در خاطرات خود به این نکته اشاره می‌کند که هیئت دولت از اقداماتی که در جهت سرکوب شورش مردمی در مشهد رخ می‌داد اطلاعی نداشت و هیچ یک از وزرا از دستورهای مستقیم شاه به نظامیها و شهربانی مشهد مطلع نبود. حتی اگر وزیر کشور اطلاع مختصری در ارتباط با این حادثه داشت ابراز نظر نمی‌کرد.