اخبار

یازدهمین پیش‌نشست همایش حکیم طهران با عنوان «مواجهه آقا علی مدرس (حکیم موسس) با جریان فلسفی غرب» امروز دهم دی‌ماه با حضور کریم مجتهدی، آیت‌الله غلامرضا فیاضی و آیت‌الله عابدی شاهرودی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

علاقه‌مندان به فلسفه نام کریم مجتهدی را در این چند دهه اخیر با انتشار کتاب‌هایی درباره دکارت، کانت و هگل به خاطر دارند. این کتابها برگرفته از جزوات و سالها تدریس در دانشگاه بود و در زمان خود تنها منبع قابل اتکا در این حوزه به شمار می رفت. هرچند امروزه به لطف ترجمه و تالیف آثار فنی‌تر و تفاسیر معتبر مفسران، منابع در دسترس علاقه‌مندان افزایش چشمگیری یافته است، اما آثار مجتهدی همچنان مخاطبان خود را دارند. در این مصاحبه با هدف بررسی «نسبت ما با هگل»به صورتی چالشی و متمرکز با او به گفتگو نشستیم؛ولی بحث در عمل کمتر آنگونه پیش رفت که بنا بود و بیشتر به بیان روایت ایشان از تاریخ حضور هگل در ایران و نیز بیان دغدغه ها نسبت به وضع کلی فلسفه در ایران و مخالفت هایی که با آن می شود بدل شد. البته در مواردی خود دکتر مجتهدی نقدهایی به برخی آثارش مطرح کرد و برای نمونه یادآور شد که کتابهایش درباره کانت یا هگل از نظر خودش اشکالاتی دارند ولی ارزش آنها در آن دوره این بوده که تلاش کرده تا شعار ندهد یا موضع نگیرد بلکه فلسفه بیاموزد و در آن دوره البته این خلاف عادت به شمار می آمده است. به هر روی، دکتر مجتهدی به دلیل حضور مستمرش در فضای فلسفه ایرانی در طول 40-50 سال گذشته، حرف‌ها و نکات قابل توجه بسیاری در کلام خود دارد که شاید این روزها دیگر نتوان به همین سادگی آنها را یافت. صراحت و شفافیت وی هم در دفاع از فلسفه و هم در موارد دیگر در این گفت و گو قابل توجه است.

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه فلسفه چیست گفت: فلسفه علم نیست بلکه تامل درباره علم است. آنجا که ذهن ما سعی می کند مساله را به ژرفا ببیند همانجا می شود گفت فلسفه شروع می شود. انیشتین آنجا که می خواهد عمق نسبیت را بفهمد و بیاندیشد، آنجا فیلسوف است. فلسفه، تعلیم و تربیت است و آنجایی که فلسفه به درد می خورد، در حوزه آموزش است.

علاقه‌مندان به فلسفه نام کریم مجتهدی را در این چند دهه‌ اخیر با انتشار کتابهایی درباره دکارت، کانت و هگل به خاطر دارند. این کتابها برگرفته از جزوات و سالها تدریس در دانشگاه بود و در زمان خود تنها منبع قابل اتکا در این حوزه به شمار می‌رفت. هرچند امروزه به لطف ترجمه و تالیف آثار فنی‌تر و تفاسیر معتبر مفسران، منابع در دسترس علاقه‌مندان افزایش چشمگیری یافته است، اما آثار مجتهدی همچنان مخاطبان خود را دارد. در گفتگوی زیر استاد از تاریخ حضور هگل در ایران و دغدغه‌هایش نسبت به وضع کلی فلسفه در ایران می‌گویند. دکتر مجتهدی به دلیل حضور مستمر در فضای فلسفه ایرانی در طول 40ـ50 سال گذشته، حرفها و نکات قابل توجه بسیاری دارد که شاید این روزها دیگر نتوان به همین سادگی آنها را یافت. این مطلب در آخرین شماره ماهنامه «اطلاعات حكمت و معرفت» به چاپ رسیده است.

اصطلاح «پژوهش دانش محور» به نظر می‌رسد که نوعی تکرار مکرر است، چه لفظ پژوهش به تنهایی باید بتواند همین معنا را برساند و نیازی نیست که برای تأکید بر صلابت آن صفاتی از این قبیل بر آن افزوده شود، ولی در هر صورت به نحو موجه امروزه می‌توان از خود پرسید وقتی که این ترکیب را به صور مختلف به کار می‌بریم، دقیقاً منظورمان چیست؟ شاید با بازگشت به تاریخ فلسفه که در بطن آن مسائل مربوط به موضوع و روش شناخت علمی نیز تحول یافته است، بتوان به نحو ریشه‌ای درباره این موضوع نیز به سرنخ‌هایی دست یافت یا حداقل با سهولت بیشتری با مسائل آشنا شد.

کنت دوگوبینو در نزد ما ایرانیان، بیشتر به‌عنوان فرستاده سیاسی و شرق‌شناس فرانسوی شهرت دارد. اندیشمندی که نه تنها توجه زیادی به ایران و موقعیت تاریخی و فرهنگی ما در قرن نوزده میلادی داشته است، بلکه نسبت به تمام خارجیانی که در عصر ناصری به ایران سفرکرده‌اند، باعلاقه و دقت بیشتری مشاهدات و تأملات خود را تنظیم کرده و به رشته تحریر درآورده است؛ از این لحاظ به‌مراتب بر بقیه ارجحیت دارد؛ ولی آنچه گاهی مورد غفلت قرار می‌گیرد و یا فرعی و جنبی تلقی می‌شود، این است که درهرصورت، گفته‌های گوبینو درباره ایران و ایرانیان، ارتباط بسیار نزدیک با نظریه کلی او درباره «عدم‌تساوی نژادهای انسانی» دارد. شایان‌ذکر است که او درست قبل از اولین سفر خود به ایران، این نظریه را با تفصیل در کتابی با همین عنوان تحلیل و منتشر کرده است.

عصر یکی از روزهای به غایت گرم تابستانی است که بنابر قرار قبلی روانه دفتر کار ساده و بی‌آلایش او می‌شوم. کتاب‌هایی نظیر «از دانته تا کامپانلا» و «لایبنیتس و مفسران فلسفه او» را همین جا به رشته تحریر درآورده ‌است. در می‌زنم و اجازه ورود می‌خواهم، مانند همیشه مشغول نوشتن و مطالعه است. سمت میز کارش می‌روم و مقابل چهره ماندگار فلسفه ایران و برنده مدال طلای جهانی ابن‌سینا، دکتر «کریم مجتهدی» قرار می‌گیرم. استادی که شصت سال تدریس فلسفه را در کارنامه پربار علمی خود دارد و با این حساب همچنان اصرار دارد که به او بگوییم: «معلم». او پیشتر طی گفت‌وگویی عنوان کرده بود:

دکتر کریم مجتهدی استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران با بیان اینکه شناخت دقیق علوم انسانی به معنای واقعی کلمه به دور از تحریف، شعار و خودنمایی و تظاهر می تواند بسیار مفید باشد، گفت: مسئله فقط این نیست که به اهمیت علوم انسانی در تشکیل سازمانهای دولتی و حکومتی کمتر توجه می کنیم، مسئله اصلی این است که علوم انسانی را به معنای واقعا علمی و دقیق کار نمی کنیم.

عصر یکی از روزهای به غایت گرم تابستانی است که بنابر قرار قبلی روانه دفتر کار ساده و بی‌آلایش او می‌شوم. کتاب‌هایی نظیر «از دانته تا کامپانلا» و «لایبنیتس و مفسران فلسفه او» را همین جا به رشته تحریر درآورده ‌است. در می‌زنم و اجازه ورود می‌خواهم، مانند همیشه مشغول نوشتن و مطالعه است. سمت میز کارش می‌روم و مقابل چهره ماندگار فلسفه ایران و برنده مدال طلای جهانی ابن‌سینا، دکتر «کریم مجتهدی» قرار می‌گیرم. استادی که شصت سال تدریس فلسفه را در کارنامه پربار علمی خود دارد و با این حساب همچنان اصرار دارد که به او بگوییم: «معلم». او پیشتر طی گفت‌وگویی عنوان کرده بود: «معلمِ فلسفه خود دانشجو است. فلسفه اساساً یعنی دانشجویی و فیلسوف کسی است که حب حکمت دارد. اگر به تجربه شخصی خودم اکتفا کنم، باید بگویم که دانشجویی آن شعف واقعی است که به انسان دست می‌‌‌‌‌دهد.»روبه‌روی او می‌نشینم و با همین دیدگاه گفت‌وگوی خود را با «معلم» آغاز می‌کنم. می‌خواهم بدانم شصت سال قبل، در دانشگاه سوربن فرانسه، دوران دانشجویی‌اش چگونه گذشت. ویژگی دانشجویان آن دوره و تمرکزشان چه بود. سرویس اندیشه روزنامه ایران اما این بار با نقطه نظری متفاوت با دکتر کریم مجتهدی به گفت‌و‌گو نشسته است و سعی دارد یکی از مهمترین مقاطع زندگی این چهره ماندگار فلسفه را زیر ذره بین نگاه خود ببرد، دوره‌ای چون دوران دانشجویی.

چهره ماندگار فلسفه در ایران گفت: هر چه ملتی اصیل‌تر و متمدن‌تر باشد، خاطرات تاریخی‌اش اثر بیشتری