اخبار

در تاریخ احوال و آثار نظامی گنجه‌ای، اشتباهی از سوی مرحوم شبلی نعمانی در كتاب «شعر العجم» رخ داده و موجب بعضی افسانه‌سازی‌ها درباره این شاعر گردیده است.

این نوشته حاصل خوانشی دیگر از نگارۀ ساختن کاخ خورنق، از کمال‌الدین بهزاد، است. نگاره را بهزاد برای نسخه‌ای از خمسۀ نظامی گنجه‌ای ساخته است. نویسنده بر آن است که بهزاد داستان نظامی را به‌سادگی و مطابق با متن نظامی به تصویر درنیاورده و در آن متناسب با فهم و اندیشۀ خود تصرف کرده است.

تاکنون با چند تصحیح از خمسۀ نظامی از جمله نسخه های وحید دستگردی، مسکو، ثروتیان و برات زنجانی آشنا بوده ایم اما در سال های اخیر، تصحیح جدیدی از خمسۀ نظامی به کوشش خانم دکتر سامیه بصیرمژدهی (بازنگریستۀ استاد بهاءالدین خرمشاهی) منتشر شد که چاپ اولِ آن در سال 1383 و چاپ دوم در سال 1388 توسط انتشارات دوستان به بازارِ کتاب ارائه شد؛ این تصحیح بر اساس نسخۀ معروف به سعدلو، مربوط به قرن هشتم ه . ق. و با مقابله با نسخه های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، وحید دستگردی و آکادمی علومِ اتحادِ شوروی انجام شده است.

رمیان شاعران ایران، نظامی گنجوی از معدود شاعرانی است که رابطه روزهای هفته را با هفت سیاره، در منظومه هفت پیکر منعکس کرده است. در هفت پیکر، بهرام گور،پادشاه ساسانی،هفت گنبد، به تقلید هفت فلک، برای هفت بانوی خود می سازد. مهندس او استاد نجومی است که ظاهرا شاگرد معمار معروف، سنمار، بود. وی تصمیم می گیرد با ساختن هفت گنبد، که با هفت ستاره هم رنگ و هم آهنگ است، شاه را از گزند زمان و بیم اختران دور دارد

او را از کودکی شناختیم با تصاویر لیلی و مجنون در قاب های کوچک خانه هایمان، با قصۀ تلخ دلدادگانی که در حسرت وصال یکدیگر ماندند. رستاخیز واژگان پیر گنجه را در مناجات مجنون در طلب لیلی یافتیم:

می‌‌توان گفت که مردم روس یا سَقلاب در آثار نظامی،‌ به علّت نزدیکی جغرافیایی شاعر به سرزمین آنها، به نسبت جای بیشتری دارند تا دیگر آثار ادب فارسی. «ترکان» زیبارویند(هفت پیکر). یک‌جا آمده است: «ترکِ عجمی به دل ربودن» (لیلی و مجنون) که در اینجا ترک به معنی مطلق «زیبارو» است، مانند «ترک شیرازی» و «ترکان پارسی‌گو» در شعر حافظ. همچنین غارتگر(خسرو و شیرین، ص ۲۷۳، بیت ۱۶۷، ص ۴۸۸، بیت ۲۳)؛ عامی: «نه آن ترکم که من تازی ندانم» (همان، ص ۵۹۰، بیت ۳۲)؛ بی‌وفا و دارای نژاد و زبانی کم‌پایه (لیلی و مجنون، ص ۴۲، بیت ۳۴ـ۳۵) و فتنه‌گرند

اگر در شاهنامه، چنان که شیوه هر حماسه اصیل است، فردوسی سخت به مأخذ خود متکی است و از این رو جدا ساختن بینش او از اخلاقیات مأخذ او همیشه مقدور نیست، برعکس در منظومه‌های نظامی که پیروی او از داده‌های مأخذ او بسیار ناچیز و به گفته خود او، تنها نگه داشتن یک رشته از ده رشته است (هفت‌پیکر، ص۱۵، بیت ۳۷ـ۴۱)، گفتگو درباره اخلاق و بینش و اعتقادات شاعر، اگر نه آسان، باری مواد آن به خوبی شناخته و آماده است.

کشور آذربایجان طی چند هفته آینده از تندیس نظامی گنجوی، شاعر سرشناس ایرانی رونمایی خواهد کرد. «شاهین عبداللایف»، سفیر آذربایجان در قاهره پس از دیدار با «جابر عصفور»، وزیر فرهنگ مصر از رونمایی مجسمه نظامی گنجوی، شاعر ایرانی در آذربایجان طی چند هفته آینده خبر داد.