اخبار

یکی از مهمترین الگوهای فرهنگی جامعه ایران در هنگام مواجهه با رخدادها و اتفاقات تلخی چون از دست دادن عزیزان، یا کشته شدن سربازان و فرماندهان در میدانگاه‌های نبرد و در نگاهی کلان‌تر، فقدان شخصیت‌های بزرگ ملی و مذهبی را می‌توان در گونه‌های غنی و آمیخته با معانی معنوی و مذهبی رفتار آئینی سوگوارانه رصد کرد.

گفته شده است که سر و پیکر امام شهید را جدا از هم دفن کردند. سر بریدة امام(ع) را به دربار یزید در دمشق(شام) فرستادند: به دمشق اندرون یزید پلیدر منتظر بود تا سرش برسید. (سنایی) و در آنجا نزدیک دروازة فرادیس، به روایتی در مدینه و در کنار مرقد مادرش، حضرت فاطمه(ع)، به روایتی دیگر در قاهره و در محلی معروف به «مقبرة حسین»، و به قولی هم در کربلا و در کنار پیکر مطهرش، یا در مسجد حنانه در نجف اشرف به خاک سپردند.

در طول تاریخ به واقعه بزرگ و طاقت‌سوز عاشورا، از جنبه‌های گوناگونی نگریسته‌اند و داد سخن داده‌اند. برخی ریشه‌ها را کاویده‌اند، برخی به پیام‌ها و پیامدها توجه کرده‌اند و برخی نیز از منظر مردم‌شناسی، به آیین‌ها و رسومات مرتبط با آن رویداد پرداخته‌اند و کوشیده‌اند با بررسی پیشینه‌ها، ماندگاری و دگردیسی وجوهی از فرهنگ مردم را بازشناسی کنند. آنچه در این نوشتار به نقل از «دایره‌المعارف بزرگ اسلامی» تقدیم می‌شود، نگاهی است از این منظر.

زنده یاد جابر عناصری پژوهشگر حوزه آیین‌ها و نمایش‌های مذهبی ایرانی اعتقاد دارد که تنوع برخی آیین ها خرده آیین‌های نمایشی و مذهبی در فرهنگ عظیم ایرانی همواره سرچشمه‌‌ای برای تجلی گونه‌های متفاوتی از اشکال نمایش دینی در ماه‌های خاص مذهبی بوده است که در وجوه بسیاری از آنها می‌توان ریشه تفکرات آیینی و ملی سوگواری ایران زمین را به تماشا نشست.

عصر ناصری در تاریخ معاصر ایران نقطة عطفی در بیداری افکار، توسعة علوم، و رسوخ اندیشه های نوین، و به تبع آن گسترش فعالیت های عمومی، به شمار می رود. با این حال زنان همچنان از حضور و نقش آفرینی درخور توانایی خود بی بهره بوده اند. آنان که بنا به دلایل تاریخی، فرهنگی، سیاسی، و نیز دینی کم تر امکان بروز و ظهور اجتماعی داشتند، با ورود به عرصه های فرهنگ مذهبی و سنت های اجتماعی نقش آفرین شدند.

چکیده: آیین های سوگواری از جمله مراسمی است که در حوزه فرهنگ یک جامعه قرار می گیرد و جزو آداب و رسومی است که همه ی جوامع با ادیان و فرهنگ های گوناگون به آن توجه دارند.

ایرانیان امروزه برای شناخت هرچه بیشتر هویت فرنگی خود نیازمندند گذشته ملی و مذهبی خویش را با دقتی بیشتر مطالعه و بررسی کنند تا از این منظر، بتوانند سنت‌های اصیل ایرانی- اسلامی را در جامعه امروز حفظ کرده، به کار برند. بررسی تاریخ اجتماعی از این رهگذر، موضوعی است که نه تنها همواره مورد توجه جامعه‌شناسان و تاریخ‌نگاران بوده، که در زندگی روزمره مردم نیز قابل درنگ است. در این‌باره باید توجه داشت دگرگونی‌های اجتماعی مانند تحولات سیاسی به سرعت و یکباره یا در مقطعی خاص شکل نمی‌گیرند.

در روزگاری که به سر می‌بریم، به دلیل درهم‌تنیدگی فرهنگ‌های گوناگون، بسیاری از آیین‌ها در گوشه و کنار جهان، صورتی یکسان دارند. ریشه‌های مشترک بسیاری از مبانی اعتقادی، دلیل این تشابه به نظر می‌آید. هر آیین و رسم از نقطه‌ای آغاز شده که ویژه همان نگاه مولف و هسته اولیه بوده، پس از آن آرام‌آرام تغییر شکل داده و بر آن شکل تغییر یافته اصرار شده و آن رسم تبلیغ و تکمیل شده، باز بر آن شکل تکمیل‌یافته اصرار شده است؛ امروز آنچه ما با اعتقادی راسخ بدان معتقدیم، دستاورد همین فرآیند به شمار می‌آید. سوگواری یکی از مهم‌ترین پاسخ‌هایی قلمداد می‌شود که انسان از همان بدو پیدایش به یکی از پرسش‌های مهم خود داده است؛ این که چگونه می‌توان درد از دست دادن را فروشست؟ امروز اگرچه پاسخ این پرسش در بیشتر نقاط دنیا، پوسته‌ای تا اندازه‌ای یکسان دارد که آن همان سوگواری و زاری است، اما منابع تاریخی و اسناد به جای‌مانده از گذشته‌های دور نشان می‌دهد دست‌کم ایرانیان باستان اینگونه نمی‌اندیشیدند.