اخبار

با مدرن شدن جوامع بشری یکی از نکات مغفول مانده، اخلاق فردی و اجتماعی است که در جوامع مختلف با توجه به هنجارها و ارزش‌های آن جامعه شکل متفاوتی به خود گرفته است. جامعه ایرانی نیز در دو دهه گذشته در زمینه اخلاق فردی و اجتماعی با چالش‌های مهمی دست به گریبان شده و به‌نظر می‌رسد اخلاق فردی و اجتماعی نسبت به گذشته در حال افول است. نکته قابل تامل در این زمینه تغییر ساحت دین و همچنین تغییر ماهیت دغدغه‌های نسل جدید درباره دین و به تبع آن اخلاق اجتماعی است.

حق دفاع و وکیل گرفتن برای متهم از شاخصه‌های مهم عدالت قضایی در دادرسی اسلامی است. حق دفاع: در سیره حضرت علی(ع) می‌بینیم که در تمام قضاوتهای خود، دفاع متهمان را می‌شنید و به آنان حق دفاع می‌داد؛ حتی به شریح قاضی فرمان داد که برای حفظ حق مدعی‌علیه حتی با وجود بینه با برگرداندن قسم به مدعی، قضاوت را مؤکد کند. همچنین به شریح فرمان داد کسی را که مدعی است شهودی دارد که غایب هستند یا دلیلی دارد که در آینده می‌تواند ارائه کند، مهلت دهد و فرمود: «برای کسی که مدعی است شهود غایبی دارد، مهلتی تعیین کن، اگر آنان را حاضر کرد، حقش را بگیر و اگر آنان را حاضر نکرد، علیه او حکم خواهد شد.»

ماده ۶ قانون آیین دادرسی مدنی چنین تنظیم شده است: «عقود و قراردادهایی که مخل نظام عمومی یا برخلاف اخلاق حسنه است، در دادگاه قابل ترتیب اثر نیست.» این ماده در مجموع قوانین سایر کشورها نیز پیش‌‌بینی شده و برخی تصریح نموده‌اند که محاکم هیچ کشوری قراردادهای مغایر اخلاق را اجرا نخواهند کرد. مخالفت قرارداد با اخلاق ممکن است بر اثر تعارض موضوع آن با قوانین اخلاقی باشد، مانند خودفروشی یا پیمان مربوط به اداره قمارخانه.

فقه و اخلاق از جهات متفاوت (مانند: موضوع، قلمرو، هدف، ضمانت اجرا، مبادي و...) با هم اختلاف دارند. قلمرو فقه به مراتب از اخلاق وسيعتر است، زيرا فقه تكاليف افراد را در ابعاد عبادي، اجتماعي، فردي، اقتصادي، سياسي، حقوقي، جنايي و... بيان مي‌كند. ولي اخلاق، رفتار و اعمال فرد را فقط از لحاظ اتصاف آن به صفات خوب و بد يا فضيلت و رذيلت مورد بحث قرار مي‌دهد.

عاطفه شمس: جامعه از مجموعه افرادی تشكیل شده است كه با یكدیگر روابط و مناسبات خاصی دارند. این مناسبات پیرامون منافع مشتركی صورت می‌گیرد كه طبیعی است توجه به این منافع بر تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی افراد تاثیرگذار است. آنچه تامین این منافع را ضمانت می‌كند وجود قانون و اجرای آن است. آیت‌الله سید‌محمد موسوی ‌بجنوردی، استاد فقه و حقوق پژوهشكده امام خمینی (ره) و رییس دانشكده ‌الهیات دانشگاه ‌آزاد‌ اسلامی در گفت‌وگو با «اعتماد»، به تشریح ضرورت نیاز به قانون اساسی و توجه به اجرای كامل آن پرداخت و اجرای حقوق شهروندی را ضامن امنیت جامعه و حفظ اعتبار نظام در گستره جهانی دانست. متن پیش رو حاصل گفت‌وگوی ما با آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی است.

آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی، عضو هیات علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی می‌گوید تعیین زمان برای حق تألیف معنایی ندارد و شریعت اسلام، حقوق عقلایی را محترم می‌شمارد. برای این که بدانیم آیا تعیین زمان برای حق تالیف یا حق ترجمه کار درستی است باید به قوانین مدنی در دنیا رجوع کنیم اگر آنها برای این حق محدودیت زمانی قائل نباشند ما نیز نباید برای این حق، محدودیت زمانی داشته باشیم. آیت‌الله موسوی بجنوردی درباره مبانی فقهی و حقوقی حق تالیف یا حق ترجمه که در قانون مدنی ایران 50 سال تعیین شده است، اظهار کرد: در قانون، حق تالیف و ترجمه و یا هر حقی که در جامعه عقلا ارزشی دارد و برایش ارزش قائل‌اند، آن حقوق نیز محترم است.

یكی از مباحثی كه در الهیات و فلسفه دین اهمیت فراوان دارد، چگونگی برخورد علم و دین است. از آنجا كه این دو دانش با مسائل دینی سروكار دارند به بحث علم و دین و مناسبات آن دو با یكدیگر می‌پردازند. علاوه بر این، افراد متدین طالب معرفت نیز تمایل دارند تا از نحوه رابطه علم و دین اطلاع حاصل كنند. بنابراین پرداختن به این موضوع ضروری می‌نماید پیش از آنكه به نحوه برخورد علم و دین با یكدیگر بپردازیم، لازم است منظور از این دو را مشخص كرد.

حقوق زن در اسلام یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های این دین آسمانی است که همیشه از سوی مروجان و نشردهندگان آن مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تحولات سده‌های اخیر نقش زنان نه‌تنها در خانواده بلکه در جامعه هم پررنگ‌تر از گذشته شده است . به همین دلیل مفسران و مجتهدین این دین آسمانی تلاش کردند تا حقوق زن را از جنبه‌های مختلف مورد پژوهش و تامل قرار دهند. آیت‌ا... موسوی‌بجنوردی یکی از این عالمان است که بخش زیادی از وقت خود را صرف مطالعه درباره حقوق زنان در اسلام کرده است. آیت ا...موسوی بجنوردی درباره حقوق زنان و بایدها ونبایدهای این حوزه با آرمان به گفت‌وگو پرداخت که متن آن را در ادامه می‌خوانید:

حق مالكیت معنوی كه به حقوقی همچون حق تألیف و حق اختراع و ... اطلاق می‌شود یكی از حقوقی است كه در جوامع گذشته وجود نداشته است؛ مثلاً حق تألیف حقی است كه از راه تألیف اثر به مؤلف آن تعلق می‌گیرد، در گذشته، مؤلفین در تألیفات و نوشته‌های خود، منفعت شخصی برای خود در نظر نمی‌گرفتند، اما پس از آنكه كتاب نیز به عنوان وسیله‌ای برای تجارت و معامله مطرح گردید، مؤلف این حق را پیدا كرد كه در وهله اول، خود از تألیف خود، سود ببرد. زیرا باید منافع كتابی كه او تألیف كرده و ساخته و پرداخته است، ابتدا به خودش برسد. منطقی به نظر نمی‌رسد كه كس دیگری از نوشته و اثر مؤلف ثروتمند گردد در حالی كه خود او در فقر و احتیاج به سر می‌برد. لذا در شرایط كنونی مؤلف این حق را پیدا كرده كه از منافع مادی كتاب خود نیز استفاده كند و استفاده دیگران را مشروط به موافقت خود كند.

مرگ در شرع اینگونه آمده است که روح از بدن خارج شود که این خارج شدن روح از بدن عواملی دارد ازجمله ایست قلب یا از کار افتادن مغز که موسوم به مرگ حقیقی و مرگ مغزی است.