بیماری چشم و هم چشمی مشکل آزاردهنده جامعه ما / یحیی یثربی

1392/12/5 ۱۲:۰۹

یکی از هدفهای اصلی پیامبران، مبارزه با اخلاق و رفتاری است که بر اساس هوا و هوس پدید آمده و فکر و فرهنگ مردم را تحت تاثیر خود قرار داده است. اسلام به عنوان آخرین پیام و دین جاودانه­ی انسان ها، مبارزه با هواپرستی را از هدفهای والای خود می دانست. هواپرستی انگیزه و عامل اصلی درگیری مردم با پیامبران است. مردم براساس هواپرستی، پیامبران خدا را تکذیب کرده و یا کشته اند.

یکی از هدفهای اصلی پیامبران، مبارزه با اخلاق و رفتاری است که بر اساس هوا و هوس پدید آمده و فکر و فرهنگ مردم را تحت تاثیر خود قرار داده است. اسلام به عنوان آخرین پیام و دین جاودانه­ی انسان ها، مبارزه با هواپرستی را از هدفهای والای خود می دانست. هواپرستی انگیزه و عامل اصلی درگیری مردم با پیامبران است. مردم براساس هواپرستی، پیامبران خدا را تکذیب کرده و یا کشته اند.[1] در جایی از قرآن، هواپرستان را گمراه ترین انسان ها می دانند.[2]و در جای دیگر از رسول خدا می خواهد که دست از هواپرستان بردارد. زیرا نمی تواند آنان را هدایت کند[3].و در جای دیگر به ما هشدار می دهد که افراد آگاه و دانا نیز، براساس هواپرستی گمراه می شوند[4]. از نظر قرآن هواپرستی در میان انسان ها، یک آفت فراگیر است[5]. تا جایی که زبان وحی، بارها به پیامبری مانند داوود نیز  هشدار می دهد که از هوا و هوس پیروی نکند که گمراه خواهد شد.[6]و زبان وحی به رسول خدا نیز بارها هشدار می دهد که از هوا و هوس مردم، تاثیر نپذیرد[7].

حتی قرآن کریم، هواپرستی را آن قدر خطرناک می داند که اگرحق و حقیقت، اسیر هوا و هوس مردم شود، زمین و آسمان، با همه ی موجوداتشان، نابود و تباه می گردند.[8]

یکی از مظاهر و نشانه های آشکار و  روشن هواپرستی، چشم و هم چشمی مسلمانان با یکدیگر است. مردم دوران جاهلیت به صورت عشیره ها و قبیله های مختلف درآمده و با یکدیگر در رقابت و چشم و هم چشمی آشکاری به سرمی بردند. کسب و کار آنان و حمله و دفاعشان، همه بر محور خودخواهی و خودبزرگ نمایی می چرخید. هر قبیله ای به توان بت خود می نازید چنان که هر سخن ور و شاعری که به قبیله­ای تعلق داشت به چشم و هم­چشمی با قبایل دیگر می پرداخت!

زبان وحی افزون خواهی آنان را چنین نکوهش می کند که: این افزون خواهی به جایی رسید که آنان را به گورستان ها کشید تا بر تعداد مردگان و شخصیت پدران خود بنازند و خود را از دیگران برتر شمارند[9].

 علی(ع) در نهج­البلاغه در نکوهش چنین کسانی می فرماید: اینان به استخوان های پوسیده می­نازند و مردگان خود را می شمارند. آنان به جای این که از گورستان ها عبرت بگیرند، از آن جا برای افزودن غرور و غفلت خود بهره می گیرند.[10] دریغا که ما مسلمانان در قرن 21 و پس از انقلاب اسلامی به جای آن که آگاه تر باشیم و دست از افزون خواهی و خودنمایی و چشم و هم چشمی برداریم، هرچه بیشتر دنیا دوست شده ایم و در انباشتن ثروت در حد توان می­کوشیم و با همگان از هر جهت در زمینه ی خودنمایی بر اساس جاه و مال به رقابت و چشم و هم چشمی می پردازیم. و دریغا که این خلق و خوی ناپسند را تا آن جا گسترش داده ایم که به سراغ قبرستان ها نیز رفته ایم!

ما در جامعه ای زندگی می کنیم که نظام آن براساس قرآن و آموزه های اهل بیت(ع) استوار شده است. دردا که در چنین جامعه ای، همه چیزمان طبقاتی شده و در همه ی طبقاتمان، یک رقابت و چشم و هم چشمی در جهت افزون­خواهی و برتری طلبی، آشکارا دیده می شود! مناطق مسکونی ما طبقاتی است، نیاوران و فرمانیه داریم، جوادیه و نازی آباد هم داریم. مراکز خرید ما طبقاتی است! فروشگاه هایی به طبقات پایین تعلق دارند و فروشگاه­هایی به طبقات بالا! درمان ما طبقاتی است! بیمارستان ها و پزشکانی به طبقات پایین تعلق دارند و بیمارستان و پزشکانی به طبقات بالا!

وسایل حمله و نقل ما طبقاتی است !وسایل عمومی به طبقه ای تعلق دارد و وسایل شخصی به طبقه ای دیگر! در این طبقه نیز ده ها طبقه داریم از اتومبیل های پنج، شش میلیونی گرفته تا اتومبیل­های چند صد میلیونی! خانه هامان طبقاتی است، از خانه های چند متری پایین شهر تا خانه های چند هزار متری بالای شهر!

آموزش ما طبقاتی است! مدارس دولتی با برنامه های کذایی به طبقه­ای تعلق دارند و مدارس خصوصی و غیرانتفاعی به طبقه ای دیگر! و همین طور دانشگاه ها، مجالس عزا، سخن رانان و مداحان ما همه براساس طبقات جامعه، تقسیم شده اند! و همین طور تمام وسایل زندگی و امکاناتمان جنبه ی طبقاتی دارند!

از آن جاکه قرآن کریم، اوج طبقاتی شدن را در توجه به گورستان ها و مردگان  می داند، من نیز اندکی درباره ی وضع اسف بار جامعه مان از نظر توجه به گورستان ها و مردگان، بحث می کنم!

گورستان های ما نیز جنبه ی طبقاتی پیدا کرده اند، قبرهای گران قیمت ده ها و صدها میلیونی. در طبقات و مناطق مختلف گورستان به گونه ای که یکی از هزینه های سنگین امروز انسانها، هزینه ی دفن آنان است. هزینهی گور، مجلس های ختم ، پذیرایی ها، تاج گل ها، مداحیها و منبرهای طبقاتی! واقعا شرم آور است!

امیداوارم روزی ما مسلمانان این نکته­ی روشن را دریابیم که فخر فروشی و خودنمایی نه تنها پسندیده نیست، بلکه بسیار زشت و ناپسند است. مخصوصا اگر این خودنمایی را در مرگ عزیزانمان به جلوه بگذاریم. و مجلس عزا را با هزارگونه تجمل و تشریفات همراه سازیم که کدام مجلس اشرافی تر است یا کدام مداح و سخنران نرخش گران­تر است! از این ها بگیر تا هزینه های اشک مصنوعی بر مژه و گونه ها نشاندن با قیمت های گزاف!

پیشنهاد من آن است که جامعه ی اسلامی به رهنمود روشن اسلام در این باره عمل کند و آن این که کفن و دفن هر مسلمانی یک واجب کفایی است، بنابراین زمینی را در هر شهری به گورستان اختصاص دهند که هر که مرد، در آن جا دفن کنند و این زمین وقف باشد بر عموم مردم و از کسی پول نگیرند. و این زمین ها را به کسی نفروشند و به مالکیت اشخاص در نیاورند، تا بتوانند با گذشت چندسالی مردگان دیگر را در همان گورستان، دفن کنند. مردم را از آرایش قبرها و ساختن بنا و گذاشتن سنگ های گران قیمت بر روی قبرها بازدارند وگرنه پس از یک قرن خواهیم دید فضای گورستان ها که به املاک شخصی خانواده ها و مردگان تبدیل شده اند، چندین برابر شهرها گسترش یافته است. زیرا مردم شهرها می میرند و جای خود را به دیگران می دهند، اما مردگان هیچ وقت گور خود را ترک نمی گویند و به دیگران نمی دهند. امیدوارم مسئولان جامعه و مسلمانان به این مسئله­ی روشن و در عین حال مشکل ساز توجه کنند و عده ای را از نگرانی هزینه های کفن و دفن آسوده سازند. من این موضوع را در نوشته­ی دیگرم سالها پیش یادآور شده بودم[1] اما دریغا که یکی از مشکلات کشورهای در حال توسعه، آن است که سخن محققان و کارشناسان جامعه به گوش مدیران و سیاست گزاران و توده ی عوام جامعه، نمی رسد و اگر هم برسد، اثر نمی گذارد. برای این که نفوذ متولیان و کسانی را که از این گونه مسائل سود می برند، صدها برابر محققان و متفکران است که مطلبی در نقد آن ها می نویسند. شاید زشت­ترین کاری که در این تکاثر و تفاخر انجام می­دهیم، آن باشد که پای مقدسات را نیز به میان کشیده ایم مثلا به دفن شدن در حرم حضرت رضا(ع) فخر می کنیم و قیمت یک قبر را در آن حرم مبارک تا 50برابر خانه­ی یک روستایی بالا برده ایم. این ننگ بزرگی است که در جامعه ی اسلامی گور یک ثروتمند چندین برابر خانه ی یک خانواده باشد. یکی برای این که به دیگران فخر فروشد که مرده ام را فلان جا دفن کرده ام، صدها میلیون خرج کند، در حالی که هزاران زوج جوان با رنج کرایه خانه، شب و روز خود را به سر برند. علاوه بر مسئولان محترم، به خانه های ثروتمند و قدرتمند یادآور می شوم که حضرت رضا و معصومان دیگر، همان قدر که خود از تجمل بیزارند، از فخر فروشان و تجمل گرایان نیز بیزارند و دفن شدن در حرم آنان به حال این زراندوزان سودی نخواهد داشت.

من آن چه شرط بلاغ است، با تو می­گویم                              تو خواه از سخنم پند گیر و خواه ملال

در پایان این نکته را یادآور می شوم که افزون خواهی و تفاخر و تکاثر، جنبه­ی شخصی ندارد بلکه آثار زیان­بار اجتماعی گوناگونی دارد که به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم:

1-ناراحتی و افسردگی روانی مردم جامعه. در گیر و دار این چشم و هم چشمی ها، نه تنها طبقه فقیر بلکه طبقات مرفه نیز مدام رنج می برند و گرفتار افسردگی می­شوند. زیرا برای فخرفروشی، هزاران کار می کنند اما با فخرفروشی بالا دست خود،  بی درنگ دچار یاس و رنج می گردند. طبقات محرو م نیز در میان خود با همین مشکل درگیر می­شوند.

2-خلاف کاری فخرفروشان. این فخرفروشان،  بر آن می کوشند تا از هر راه ممکن بر مال و جاه خود بیافزایند و به سادگی دست به دزدی و اختلاس می­زنند و رشوه می دهند و روشوه می گیرند. و هزاران خلاف دیگر.

3-آسیبهای اجتماعی افزون خواهی. کسانی که گرفتار تفاخر و تکاثر شده اند، مسئولیت ها و منصب­های اجتماعی را به خاطر آن به دست می آورند تا بر جاه و مال خود بیافزایند بنابراین به سادگی می توانند به کشور خود خیانت ورزند. و منافع جامعه را قربانی هوا و هوس خود سازند.

و نتایج و آثار زیانبار دیگر همانند: کار بیش­از حد مردم و چند شغله شدن افراد بانفوذ در برابر بیکار ماندن عده ای دیگر و نداشتن اوقات فراغت برای مطالعه و خودسازی و فعالیت­های فرهنگی و ...

 و السلام

5/11/92

پی نوشت

[1]-قرآن کریم،بقره87،مائده70.

[2]- قصص50.

[3]- فرقان43.

[4]-جاثیه23.

[5]-انعام119.

[6]-ص26.

[7]-بقره120و145و آیه­های دیگر.

[8]-مومنون71.

[9]-تکاثر1و2

[10]- نهج، خطبه221.