رمان معاصري كه كلاسيك شد/علي دهباشي

1392/11/3 ۱۵:۰۵

كليدر از نوادر آثار معاصر فارسي است كه در دوران خود «كلاسيك» شده است. به عبارتي دقيق‌تر رمان كليدر «كلاسيك معاصر» است.

كليدر از نوادر آثار معاصر فارسي است كه در دوران خود «كلاسيك» شده است. به عبارتي دقيق‌تر رمان كليدر «كلاسيك معاصر» است. شايد دو برابر حجم اين رمان، منتقدين درباره آن نوشته باشند و گفته باشند. درباره ساختار اين رمان، درباره قهرمانانش و ويژگي‌هاي هر كدام از آنان و نثر و روايت و... از سال انتشار كتاب تا امروز حرف زده شده است. اما آنچه اين اثر را از فراز چند دهه عبور داده و از دهه‌هاي ديگر نيز عبور خواهد داد، توانايي‌هاي نويسنده در استفاده از زبان فارسي است.

دولت‌آبادي همچون استادي توانا كلمات را چون مومي در دست به هر شكل و حالتي در مي‌آورد. اهميت رمان به غير از موضوع و فضاها و ديگر زمينه‌هايي كه هر يك حايز اهميت هستند، در كاربرد نويسنده از زبان فارسي است كه به جايگاه خاصي مي‌رسد. دولت‌آبادي با رمان كليدر يكبار ديگر ظرفيت‌هاي زبان و نثر فارسي را نشان داده است و طي رمان به جنبه‌هاي گوناگوني از قدرت دولت‌آبادي و ذهنيت تاريخي او كه در تاريخ مردم ايران غوطه‌ خورده است، پي مي‌بريم.

شايد زماني كه نخستين مجلد اين رمان منتشر شد، هرگز چنين آينده‌يي براي رمان قابل تصور نبود. اما اينكه در 35 سالگي انتشار كليدر مي‌بينيم كه همچنان اين كتاب خوانده مي‌شود و هنوز مثل روزهاي اول انتشارش بحث‌انگيز و مايه افتخار رمان فارسي است. انتشار كليدر اين شجاعت و جرات را به نويسندگان جوان داد كه وارد عرصه‌هاي لغزنده و احتمالا دشوار نثر فارسي شوند. تجربه دولت‌آبادي تجربه‌يي بود كه هرچند در پس پشت خود مايه‌هاي رنج نويسنده را عيان مي‌كرد، اما موفق شد نشان دهد مي‌توان با اتكا به قدرت زبان فارسي كاري را خلق كرد كه بماند. مي‌دانيد كه كليدر در ابتدا به طور كامل منتشر نشد و در آغاز دو جلد آن به بازار آمد. در همان زمان انتشار هيچ‌كس بي‌تفارت از كنار كليدر نگذشت. همان زمان محمدعلي جمالزاده به عنوان پدر داستان‌نويسي ايران و احمد شاملو به عنوان پدر شعر معاصر فارسي اين اثر را ستودند. واكنش اين نويسندگان نشان مي‌داد كه با يك اثر متفارت روبه‌رو هستيم. كليدر 35 سال پيش به بازار آمد و از همان روز تاكنون كتابي است كه مي‌توان درباره آن حرف زد، درباره آن نوشت، آن را خواند و با قابليت‌هاي زبان آشنا شد. كليدر 35 ساله شد. اثري معاصر كه در زمان حيات نويسنده‌اش كلاسيك شد.