ترسيدم خدا مواخذه‌ام كند!/ سید حسین نصر

1392/11/2 ۰۸:۳۰

يادداشت اختصاصي دكتر سيدحسين نصر درباره دانشنامه در دست انتشار قرآن امروزه در ايالات متحده مهمترين ناشر كتب ديني كه متكفل انتشار كتابهاي مهمي در حوزه مطالعات ديني و فلسفه دين است، انتشارات Harper نام دارد كه در شهرهاي سانفرانسيسكو، نيويورك و لندن دفتر دارد. اين انتشارات كتابي با عنوان «Bible Study» منتشر كرد كه در 2500 صفحه به بررسي عهد عتيق و عهد جديد مي‌پردازد. اين بررسي شامل ترجمه‌اي جديد از اين عهدها و همچنين تفسير و تبيين مطالب مربوط به ديانت مسيحي توسط سرشناس‌ترين انديشمندان مغرب‌زمين در اين زمينه است. اين كتاب به زودي بسيار پرطرفدار شد و در دانشگاههاي مهم ايالات متحده براي تدريس انتخاب شد.

يادداشت اختصاصي دكتر سيدحسين نصر درباره دانشنامه در دست انتشار قرآن

امروزه در ايالات متحده مهمترين ناشر كتب ديني كه متكفل انتشار كتابهاي مهمي در حوزه مطالعات ديني و فلسفه دين است، انتشارات Harper نام دارد كه در شهرهاي سانفرانسيسكو، نيويورك و لندن دفتر دارد. اين انتشارات كتابي با عنوان «Bible Study» منتشر كرد كه در 2500 صفحه به بررسي عهد عتيق و عهد جديد مي‌پردازد. اين بررسي شامل ترجمه‌اي جديد از اين عهدها و همچنين تفسير و تبيين مطالب مربوط به ديانت مسيحي توسط سرشناس‌ترين انديشمندان مغرب‌زمين در اين زمينه است. اين كتاب به زودي بسيار پرطرفدار شد و در دانشگاههاي مهم ايالات متحده براي تدريس انتخاب شد.

ده سال پيش مسئولان انتشارات «هارپر» كه از قضا مسئول انتشار بسياري از كارهاي خود بنده نيز هست و متن انگليسي كتابهايي مانند «اسلام در دنياي جديد»، «قلب اسلام» و «گلشن حقيقت» را منتشر كرده‌اند، با من تماس گرفتند و گفتند همان گونه كه كتاب Bible Study را منتشر كرده‌اند و فصل جديدي در انتشار كتب ديني آغاز كرده‌اند، درصدد هستند تا «Study Qoran» را نيز منتشر كنند تا منبعي اساسي براي انگليسي‌زباناني باشد كه به نحو جدي خواهان مطالعه در باب قرآن هستند. آنها به من پيشنهاد دادند تا سرويراستار اين كار عظيم باشم. روزي كه اين پيشنهاد را دادند، نتوانستم همان موقع پاسخ بدهم. در نتيجه به خانه آمدم و چند روزي با خود كلنجار رفتم. با خود مي‌گفتم: «من پنجاه سال است كه در باب فلسفه و عرفان كار كرده‌‌ام، ولي درباره قرآن كار جدي به جز نگارش چند مقاله و فصول كتب گوناگون انجام نداده‌ام.»

نمي‌دانستم كه آيا در اين سن از عهده اين‌چنين كار عظيمي برخواهم آمد يا خير. پس از تأمل فراوان، تصميم خود را گرفتم تا به پيشنهاد «هارپر» پاسخ منفي بدهم. وقتي به اولياي آن انتشارات گفتم كه اين كار را نمي‌پذيرم، آنها گفتند كه ما نيز اين طرح را بايگاني مي‌كنيم و سراغ پروژه ديگري مي‌رويم. اين را كه شنيدم، راستش را بخواهيد از خداوند متعال ترسيدم كه اگر من اين طرح عظيم قرآني را به عهده نگيرم و از اين امكاني كه فراهم آمده است، براي ترجمه، تفسير و تبيين كلام‌الله مجيد به زبان انگليسي بهره نگيرم، روز قيامت خداوند مواخذه‌‌ام كند كه تو كلام من را روي زمين گذاشتي! اين‌چنين بود كه سمت سرويراستاري براي اين پروژه عظيم را پذيرفتم. البته با اين شرط كه همه همكارانم را خودم انتخاب كنم.

هدفم از گذاشتن اين شرط اين بود كه محصول نهايي، قرآني باشد كه مؤمنانه و مسلمانانه از آب درآيد، نه اينكه افرادي با ديدگاه شرق‌شناسي و بيگانه با منظر اسلامي، قرآني را از كار درآورند كه نهايتاً مبتني بر انگاره‌هاي شرق‌شناسانه باشد. من مي‌خواستم هر كسي كه در اين پروژه همكاري مي‌كند، به قرآن به عنوان كلام خداوند متعال مؤمن باشد و به آن فقط به عنوان يك سند تاريخي نگاه نكند.

به هر حال پس از مذاكرات فراوان، ناشر اين شروط و البته چند شرط ديگر بنده را پذيرفت. براي آغاز به كار سه ويراستار انتخاب كردم كه يكي از آنها مسلمان قفقازي‌تباري بود كه در ايالات متحده متولد شده بود و دو نفر ديگر از مسيحيان آمريكايي بودند كه به دين مبين اسلام گرويده بودند. اين سه نفر كه از اهل سنت‌اند، زير نظر من كه شيعه هستم، كار را آغاز كردند. در ميانة راه نيز يكي از اساتيد جوان پاكستاني از كانادا كه هم‌نظر بنده در اين امور است، به جمع ما اضافه شد. فصل مشترك اين چهار نفر كه از دانشمندان سطح بالاي مطالعات ديني در آمريكاي شمالي هستند و همگي مقام استادي دارند، اين است كه همه آنان از شاگردهاي خود من بوده‌اند و آنها را به اين دليل انتخاب كردم كه مي‌خواستم وحدت نظر و يكصدايي باعث شود تا محصول كار علمي، منسجم و در عين حال خداپسندانه باشد.

مقالات قرآني

ما در اين پروژه، علاوه بر ترجمه جديد و تفسير قرآن كريم به زبان انگليسي، بخشي را نيز در نظر گرفتيم مركب از مقالاتي مرتبط با مطالب مربوط به قرآن و اين مقالات را به برجسته‌ترين دانشمندان معاصر، سفارش داديم تا در كنار ديگر مطالب ديگر كتاب منتشر شود. من براي اين مجموعه مقالات زحمت زيادي كشيدم و وقت بسيار زيادي صرف كردم و خودم موضوع مقالات و نويسندگانش را با مشورت با ديگر ويراستاران برگزيدم. سعي كردم از عالمان طراز اول سني همانند شيخ ‌الازهر فعلي و همچنين انديشمندان برجسته شيعي همانند حضرت آيت‌الله محقق داماد گرفته تا دانشمندان جوان‌تر در ديگر ممالك اسلامي و غرب، مقاله‌هاي تحقيقي گردآوري كنم و با تصحيح و ويرايش خودم به مرحله آماده‌سازي براي درج در اين كتاب برسانم. شايان ذكر است كه مقاله حضرت آيت‌الله محقق داماد را خود از فارسي به انگليسي ترجمه كردم. خوشبختانه امروز پس از گذشت ده سال توانسته‌ايم اين كار عظيم را به پايان ببريم و «Study Qoran» را در 2500 صفحه آماده و براي طبع به مطبعه ارسال داريم.

اين كتاب از سه قسمت اصلي تشكيل شده است: قسمت نخست شامل يك ترجمه جديد از قرآن كريم به زبان انگليسي است؛ قسمت دوم شامل ارائه تفسيري است كه با بهره‌گيري از منابع سني و شيعي، عرصه جديدي را گشوده است؛ چرا كه از انواع تفاسير معروف اهل سنت و شيعه (مانند تفسير طبري، رازي، طبرسي و نيز تفاسير عرفاني نظير تفسير ابن عربي و يا تفسير فلسفي ملاصدرا) استفاده شده است كه تا كنون در زبان انگليسي سابقه نداشته است. از سوي ديگر در بخش تفسير، اين دقت به خرج داده شده است تا همه مكتب‌هاي تفسيري مهم سني و شيعي در تمدن اسلامي مطرح شود.

قسمت سوم نيز متشكل از هفده مقاله است كه بيان‌كننده مسائلي نظير «جنگ و صلح در قرآن» و «اديان ديگر در قرآن» و غيره است. در اين بخش نيز تمام توجه ما بر اين امر بوده است كه وحدت جهان‌بيني اسلامي را حذف كنيم. در اين مقالات به عنوان مثال آيت‌الله محقق داماد كه در باره «نسبت كلام و فلسفه با قرآن» مقاله‌اي نگاشته‌اند، در مقاله خود هم به مكتب‌هاي اثني عشري پرداخته‌اند و هم به مكتب‌هاي سني معتزلي و اشعري و از اين حيث بخش مقالات داراي جامعيتي مثال‌زدني است.

اميدوارم كه در يك سال آينده كه «Study Qoran» روانه كتابفروشي‌هاي سراسر جهان مي‌شود، شاهد رشد و ارتقاي مطالعات قرآني و اسلامي باشيم و اين كتاب سهم ارزنده‌اي در بهتر شناساندن كلام خداوند در سطح جهاني داشته باشد.

* به نقل از: هفته‌نامة آسمان، ش73