منازعه علم و دین نبردی بی ثمر است

1392/10/25 ۱۱:۳۲

در دومین روز کنفرانس بین المللی فلسفه دین معاصر که امروز 24 دی ماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد کاوه حسین زاده راد به ارائه مقاله خود با عنوان "منازعه علم و دین؛ نبردی بی‌ ثمر" پرداخت.

در دومین روز کنفرانس بین المللی فلسفه دین معاصر که امروز 24 دی ماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد کاوه حسین زاده راد به ارائه مقاله خود با عنوان "منازعه علم و دین؛ نبردی بی‌ ثمر" پرداخت.

وی در ابتدای سخنانش گفت: در جریان مدرنیته نبرد دیرپای علم و دین بنا به دلایلی با پیروزی علم به پایان رسید، اما امروزه در پایان این دوره، شاهد افول نظریاتی هستیم که تصور می‌ کردند به طور قطع دین را نابود کرده‌ اند. پس از مدرنیته نه خدامنکران برای طرد دین، دلایل فلسفی محکمی در اختیار داشتند و نه خداباوران برای کنار گذاشتن علم.

این محقق افزود: شالوده‌ شکنی‌ های صورت گرفته در متافیزیک، زمینه را برای فرا رفتن از دوگانه‌ انگاری‌هایی از این سنخ فراهم کرده است. فرارفتن از متافیزیک به معنای توقف کندوکاو در باب واقعی بودن و واقعی نبودن چیزهاست و جدال میان علم و دین نیز به دلیل این که مسئله حقیقت و عینیت به تدریج اهمیت خود را از دست داده، کمرنگ شده است.

وی با اشاره به اینکه اگر پیش از این، علم با ادعای عاری بودن از حقیقت و نداشتن عینیت، دین را از صحنه به در کرده بود، در دوره کنونی رشد دانش علمی، گستره تجارب ممکن برای انسان را افزایش داده و از جهالت‌ های او کاسته، اما به قطعیت او نیفزوده است.

حسین‌زاده راد با توجه دادن به بازگشت دین به کانون توجهات در دوره تفکر پسامتافیزیکی، رسالت آنرا در این دوره منادی‌گری عشق دانست و تصریح کرد: دین باید از اسیر شدن در بند تفکرات متافیزیکی بپرهیزد. هدف بنیادین تفکر پسامتافیزیکی، رسیدن به هستی‌ شناسی کمینه‌ای است که از اثر ساختارهای عینی و خشونت جزم‌ اندیشی می‌ کاهد؛ چرا که با پایان متافیزیک، دیدگاه‌ هایی همچنان در صحنه باقی می‌مانند که با کنار گذاشتن ذات‌ انگاری، اقتدارگرایی کمتری داشته و با آزادی بشر همخوانی دارد.

همچنین زینب امیری به ارایه مقاله‌ خود با عنوان "علم پیشین الهی و اختیار انسان، خداگرایی گشوده و مسئله بداء" پرداخت. وی در ابتدای سخنانش گفت: بر مبنای استدلال تقدیرگرایی کلامی از آنجا که علم خداوند به رخدادهای آینده قطعی و خطاناپذیر است، پس انسان نمی‌تواند کاری جز آنچه خدا از پیش می‌داند، انجام دهد، از این رو افعال انسان اختیاری نیست.

وی افزود: یکی از پاسخهای فیلسوفان دین به استدلال مذکور نظریه خداگرایی گشوده است که حامیان این نظریه که به سه گروه تقسیم می‌شوند بر این باورند که خداوند عالم مطلق است اما به دلیل اینکه وضعیت آنچه که به واسطه اعمال مختارانه انسان در آینده رخ می‌دهد برای او گشوده است و در عین حال ممکن است تغییر کند، لذا علم پیشین به اعمال اختیاری انسان برای خداوند ناممکن است.

این پژوهشگر در ادامه سخنانش اظهار داشت: از منظر این گروه فقدان علم پیشین به دلیل عدم امکان منطقی آن مستلزم نفی مطلق‌ بودن علم الهی نیست. همچنین خداگرایی گشوده به مسئله بداء در کلام اسلامی نشان می‌دهد که می‌توان بداء را پاسخی به استدلال تقدیرگرایی کلامی دانست.

وی تصریح کرد: اساسا بداء که از معتقدات خاص شیعه امامیه است بر سه اصل علم مطلق خداوند، استمرار تدبیر عالم به حسب مشیت الهی و پیوند داشتن افعال آدمی با سرنوشت او استوار است یعنی در حقیقت (بداء) اولا تأکیدی است بر اینکه اخلاق و امر همه به دست خدا است و هر آنی خداوند در کاری نو است و به همین مناسبت جهان همواره رو به سوی تکامل دارد ثانیا موید اختیار و اراده انسان در تعیین و تغییر مقدرات خود او است.