1392/10/25 ۱۱:۰۶
گچبری هنری تزئینی است وابسته به معماری اما جزو هنرهای تجسمی محسوب می‌شود. هنری است که ریشه‌های عیلامی و پارتی دارد. ایران نیز همانند کشورهای ایتالیا، روسیه، فرانسه و انگلستان یکی از قطب‌های گچبری در جهان است و در این حوزه آثار بی‌نظیری از گذشته تا به امروز به یادگار گذاشته است همچون محراب معروف گچبری شدی الجایتو در مسجد جامع اصفهان.
صبا موسوی: گچبری هنری تزئینی است وابسته به معماری اما جزو هنرهای تجسمی محسوب می‌شود. هنری است که ریشه‌های عیلامی و پارتی دارد. ایران نیز همانند کشورهای ایتالیا، روسیه، فرانسه و انگلستان یکی از قطب‌های گچبری در جهان است و در این حوزه آثار بی‌نظیری از گذشته تا به امروز به یادگار گذاشته است همچون محراب معروف گچبری شدی الجایتو در مسجد جامع اصفهان.
احمد صومی معروف به معصومی، پیشکسوت هنر گچبری با اعتقاد بر اینکه این هنر امروزه جایگاه گذشته خود را ندارد، به ایران می‌گوید: بیشتر، کاربردهای تجاری گچبری در بنا مورد توجه قرار می‌گیرد و جایگاه خلاقیت و هنری بودن آن نادیده گرفته می‌شود. دیگر راغبان یادگیری این هنر کم شده‌اند و شرایط برای گچبرها نیز بد شده است.
وی می‌افزاید: متأسفانه امروزه این هنر جایگاه آموزشی ندارد. خود ما به شیوه استاد شاگردی این هنر را یاد گرفتیم اما این موضوع امروزه منتفی است. وی تصریح می‌کند: اگر دلیل این امر را بخواهیم بدانیم، می‌بینیم که وردست‌ها و هنر آموزان می‌آیند 2 تا 6 ماهی می‌ایستند کنار استادکارها و کار می‌کنند و بعد کار را ادامه نمی‌دهند، آن را ول می‌کنند و می‌روند سراغ کاری دیگر. از شاگردی نمی‌خواهند شروع کنند، هنری است که یادگیری آن 5 تا 10 سال زمان می‌برد که از حوصله مردمان این زمانه خارج است. باید بگویم که در 20 سال گذشته فردی را ندیدم که بخواهد به‌طور جدی به یادگیری گچبری بپردازد. به گفته صومی، متأسفانه با این شرایط هنر گچبری منقرض می‌شود. میانگین سن گچبرها حدود 55 تا 60 سال است که اگر اینطور پیش برود و شاگردان تربیت نشوند، تا حدود 10 تا 15 سال آینده دیگر گچبری نخواهیم داشت و مردم، دولت و مسئولین باید با ما و هنر گچبری خداحافظی کنند و این یک واقعیت تلخ است. وی می‌گوید: کانون حمایت از هنرمندان گچبری و آینه‌کاری را داریم که بسیاری از اساتید عضو آن متأسفانه از کار افتاده‌اند. تنها 2 یا 3 نفر از اعضای ما زیر 40 سال سن دارند و این یک هشدار جدی به مسئولان این حوزه برای زنده نگاه داشتن هنر گچبری است. این هنرمند پیشکسوت به راهکارهایی در این حوزه اشاره و تصریح می‌کند: باید سازمان میراث فرهنگی، سازمان فنی حرفه‌ای و سازمان صنایع دستی در این خصوص اقدامات ریشه‌ای، اساسی و مفید انجام دهند که تا امروز خیلی جدی به گچبری نپرداخته‌اند. برای اثبات صحبت‌هایم مثال‌هایی را بیان می‌کنم.
با سازمان فنی حرفه‌ای تعامل‌هایی داریم اما مسئولان ، گاه چارچوب‌هایی برای ما تعیین می‌کنندکه آن چارچوب‌ها از توان ما خارج است یعنی غیر منطقی است. می‌گویند باید گچبرها یا مغازه داشته باشند یا کارگاه، اما مگر می‌شود که گچبر کارگاه داشته باشد در حالی که کارگاهش در ساختمان‌های آماده به ساخت است که با پایان کار ساخت و ساز، کار ما نیز تمام می‌شود. گچبر کارش سیار است، ساکن نیست. از این ساختمان به آن بنا می‌رود، از یک مکان مذهبی به خانه‌ای مسکونی می‌رود. آن وقت به ما می‌گویند آموزشگاه بزنیم که این امکان ندارد.
صومی می‌گوید: همچنین برای امتحان‌هایی که سازمان فنی حرفه‌ای از هنرجویان گچبر می‌گیرد تاکنون سه بسته سؤال 40 تایی طرح و مرتب کردیم بدون اینکه یک ریال درخواست مالی داشته باشیم. زیرا از 40 سؤال امتحانی که خود این سازمان طراحی کرده بود 38 سؤالش مربوط به گچبری نیست یا اشتباه است. بازهم مثال می‌آورم. در امتحان گچبری آمده بود که «در بسته تیغه اره مویی چند تیغه وجود دارد؟» این سؤال به کل غلط است از این بابت که هیچ ربطی به گچبری ندارد و باز این یک فاجعه دیگر در حوزه گچبری است. حال ما باید چه کار کنیم؟ این توضیحات مربوط به سازمان فنی حرفه‌ای و عملکردشان نسبت به گچبری بود. صومی در مورد صنایع دستی نیز بیان می‌کند: در سازمان صنایع دستی نیز یک کارشناس گچبری ندارند. به ما اعلام کردند که آزمونی بدهیم تا به ما کارت شناسایی بدهند. گفتیم کارشناس دارید، گفتند نه گفتیم لااقل ناظری بفرستند بر سر کارهایمان، یک دوره کوتاه این کار را کردند و بعد آن را جمع کردند. این هم وضعیت این سازمان.
وی خاطرنشان می‌کند: خیلی رک باید بگویم درحال حاضر در سازمان میراث فرهنگی تعداد کارشناسانی که در حوزه گچبری تسلط کامل برای پاسخگویی به سؤالات علمی داشته باشند، بسیار کم است. برای همین ما رفتیم به میراث فرهنگی، عکس دادیم. آن وقت حتی من نوعی که یک سال به شکل حرفه‌ای برای این سازمان کار کرده‌ام و تابلوهای درجه یک گچبری ساختم، به من کارت درجه3 دادند.
با این وضعیت به میراث فرهنگی اعلام کردیم که شما لااقل گچبری‌های درجه 2 را به ما معرفی کنید آن هم مایی که برای شما به عنوان گچبرهای درجه یک تابلو ساختیم و همه بزرگواران با دیدن آثار ما به به و چه چه کردند و متحیر شدند. اما در پاسخ به ما سکوت کردند.
قسم می‌خورم در کشورهای اسلامی کسی بهتر از گچبرهای ایرانی کار نمی‌کند. صومی می‌افزاید: هر کشوری گچبری‌های خودش را دارد. علاوه بر ایران کشورهای روسیه، انگلستان، فرانسه و ایتالیا گچبری خاص خود و استادکارهای خوبی دارند. کشورهایی مانند کانادا، استرالیا و امریکا اصلاً گچبر ندارند اما علم گچبری را دارند. کتاب‌هایی در این حوزه تألیف کرده‌اند که خود من به شخصه نمونه‌هایی از آن کتاب‌ها را دیده‌ام که تمام نقوش گچبری را تجزیه و تحلیل و ریشه‌یابی کرده‌اند. آن وقت ما در ایران چنین هنر اصیلی داریم که در نهایت وضعیت آن مواردی است که ذکر کردم. وی ایران را جزو 5 کشور اصلی این هنر می‌داند و می‌گوید: در گچبری ایرانی رسمی‌بندی و مقرنس داریم که دیگر کشورها ندارند. گره‌سازی ایرانی داریم که در گچبری کشورهای دیگر نمی‌بینیم. در گچبری عرب‌ها گره‌هایی است که به «گره‌های عربی» شهرت دارد اما به دلیل اینکه بسیار درهم و برهم است ما در کودکی به آن‌ها «خرچنگ قورباغه» می‌گفتیم.
با توجه به این شرایط ناخوشایند در هنر گچبری، صومی در پایان معتقد است که مسئولان هنری کشور باید نگاه ویژه‌ای به این هنر داشته باشند و آن را از یاد نبرند. برنامه‌های کاربردی برای حفظ این شاخه هنری داشته باشند. قدر استادان را بدانند. اگر آن‌ها نباشند دیگر شاگردان تربیت نمی‌شوند. برنامه آموزشی درستی را برای آموزش‌ها در نظر بگیرند. از استادکاران حمایت کنند. چون اگر این مسیر راه خود را طی نکند در آینده‌ای نه چندان دور همان‌طور که می‌شنویم بسیاری از گیاهان و حیوانات کره زمین در حال انقراض هستند ما و این هنر نیز در سال‌های پیش رو منقرض خواهیم شد.
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید