وحدت اسلامي حركتي استراتژيك / محمدعلي ايازي

1392/10/25 ۰۹:۴۵

درباره وحدت بين مسلمين دو مساله وجود اساسي دارد: نخست اين‌ پرسش مطرح است كه آيا «وحدت» در فرهنگ ديني و اسلامي ما يك حركت استراتژيك است. يا دعوت به وحدت، يك حركت تاكتيكي و به دليل ضرورت‌هاي تاريخي توسط مصلحان ومتفكران اسلامي مطرح شده است؟ از نظر اينجانب، بايد گفت: وحدت اسلامي، يك حركت تاكتيكي و موسمي يا بايستگي شرايط خاص تاريخي نيست مثلا اينكه ما به‌ دليل شرايط تاريخي يا سياسي مانند اشغال فلسطين يا حضور امريكا، يا موقعيت منطقه بگوييم بايد وحدت داشته باشيم.

درباره وحدت بين مسلمين دو مساله وجود اساسي دارد: نخست اين‌ پرسش مطرح است كه آيا «وحدت» در فرهنگ ديني و اسلامي ما يك حركت استراتژيك است. يا دعوت به وحدت، يك حركت تاكتيكي و به دليل ضرورت‌هاي تاريخي توسط مصلحان ومتفكران اسلامي مطرح شده است؟ از نظر اينجانب، بايد گفت: وحدت اسلامي، يك حركت تاكتيكي و موسمي يا بايستگي شرايط خاص تاريخي نيست مثلا اينكه ما به‌ دليل شرايط تاريخي يا سياسي مانند اشغال فلسطين يا حضور امريكا، يا موقعيت منطقه بگوييم بايد وحدت داشته باشيم. دعوت به اتحاد، اصلي قرآني و حياتي براي حيات و تقوم و داشتن تمدن و شكوه و تعالي معنوي است. دوم: پرسش بعدي درباره چيستي وحدت و دعوت به تقريب ميان مذاهب اسلامي و راهكارهاي عملي آن است. درباره وحدت در آغاز بايد روشن شود كه به دنبال چه چيزي هستيم. بدون شك گفت‌وگو درباره عوامل و عناصر تشكيل‌دهنده وحدت يكي از مبرم‌ترين نيازهاي جامعه اسلامي است. وحدت اسلامي در شرايطي از مبرم‌ترين نيازهاي جامعه اسلامي مطرح مي‌شود كه جدايي‌ها و ظهور جرياناتي آتشين كيان جهان اسلام را تهديد مي‌كند. از اين رو، بايد هم مفهوم وحدت و هم مراد از عوامل و اهميت و اهداف آن را در قرآن و روايات توضيح داد. واقعيت اين است كه در قرآن كريم كه كتاب مشترك مسلمين است، آن اندازه‌يي كه در باب وحدت به عنوان يكي از مسائل اجتماعي، تاكيد شده، موضوع ديگري را نمي‌شناسم؛ البته اين مطلب ربطي به شرايط سخت و تنگناها ندارد. هرچند كه شرايط سخت و شكننده كنوني ايجاب مي‌كند كه درباره آن اولويت قايل شويم. به هر حال آيات فراواني هست كه قرآن كريم با صراحت تاكيد مي‌كند كه مسلمانان بايد وحدت برقرار بكنند. قرآن كريم در بيش از 50 آيه، به مساله وحدت و نگراني از عواملي كه فراهم آورنده اختلاف است، پرداخته و راه‌هاي رسيدن به وحدت را نشان داده است. از اين راه‌ها مي‌توان به رفتار مسالمت‌آميز با مخالفان، پرهيز ازطرح مسائل اختلاف‌برانگيز و بي‌ثمر مذهبي، جلوگيري از تحريك احساسات و توهين به مقدسات، پرهيز از تكفير مسلمانان، رعايت حقوق اجتماعي، رعايت اصول اخلاقي و تعامل علمي ميان دانشمندان و فرهيختگان مسلمان اشاره كرد و تاثير اين عوامل را در تحقق وحدت نشان داد. چنان كه اگر اين اصول از سوي هر يك از عالمان و صاحبان مذاهب رعايت شود، دشمنان اسلام و كساني كه آب به آسياب آنها مي‌ريزند، ديگر نمي‌توانند جنگ و خونريزي در ميان مسلمانان راه بيندازند و اين گونه جهان اسلام را پراكنده و دسته‌دسته مانند لشكر شكست‌خورده سازند تا جايي كه بتوانند جهان اسلام را تحقير و به مقدسات و شخصيت پيامبر گرامي و قرآن توهين كنند و كشورهاي مسلمان را در اين گوشه و آن گوشه جهان اشغال و تصاحب و ثروت‌هاي آنان را به تاراج ببرند. يك نمونه آن آيه شريفه: «واعتصموا بحبل‌الله جميعاً‌ ولاتفرقوا» است كه از غرر آيات قرآن و اين آيه جزو آيات كليدي و راهگشا نسبت به آيات ديگر است. در قرآن مجيد، سخن از وحدت و مذمت اختلاف به ميان آمده و خطرات آن بازگو شده است. با بررسي اين آيات به خوبي عوامل وحدت بخش را مي‌توان به دست آورد. تشويق به وحدت و پرهيز از اختلاف در صورتي موثر است كه عوامل اختلاف شناسايي و با راه‌حل‌هاي مثبت در جهت وحدت گام برداشته شود.

زادگاه اختلاف از نظر قرآن در ميان حاملان دين و از سوي برخي عالمان بسته انديش است، آنان هستند كه گاه به جاي فروكاهش دادن اختلاف‌ها و نزديك كردن افكار و انديشه، زمينه‌هاي رويارويي را فراهم مي‌سازند و با سطحي‌نگري، طرح موضوعات سست و بي‌پايه، برگزاري جلسات موهن، استنادبه احاديث ضعيف، همواره هيزم اختلاف را انباشته مي‌سازند، آنان آگاه هستندكه چه مي‌كنند و با كار خود دو دستگي ايجاد مي‌كند و كينه مي‌افشانند.