تخريب نخستين پمپ بنزين تهران

1392/10/25 ۰۹:۳۰

غزل حضرتي: نخستين پمپ بنزين تهران خراب شد، جايگاه سوخت شماره يك، در تقاطع خيابان وليعصر و مولوي، جايي نزديك به جنوب شهر كه در زمان پهلوي اول ساخته شده بود؛ زماني كه راه آهن تهران را مي‌ساختند و نياز به اين پمپ بنزين در منطقه احساس شده بود.

تخريب‌هاي بي‌پايان توسعه شهري

غزل حضرتي:  نخستين پمپ بنزين تهران خراب شد، جايگاه سوخت شماره يك، در تقاطع خيابان وليعصر و مولوي، جايي نزديك به جنوب شهر كه در زمان پهلوي اول ساخته شده بود؛ زماني كه راه آهن تهران را مي‌ساختند و نياز به اين پمپ بنزين در منطقه احساس شده بود. جايگاه شماره يك كه سازمان ميراث فرهنگي هرگز فرصت نكرد حتي ثبتش كند، در حالي كه جايگاه شماره 3، در خيابان ري ثبت ملي شده بود كه البته آن هم به سرنوشتي مشابه محكوم شد؛ تخريب.

پمپ بنزين براي احداث ايستگاه مترو تخريب شده و شهرداري با گرفتن اين زمين، قرار است ايستگاهي تقاطعي در محل ازدحام و شلوغي‌هاي جمعيت خيابان‌هاي جنوبي تهران ايجاد كند، ايستگاهي كه خط 3 و 7 مترو را به هم پيوند بزند. تقاطع مولوي و وليعصر، جايي ميان ميدان مولوي و رازي، خط ايستگاه‌هاي بي‌آر تي و اتوبوس شركت واحد و تاكسي‌هاست، شلوغي‌هاي ايستگاه‌هاي اتوبوس در ضلع شمالي و شرقي پمپ بنزين، چهارراه را تبديل به يكي از شلوغ‌ترين چهارراه‌هاي شهر كرده است، آنقدر شلوغ كه خودروهايي كه قصد بنزين زدن داشتند، بايد از درون خط بي‌آر‌تي وارد پمپ بنزين مي‌شدند و سوختگيري خودروها دچار اختلال مي‌شد. يكي از اهالي محل از ريزش چندباره ايستگاه سوخت‌رساني سخن مي‌گويد، ريزشي كه به واسطه قديمي بودن جايگاه بود و مرمت نشدنش. ظاهرا پمپ‌ها هم يكي در ميان كار مي‌كردند و در مجموع پمپ بنزين به حال خود رها شده بود و رونق چنداني نداشت و كسي حال و حوصله رسيدگي به پمپ‌ها و تعويض‌شان را نداشت. اما پمپ بنزين زيرنظر شركت پخش فرآورده‌هاي نفتي است، دفتر مجري خط 3 مي‌گويد در ازاي تخريب پمپ بنزين، زميني در همان منطقه از شهر از سوي شهرداري داده شده تا پمپ بنزيني جديد احداث شود. اما شهرداري منطقه 11 نظري ديگر دارد و مي‌گويد به شركت نفت پول پرداخت كرده‌اند و زمين معوضي در كار نبوده است. اما كار هنوز به تخريب كامل نرسيده، گوشه‌هايي از ديوار پمپ بنزين برجا مانده و هنوز به دست شركت مترو تحويل داده نشده است. اجراي احداث اين خط مترو بر عهده مجري خط 3 است و خط 7 هم تقاطعش را احداث مي‌كند، اما ظاهرا كار تا عيد هم تحويل داده نمي‌شود. سازندگان مترو مي‌گويند كار فعلا تعطيل است و منتظر تحويل شهرداري هستيم.

اما شهرداري منطقه 11 از حكمي قضايي سخن مي‌گويد، حكمي كه دستور تخريب پمپ بنزين را داده است، شفيعي در اين خصوص به «اعتماد» گفت: «اين مصوبه كميسيون ماده 9 است كه اجرا شده و در ازاي پمپ بنزين چهارراه مولوي – وليعصر پولي به شركت نفت پرداخت شده، در حال حاضر هم در حال تخليه پمپ‌ها هستيم و به زودي ايستگاه مترو در اين منطقه احداث مي‌شود.»

او همچنين از به توافق نرسيدن شركت نفت و شهرداري تهران بر سر خريد پمپ‌ بنزين و رسيدن كار به دادگاه سخن گفت. وي ادامه داد: «دادگاه بر‌اساس ماده 9 لايحه قانوني نحوه خريد و تملك اراضي و املاك جهت اجراي برنامه‌هاي عمومي، عمراني و نظامي دولت حكمي در جهت خريد اين ملك از سوي شهرداري داده است، راي نهايي و از سوي دادسراي عمومي و انقلاب داده شده شهرداري هم مبلغي كه نمي‌دانم چقدر است به حساب دادسرا مي‌ريزد و ملك را تحويل مي‌گيرد.»

او از تخليه شدن مخازن 10 هزار ليتري بنزين در جايگاه شماره يك و تخريب ساختمان‌هاي اداري مجموعه خبر داد كه نشان مي‌دهد اين واگذاري در حال انجام است. او همچنين از تيمي تخصصي براي چك نهايي پمپ‌ بنزين سخن گفت: «شركتي متخصص در امور سوخت در حال بررسي مخازنند، گرچه اين مخازن از بنزين خالي شده است اما گاز بنزين هنوز در محوطه موجود است و بايد كامل تخليه شود، در حال حاضر اين مخازن حكم بمب منفجر نشده را دارند كه اگر درست تخليه نشود حتما مشكلاتي ايجاد خواهد كرد.»

از نام پمپ ‌بنزين مولوي و شماره‌اش برمي‌آيد كه نخستين پمپ تهران باشد، اما پمپ بنزين ري ظاهرا از آن معروف‌تر است كه البته زودتر هم تخريب شد. اما پمپ بنزين ري كه در خيابان ري تهران بود، از قديمي‌ترين پمپ بنزين‌ها و تنها پمپي بود كه ثبت ملي شده بود كه چند سال پيش تخريب شد. سازه‌يي به نام پمپ بنزين در ايران به عنوان يك بناي تازه وارد قلمداد مي‌شد و نحوه ساخت آن كمي مشكل. پس بايد ساخت آن تلفيقي باشد از معماري نوين و هنرهاي معماري دوران پهلوي اول. كالبد فيزيكي پمپ بنزين‌هاي كنوني، چند محور ستوني است اما پمپ بنزين ري با پلاني به شكل سه مربع و پيش آمدگي در قسمتي از مربع مياني احدث شده بود. بناي اداري پمپ بنزين در كل آجري و نماي آن به صورت طاق‌هايي با كاشي‌كاري‌هاي هفت رنگ فيروزه‌يي بوده، طاق‌هاي قوس‌دار با كاشي‌كاري‌هاي نفيس، قاب‌هاي دور هر طاق به صورت نقش گره بود كه با طرح‌هاي اسليمي تزيين شده كه از فضاي سوختگيري تفكيك شده بود. ديوارهاي داخلي با اندود گچ پوشانده شده بود كه در حال حاضر اثري از آن در ميان نيست.

اما نخستين پمپ بنزين توسط انگليسي‌ها در شهر دالكي (در جاده بوشهر به شيراز) در سال 1322 ساخته شد، پمپ بنزين ري درست 15 سال بعد از پمپ بنزين دالكي در سال 1337 ساخته شده بود، پمپ بنزين روي حصار و خندق طهماسبي آن زمان ساخته شده بود و جايگاه كنوني آن كنار يك پل تازه تاسيس بود و طبق قوانين تمامي املاك كنار پل بايد عقب‌نشيني مي‌كردند. با احداث پل ري چون فقط يك رديف ماشين مي‌توانستند در جايگاه بنزين بزنند، عملا پمپ بنزين از سال 1382 تعطيل شد و پمپ بنزين تبديل شد به محل اسكان كارتن‌خواب‌ها و معتادان. اما پمپ بنزين ثبت ملي شده بود و اعتباري جهت مرمت آن در نظر گرفته شده بود پس مرمت شروع شد. در سال 1387 مالكين پمپ بنزين تصميم گرفتند ساختمان اداري پمپ بنزين را كه به علت كاشي‌كاري‌هايش ثبت ملي شده، شبانه تخريب و ساختمان اداري را در قسمت جنوب شرقي جايگاه احداث كنند. در نهايت بدون توجه به كليه قوانين ساختمان پمپ بنزين تخريب شد.

پمپ بنزين مولوي هم كه به شماره يك در ميان پمپ‌هاي تهران نامگذاري شده بود، نشان از نخستين ايستگاه سوخت مي‌دهد، ايستگاهي كه از زمان رضا شاه پهلوي ساخته شد و بدون اينكه مورد توجه ميراثي‌ها قرار گيرد به راحتي با دادن زمين معوض يا پرداخت پول نقد به شركت نفت، تخريب شد، تخريبي كه هميشه سايه‌اش بالاي سر بناهاي قديمي شهر بوده، هست و رفتني هم نيست.