آلاینده زدایی / احمد مسجدجامعی

1392/10/24 ۰۸:۳۸

مدتی پیش عزت‌الله انتظامی به‌خاطر هوای آلوده در بیمارستان بستری شده بود. چند روز پیش از آن که به دیدار و عیادت ایشان بروم، فراخوانی از او درباره هوای آلوده در روزنامه «شرق» منتشر شد. در این فراخوان به موضوع مهمی اشاره شده بود. پس از آن، گروه‌های مختلفی از هنرمندان و اهل فرهنگ به موضوع آلودگی هوا و محیط‌زیست واکنش نشان دادند. عزت‌الله انتظامی یکی از هنرمندان بزرگ ایران است که همواره دغدغه‌های اجتماعی دارد و در مقاطع مختلف نشان داده است که درد مردم برایش اهمیت دارد و در سختی‌ها و دشواری‌ها کنار مردم ایستاده است. فراخوان او و برخی از هنرمندان و اهل فرهنگ درباره مقابله با آلودگی هوا و حفظ محیط‌زیست از حرکت‌های ارزشمندی است که از هنرمندان مردمی و معتبر انتظار می‌رود.

مدتی پیش عزت‌الله انتظامی به‌خاطر هوای آلوده در بیمارستان بستری شده بود. چند روز پیش از آن که به دیدار و عیادت ایشان بروم، فراخوانی از او درباره هوای آلوده در روزنامه «شرق» منتشر شد. در این فراخوان به موضوع مهمی اشاره شده بود. پس از آن، گروه‌های مختلفی از هنرمندان و اهل فرهنگ به موضوع آلودگی هوا و محیط‌زیست واکنش نشان دادند. عزت‌الله انتظامی یکی از هنرمندان بزرگ ایران است که همواره دغدغه‌های اجتماعی دارد و در مقاطع مختلف نشان داده است که درد مردم برایش اهمیت دارد و در سختی‌ها و دشواری‌ها کنار مردم ایستاده است.  فراخوان او و برخی از هنرمندان و اهل فرهنگ درباره مقابله با آلودگی هوا و حفظ محیط‌زیست از حرکت‌های ارزشمندی است که از هنرمندان مردمی و معتبر انتظار می‌رود. انتظامی در فراخوانش روی نکته‌های درست و دقیق انگشت گذاشته، انتقادهایی کرده و به جای مدیران و مقامات، گروه‌های مرجع را مخاطب قرار داده است. او پیش از این نیز چند بار در مقاطع مختلف آغازگر حرکت‌های مردمی و اجتماعی بوده است و من نیز افتخار آن را داشته‌ام که در برخی از این حرکت‌ها در کنارشان باشم. به نظرم همه ما وظیفه داریم به چنین فراخوانی پاسخ مثبت بدهیم. از آلودگی هوای تهران و شهرهای بزرگ ایران همه آسیب می‌بینیم و مقابله با آن باید هدف همه ما باشد. با اینکه آقای انتظامی در فراخوانش روی راه‌حل‌هایی انگشت گذاشته که انجامش از دست مردم برمی‌آید، اما برخی اقدامات اساسی‌تر وجود دارد که کمک بیشتری به حل مشکل می‌کند. به نظرم حل این مشکل نیازمند عزم ملی و عمومی است. نهادهای عمومی و مردم باید در کنار هم باشند تا ماجرا حل و فصل شود. در غیبت نهادهای عمومی و دولتی و مردم این مشکل حل‌شدنی نیست. یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌ها گسترش خطوط مترو است که زمینه کاهش استفاده از وسایل نقلیه شخصی را فراهم خواهد کرد. استفاده کمتر از اتومبیل‌های شخصی و تک‌سرنشین یکی از عوامل مهم کاهش آلودگی هواست.  شورای شهر و شهرداری تهران باید برای گسترش و اتمام پروژه مترو در ظرف مدت‌زمان مشخص همکاری کنند. در برنامه دوره جدید شورای شهر زمان سه‌ساله برای پایان خطوط فعلی پیش‌بینی شده است. در لایحه متمم بودجه شهرداری نیز بودجه 500میلیاردریالی برای ادامه پروژه مترو به شورا ارایه شده بود که با مطالعات کارشناسانه و اجماع نظر اعضای محترم هفت‌برابر افزایش یافت و به رقم سه‌هزارو500میلیاردریال رسید. این روند در بودجه ‌سال 93 نیز ادامه خواهد یافت. متاسفانه دولت پیشین در این زمینه به تعهدات قانونی خویش عمل نکرد و از مبلغ 50هزارمیلیاردریال، سهم چندانی را نپرداخت و حاصل این تعلل افزایش عمر ناوگان فرسوده اتوبوسرانی از چهار‌سال به شش‌سال و تردد حدود دوهزاردستگاه اتوبوس و 20هزاردستگاه تاکسی غیراستاندارد در سطح شهر و روند کند توسعه مترو است.

مدیریت اجرایی مترو می‌تواند ‌سالانه 50کیلومتر مترو را توسعه دهد. در حال حاضر به واسطه محدودیت منابع ناشی از عدم‌اجرای تعهدات دولت پیشین این میزان به کمتر از نیمی از این رقم کاهش یافته است.

بنزین غیراستاندارد یکی از عوامل مهم آلودگی هوا :ما در گذشته بارها این موضوع را تذکر دادیم، اما دولت قبلی با ارایه آمارهایی این واقعیت را انکار می‌کرد. به نظرم رویکرد دولت فعلی تغییر کرده است و هم دغدغه مردم را دارد و هم اعتماد به نفس لازم را برای پذیرش ایرادها و اشکالات. برای مثال وزارت نفت در حال پیگیری این موضوع است و اقدام‌هایی را شروع کرده که امیدوارم به نتیجه مناسب برسد.

مردم هر چه بیشتر از وسایل رفت و آمد عمومی استفاده کنند، بنزین آلوده کمتر مصرف می‌شود و به رفع آلودگی هوا کمک بیشتری می‌کنند. تشویق مردم به استفاده از وسایل نقلیه عمومی، هنگامی نتیجه‌بخش است که حمل‌ونقل عمومی و مترو تقویت شود. البته همه تقصیر را نمی‌توان به گردن بنزین آلوده انداخت بلکه خودروهای غیراستاندارد نیز نقشی اساسی در آلودگی هوای شهر تهران دارند. کارخانه‌های خودروسازی باید ملزم به رعایت استانداردهای لازم شوند. احتراق ناقص سوخت در موتور خودروهای غیراستاندارد و عدم‌نظارت کافی بر تولید و تردد چنین خودروهایی یکی از عوامل اساسی آلودگی هواست. در این میان موتوسیکلت‌ها نیز نقشی پررنگ دارند. بر اساس گزارش‌های مختلف آلودگی ناشی از یک موتوسیکلت گاهی چندین برابر یک خودرو است. آنچه مسلم است کسی در اینکه خودروها و موتوسیکلت‌های غیراستاندارد اصلی‌ترین عامل آلودگی هوا هستند، تردید ندارد و نمی‌توان از کنار این عوامل به‌راحتی گذشت و سلامتی مردم را نادیده گرفت. علاوه بر ماشین‌ها و وسایل نقلیه، عوامل دیگری نیز در آلودگی هوای تهران موثرند. در تهران چند نیروگاه تولید برق هنوز با سوخت آلوده‌کننده «مازوت» فعالیت می‌کنند. حذف این سوخت و جایگزینی آن با سوخت‌های پاک می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند. بیش از یک‌میلیون موتورخانه غیراستاندارد که مجتمع‌های مسکونی تهران را گرم می‌کنند نیز یکی دیگر از عوامل آلودگی تهران هستند که تاکنون کمتر از آنها سخنی به میان آمده است. این موضوع نیز اهتمامی جدی می‌طلبد تا شهرداری تهران با ضوابط مشخص بر استقرار سیستم‌های گرمایشی استاندارد در منازل نظارت داشته باشد و مالکان را برای تبدیل سیستم‌های غیراستاندارد به سیستم‌های استاندارد تشویق کند. از سوی دیگر افزایش فضای سبز تهران نمی‌تواند به رفع این مشکل کمک کند. اگرچه شهرداری تهران در ‌سال‌های اخیر تلاش کرده است فضای سبز را گسترش دهد اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی داریم. برخی از فضاهای سبز تهران مانند پارک پردیسان (که در اختیار شهرداری نیست) نیز طراوت لازم را ندارد. خوشبختانه با حمایت سازمان حفاظت محیط‌زیست، بخشی از نگرانی‌ها درباره پارک پردیسان و محیط‌زیست تهران از بین رفته و جلو فروش آن گرفته شده است و امیدواریم که با ادامه این قبیل اقدامات موقعیت مناسب‌تری به دست آید. با این همه، فضاهای سبز تهران نیز بنا به دلایلی نقش موثری در تمیزی هوای تهران ایفا نمی‌کنند. یکی از مهم‌ترین دلایل مخالفت با بلندمرتبه‌سازی‌های اطراف تهران به‌خصوص در ارتفاعات بالای هزارو800متر این است که این بناها در مسیر باد قرار دارند و مانع گردش جریان هوا می‌شوند. متاسفانه بخش زیادی از این ساخت‌وسازهای غیرقانونی توسط دستگاه‌های دولتی و نهادهای رسمی و با مجوز صورت می‌گیرد. این نهادها که باید بیش از بقیه به قانون ملتزم باشند، خود یکی از عوامل آلودگی تهران هستند.

در انتظار برخورد مسوولانه‌تر:در این میان آنچه بیش از همه مورد غفلت واقع شده است، استفاده از انرژی‌های پاک چون انرژی خورشیدی و باد است؛ انرژی‌هایی که بستر استفاده از آنها در کشور ما به‌خوبی فراهم است. آفتاب، این هدیه الهی می‌تواند منبع خوبی برای تولید انرژی پاک باشد آنجا که بدانیم بیش از 10ماه به‌راحتی قابل استفاده است. هر چند شهرداری تهران قدم‌هایی برای استفاده از این انرژی پاک در سیستم‌های روشنایی برداشته است، اما این قدم‌ها در برابر ظرفیت موجود و قابل استفاده بسیار ناچیز می‌نماید و ضرورت برنامه‌ریزی و استفاده از این نوع انرژی‌ها را بیشتر آشکار می‌کند. در پایان باز هم از آقای انتظامی تشکر می‌کنم که با برخورد مسوولانه‌شان ما را به اندیشیدن به مسایل اجتماعی دعوت می‌کنند و من هم به‌نوبه خود از چهره‌های فرهنگی، هنری و اجتماعی دعوت می‌کنم به دعوت ایشان لبیک گویند و به حل فاجعه آلودگی هوای تهران و اثرات مخرب آن کمک کنند.