نجفی همیشه نگران آلوده كردن زبان بود / بهاءالدین خرمشاهی

1394/11/3 ۰۸:۵۹

می‌كشد طعم مرگ هر زنده/ جز خداوند حی پاینده استاد ابوالحسن نجفی دیروز (دوم بهمن) پس از یك دوره بیماری در مجموع كوتاه و شاید دو ماهه به جاودانگی پیوست. منظور از جاودانگی یكی جاودانگی فرهنگی و دیگری جاودانگی اخروی است كه جزو اعتقادات ادیان الهی و به‌ویژه اسلام است. تمام اهل قلم كتاب شادروان نجفی را می‌شناختند. حدود ١٥ تا ٢٠ جلد كتاب و بیش از ١٠٠ مقاله طی ٦٠ سال كار فرهنگی‌ از استاد نجفی در دست است. مرحوم نجفی مترجم بزرگی بود و شاهكار ایشان ترجمه «خانواده تیبو» از روژه مارتن دوگار در چهار جلد بود.

می‌كشد طعم مرگ هر زنده/ جز خداوند حی پاینده

استاد ابوالحسن نجفی دیروز (دوم بهمن) پس از یك دوره بیماری در مجموع كوتاه و شاید دو ماهه به جاودانگی پیوست. منظور از جاودانگی یكی جاودانگی فرهنگی و دیگری جاودانگی اخروی است كه جزو اعتقادات ادیان الهی و به‌ویژه اسلام است. تمام اهل قلم كتاب شادروان نجفی را می‌شناختند. حدود ١٥ تا ٢٠ جلد كتاب و بیش از ١٠٠ مقاله طی ٦٠ سال كار فرهنگی‌ از استاد نجفی در دست است. مرحوم نجفی مترجم بزرگی بود و شاهكار ایشان ترجمه «خانواده تیبو» از روژه مارتن دوگار در چهار جلد بود. نسل ما كه حدود ٢٠ سال از آقای نجفی و نسل ایشان جوان‌تر بودیم ادبیات غرب و حتی بعدتر ترجمه و ریزه‌كاری‌های ترجمه را از ایشان باز شناختیم. مرحوم نجفی از خاندان دین و دانش برخاستند و اصلیت اصفهانی داشتند اما از دهه ٤٠ و شاید هم زودتر در تهران زندگی می‌كردند. درباره نجفی پیش‌تر یك جشن‌نامه پر برگ‌و‌بار به كوشش امید طبیب‌زاده از سوی نشر نیلوفر منتشر شد. در ابتدای این جشن‌نامه گفت‌وگوی چند نفر با نجفی درباره زندگی و آثارش آمده كه حدود ٢٢٠ صفحه است. همان زمان هم به ناشر پیشنهاد دادم بخش مصاحبه‌ها به همراه كتاب‌شناسی در كتابی مستقل منتشر شود و به‌نظرم مهم‌ترین منبعی كه می‌توان درباره نجفی به آن مراجعه كرد همان جشن‌نامه است كه اطلاعات دقیقی درباره زندگی و آثار ایشان در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. برای مثال مرحوم نجفی در یكی از آن مصاحبه‌ها درباره سال دقیق تولدش و اختلاف آن با شناسنامه‌اش گفته بود. نجفی از آغاز تاسیس فرهنگستان زبان و ادب عضو پیوسته فرهنگستان بود. زنده‌یاد نجفی در ابتدا به عنوان مترجم شناخته می‌شود و پس از آن به عنوان زبان‌شناس، زبان‌پژوه و پیرایش‌گر زبان. كار مهم و اصلی ایشان در این زمینه اثر مشهور «غلط ننویسیم» (فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی) است كه نقد و معرفی مفصلی درباره آن در قالب یك مقاله نوشته‌ام. دوستی من با ایشان در ابتدا در حد یك سلام و علیك به پیش از انقلاب بازمی‌گردد و پس از انقلاب این دوستی بیشتر شد و به لطف خدا یكی از دوستان ثابت‌قدم و مهرورز ایشان بودم. همان‌طور كه گفتم نجفی پیرایش‌گر زبان بود و پیرایش‌گرانه به زبان نگاه می‌كرد. مردم بارها و بارها طی صحبت‌های روزمره خود «خواهشا» و «خانوادتا» را به‌كار می‌برند و نجفی همیشه نگران آلوده كردن زبان با این طرز صحبت‌كردن بود. برای مثال جای «را» اغلب خیلی دور از مفعول قرار می‌گیرد و مرحوم نجفی همیشه تاكید داشت «را» باید بعد از مفعول بیاید. نكته دیگر اینكه زنده‌یاد نجفی بزرگ‌ترین عروضی‌پژوه دست‌كم نیم قرن اخیر بودند و كتاب او در همین زمینه زیرچاپ است. در راستای خاطره‌های خوبی كه از ایشان دارم یكی هم در ارتباط با همین بحث‌های عروضی بود. گاهی به صورت مكاتبه یا تلفنی كوتاه از ایشان درباره ١٠ وزن عروضی و سابقه آن در زبان فارسی می‌پرسیدم و شادروان نجفی با مراجعه به شاهكار عروضی‌پژوهی خود كه من آن را «جام جهان‌نما» نامیده بودم در چند دقیقه پاسخ من‌را می‌دادند. از این طرح سوال‌ها و پاسخ‌های مرحوم نجفی كه با مهر و شاگردورزانه در اختیار من می‌گذاشت١٠ مقاله، هریك حدود ١٢ صفحه، نوشته‌ام و هنوز هم از پژوهش‌های ایشان در زمینه وزن‌های عروضی حیران هستم. حدود سه هفته پیش به همراه ضیاء موحد برای یك دیدارنیم ساعته به منزل مرحوم نجفی رفتیم. هرچند حال عمومی‌شان خوب بود و حتی به خواست او بیشتر هم ماندیم اما احساس می‌كردم به دلیل ضعف عمومی ممكن است به زودی استاد نجفی را از دست بدهیم. در پایان از یكی دیگر از آثار استاد نجفی به نیكی یاد می‌كنم و آن اثر دو جلدی «فرهنگ فارسی عامیانه» است كه بارها تجدیدچاپ شده است. شاید سابقه نگارش چنین فرهنگی به كار محمدعلی جمالزاده با نام «فرهنگ لغات عوامانه» برسد و پس از آن اثر مرحوم نجفی یكی از برترین آثار این حوزه است.

منبع: روزنامه اعتماد