«هفت خوان» درست است یا «هفت خان»؟

1394/10/26 ۱۲:۵۱

میرجلال‌الدین کزازی درباره این‌که نگارش «هفت خوان» درست است یا «هفت خان» توضیحی ارائه کرد. این شاهنامه‌پژوه و استاد زبان و ادبیات فارسی در گفت‌وگو با خبرنگار ادبیات ایسنا،‌ در پاسخ به این سوال که در این ترکیب، آیا واژه «خان» درست است یا «خوان»، اظهار کرد: پاسخ من به این پرسش این است که هر دو این واژه‌ها می‌تواند درست بود.

میرجلال‌الدین کزازی درباره این‌که نگارش «هفت خوان» درست است یا «هفت خان» توضیحی ارائه کرد.

این شاهنامه‌پژوه و استاد زبان و ادبیات فارسی در گفت‌وگو با خبرنگار ادبیات ایسنا،‌ در پاسخ به این سوال که در این ترکیب، آیا واژه «خان» درست است یا «خوان»، اظهار کرد: پاسخ من به این پرسش این است که هر دو این واژه‌ها می‌تواند درست بود. از دو دید؛ یکی آن است که خان با واژه خانه هم‌ریشه است، زیرا جایی است که پهلوان چندی در آن به سر می‌برد و کار بزرگ پهلوانی خود را به انجام می‌رساند؛ پس باید با الف نوشته شود. اما اگر خان را با واو هم بنویسیم بی‌راه نیست، زیرا در متن‌های کهن خان با واو نوشته شده است.

کزازی افزود: نه تنها نویسندگان و سرایندگان آن را با واو نوشته‌اند، بلکه بر پایه این ریخت به آفرینش‌های زبان‌شناختی در واژه هم دست زده‌اند. من نمونه‌ای از خاقانی می‌آورم. خاقانی در چامه ترسایی گفته «برآرم آن سه خوان را از چه شک». در این‌جا ایهامی در واژه سه خوان است. یک معنا معنای نزدیک یعنی سه کار بزرگ و دشوار است که باید از آن گذشت، اما معنای دیگر که از آن می‌توان گرفت این است که سخن خاقانی درباره ترسایان است و سه خوان را می‌توان سه خواننده هم دانست؛ به معنی ترسایی که خدا را سه‌گانه می‌خواند. یعنی ترسایی پیرو سه خدا را از چاه شک بیرون می‌آورم. اگر ما در این بیت مصرع خوان را با الف بنویسیم این معنای نغز و هنری از میان خواهد رفت.

او در پاسخ به این‌که نظر خود شما درباره این واژه چیست و کدام درست است، گفت: می‌انگارم چون در پیشینه ادب پارسی این واژه را با واو نوشته‌اند آن را با واو هم می‌توان نوشت. هرچند این نگارش می‌تواند بی‌پایه باشد زیرا در فرهنگ‌ها نوشته‌اند که چون پهلوان در هر جا خوانی می‌گسترده است یعنی سفره‌ای می‌گسترده است‌، که چندان پایه‌ای ندارد.

منبع: ایسنا