علوم انسانی تنها برای برگزیدگان نیست

1394/10/22 ۰۹:۳۶

در دموکراسی آتن باستان و جمهوری روم کهن، تنها افراد اندکی آزاد بودند. بردگان، خدمتکاران و زنان باید زحمت می‌کشیدند تا مردان آزاد بتوانند افکارشان را بپرورانند، در اداره دولت شرکت کنند و از برترین نیکی‌های زندگی انسانی لذت ببرند. در یک جمله آنان می‌توانستند رشته‌های فرهنگی را بیاموزند و تمرین کنند.

 اسکات ساموئلسون: در دموکراسی آتن باستان و جمهوری روم کهن، تنها افراد اندکی آزاد بودند. بردگان، خدمتکاران و زنان باید زحمت می‌کشیدند تا مردان آزاد بتوانند افکارشان را بپرورانند، در اداره دولت شرکت کنند و از برترین نیکی‌های زندگی انسانی لذت ببرند. در یک جمله آنان می‌توانستند رشته‌های فرهنگی را بیاموزند و تمرین کنند.
دولت ما از آتن الهام گرفته و از مدل جمهوری روم کمک می‌گیرد، ولی ما همچنین وارث آرمان روشنفکرانه آزادی برای همه هستیم، حتی اگر تاریخ ما هیچ‌گاه یکسره طبق آن عمل نکرده باشد. دیدگاه من- که از صف بلندی از متفکران آمریکایی الهام می‌گیرد که خاستگاه آنها به تامس جفرسون برمی‌گردد - این است که در یک جمهوری دموکراتیک، رشته‌های فرهنگی نباید امتیاز انحصاری شمار کمی باشد. ما همه باید به آموزشی برای مستقل اندیشیدن و داوری کردن دسترسی داشته باشیم. هدف‌های اصلی آموزش ابتدایی و متوسطه باید روی گسترش رشته‌های فرهنگی متمرکز باشد و شهروندان باید فرصت مطالعه رشته‌های فرهنگی در دانشکده بدون به بار آوردن بدهی‌های سنگین را داشته باشند.  من نمی‌گویم ما نباید در نهادهای آموزشی‌مان فرصت‌هایی برای کارآموزی داشته باشیم. دلیل آنکه شهروندان آتن و روم باستان می‌توانستند با تمام وجود خود را وقف رشته‌های فرهنگی کنند، این بود که بردگان کارهای لازم برای پایدار نگه‌داشتن آزادی را انجام می‌دادند. بخشی از ویژگی‌های نظام آموزشی آمریکا این است که آموزش فرهنگی و فنی را در‌هم می‌آمیزد. یک دموکراسی عادلانه هنگامی که به اقتصاد وارد می‌شود، نیاز به حمایت همه ما دارد.
 به هر حال، من ترجیح می‌دهم آموزش فنی واقعی‌تری را در مدرسه‌های ابتدایی و پایه ببینم. دلیلی ندارد از فردی که دیپلم دبیرستان دارد انتظار نداشته باشیم چیز قابل توجهی بداند و کاری انجام دهد. افزون بر این، من از اینکه دانشکده و دانشگاه‌های ما به دانشجویان‌شان کمک می‌کنند که مهارت‌های شغلی را بیاموزند، سپاسگزار هستم. ولی هدف اصلی در آموزش و پرورش در یک دموکراسی لیبرال باید پروراندن آزادی باشد، نه توانایی‌های شغلی. ما به درستی می‌خواهیم مردم شغل پر‌سودی داشته باشند، ولی شهروندان آمریکایی باید کارشان را با روحیه خودکفایی، آفرینندگی و اعتمادبه‌نفس انجام دهند.
گرایش‌های نیرومند در آموزش و پرورش در حال حاضر، همه درباره استانداردسازی، دستورالعمل‌ها، گذراندن آزمون‌ها و اطاعت محض است که با عنوان اشکال نوکر‌صفتی به جای آزادی دانسته می‌شوند؛ تا جایی که هدف اختصاصی آموزش تقریبا تلاش برای برآوردن نیاز لازم به نیروی کار و دلیل منطقی برای آموزش و پرورش دولتی رشد اقتصاد قلمداد می‌شود. من از این موضوع نگرانم که ما داریم جذب یک معامله بی‌اعتنایانه هابزی می‌شویم که آزادی‌مان را، در ازای وعده امنیت، به شرکت‌های بزرگ و ادارات دولتی واگذار می‌کند.
 فرانسیس فوکویاما در پایان جنگ سرد نظر معروفی داشت مبنی بر اینکه ما به «پایان تاریخ» رسیده‌ایم، که منظورش از آن، این بود که سرانجام تمام مردم به دموکراسی لیبرال خواهند پیوست. این تنها سرمایه‌داری مستبدانه چین و جنبش‌های خاورمیانه نیست که نظریه او را زیر سوال می‌برند؛ بلکه یکی هم این است که ما خودمان هم تن به خطر کوته‌فکری بدهیم.
یک قرن پیش، هنگامی که آمریکا به سمت بی‌عدالتی و سلطه‌گری متمایل شده بود، ویلیام جیمز، فیلسوف بزرگ آمریکایی گفت: «هیچ چیز آینده قطعی نیست. ایالت‌ها به اندازه کافی در درون پوسیده‌اند و دموکراسی، به‌عنوان یک کل، ممکن است به یک خود مسموم کردن تن دهد. ولی از سوی دیگر، دموکراسی نوعی ایمان است و ما موظف به نپذیرفتن شکست آن هستیم. ایمان‌ها و آرمان‌شهرها، ناب‌ترین وظیفه خرد انسانی‌اند و هیچ کس‌-که ذره‌ای خرد در سرش باشد- جبرباورانه، شکست حتمی آنها را پیشاپیش فریاد نخواهد زد. ذهن بهترین فرد ما، با برداشت متضادی از یک دموکراسی در حال تلوتلو خوردن پر شده است که از رهگذر هر اشتباهی که نهادهایش در تب و تاب عدالت و رسم‌هایش مرتکب شده‌اند به زیبایی می‌درخشد.»
اما ما باید «جبرباورانه، فریاد زدن از شکست حتمی آینده» را رد کنیم. از آنجایی که نظم جهانی جدیدی در حال شکل گرفتن است، ما فرصت داریم که بهتر از هر زمان دیگری به‌عنوان کشوری بدرخشیم که در آن به کمک رشته‌های فرهنگی، شهروندان به گستردگی در اداره دولت شرکت می‌کنند، کارگران در اقتصادی نوآور صدایی دارند و وسیع‌ترین تعداد مردم از بهترین میراث انسانی لذت می‌برند.

منبع: فرهیختگان