یک قرن شعر فارسی

1394/10/7 ۰۸:۰۵

«مقدمه‌ای بر شعر فارسی در سده بیستم میلادی» عنوان کتابی است از کامیار عابدی که به‌تازگی در نشر جهان کتاب منتشر شده است. آن‌طور که در عنوان کتاب هم آمده، نویسنده این کتاب را در حکم «مقدمه‌ای» بر شعر فارسی قرن بیستم دانسته؛ مقدمه به معنای «دریچه‌ای خرد به موضوع» که نباید از آن انتظار کامل‌بودن داشت. بااین‌حال نویسنده کتاب کوشیده خطوط اصلی جریان‌های شعری فارسی در طول یک سده را به فشردگی بیان کند.

«مقدمه‌ای بر شعر فارسی در سده بیستم میلادی» عنوان کتابی است از کامیار عابدی که به‌تازگی در نشر جهان کتاب منتشر شده است. آن‌طور که در عنوان کتاب هم آمده، نویسنده این کتاب را در حکم «مقدمه‌ای» بر شعر فارسی قرن بیستم دانسته؛ مقدمه به معنای «دریچه‌ای خرد به موضوع» که نباید از آن انتظار کامل‌بودن داشت. بااین‌حال نویسنده کتاب کوشیده خطوط اصلی جریان‌های شعری فارسی در طول یک سده را به فشردگی بیان کند. کتاب از آغاز انقلاب مشروطه شروع می‌شود و تا سال ١٣٧٦ پیش می‌آید و البته دراین‌بین گاه به شعر فارسی در نیمه دوم قرن هجدهم و قرن نوزدهم هم توجه شده است. کتاب در سه بخش عمده نوشته شده و بخش اول آن چشم‌اندازی است بر فضای سیاسی و اجتماعی ایران در دوره مورد بحث کتاب. بخش دوم کتاب، تحلیلی تاریخی- جریان‌شناختی از شعر فارسی در این دوره به دست داده و بخش سوم هم به شناختی نمونه‌وار از شعر و شاعران این دوره مربوط است. مباحث حاضر در این کتاب به‌طور فشرده‌‌ای ارایه شده‌اند بااین‌حال به دلیل اهمیت تاریخی جریان‌های نوگرای شعر فارسی در دهه‌های ١٢٧٠ تا ١٣٣٠، این جریان‌ها با تفصیل و دقت بیشتری مورد توجه قرار گرفته‌اند.  بخش سوم کتاب، به زندگی و آثار ٢٥ شاعر ایرانی اختصاص یافته و در مورد هر شاعر، به زندگی او، نمونه‌ای از اشعارش و تحلیلی از شعرهایش پرداخته شده است. نویسنده در ابتدای کتاب درباره دلایل انتخاب این ٢٥ شاعر نوشته: «ملاک اصلی انتخاب این شاعران آن بوده که آثارشان، یا دست‌کم بخشی از آن‌ها، با توجه به گرایش، توانایی و ابتکار ادبی آنان، از قلمرو خوانندگان بسیار خاص بیرون رفته و به نفوذ یا تاثیر نسبی دست یافته باشد. ملاک دیگر آن بوده که این گویندگان همه شعرهایشان را سروده و به دیار خاموشان پیوسته باشند». این ٢٥ شاعر عبارتند از: ادیب‌الممالک فراهانی، اشرف‌الدین نسیم شمال، ایرج‌میرزا، عارف قزوینی، ملک‌الشعرای بهار، ابوالقاسم لاهوتی، فرخی‌یزدی، میرزاده‌عشقی، نیما یوشیج، پروین اعتصامی، شهریار، رهی معیری، گلچین گیلانی، حمیدی‌شیرازی، فریدون توللی، احمد شاملو، سیاوش کسرایی، فریدون مشیری، سیمین بهبهانی، نصرت رحمانی، مهدی اخوان‌ثالث، سهراب سپهری، نادر نادرپور، منوچهر آتشی و فروغ فرخزاد. در پایان کتاب نیز بخشی کوتاه با عنوان «پایان سخن» آمده که در قسمتی از آن می‌خوانیم: «آرمان‌خواهان انقلابی، شعر مشروطه را رقم زدند و سنت‌خویان تجددگرا، شعر دوره رضاشاهی را. تجددگرایان سنت‌خو، شعر نوگرای اعتدالی را پی افکندند و نوگرایان سنت‌گریز، مکتب شعر نو یا شعر نیمایی را. سرانجام، در دو دهه پایانی، شعر فارسی در چهارراه تردید، در چند گرایش مهاجرت(نوگرا)، داخل(نوگرا)، انقلابی- دینی(نو سنت‌گرا) و کودک و نوجوان تقسیم و توزیع شد. کارنامه شعر فارسی رنگین، پرتنوع و غنی‌ست. درواقع، در سده بیستم میلادی، چشم‌اندازهای اندیشه، شکل، تخیل، زبان و موسیقی، خوانندگان را به منظومه‌ای شگفت‌آور هدایت کرد. در این دوره، علاوه بر گرایش‌های نوسنتی و نو، گرایش‌های کهن شعر نیز با شاخه‌های متعدد، به صورت ترکیبی یا غیرترکیبی، حضور دارد. شعر فارسی آمیزه‌ای از سنت‌گرایی، نوسنت‌گرایی و نوگرایی و آیینه‌ای‌ست از بی‌اعتنایی، تفاهم و جدال شاعر این عصر در برابر دو نیروی پرتوان سنت و تجدد».

منبع: شرق