احياي تشيع جعفري/دكتر غلامرضا اعواني

1392/10/19 ۰۲:۵۳

فتوت و مردانگي شرط عرفان و تشيع است و اين ويژگي در شيخ صفي‌الدين اردبيلي ديده مي‌شود و بايد توجه داشت كه فتوت اساس جهاد اكبر و اصغر است.

فتوت و مردانگي شرط عرفان و تشيع است و اين ويژگي در شيخ صفي‌الدين اردبيلي ديده مي‌شود و بايد توجه داشت كه فتوت اساس جهاد اكبر و اصغر است. شيخ صفي‌الدين اردبيلي حق بزرگي بر گردن ايران و تشيع دارد. متاسفانه اين كنگره بسيار دير برگزار شد اما برگزاري آن پس از سي و اندي سال مي‌تواند مصدر خدمات بزرگ فرهنگي شود. فتوت و مردانگي شرط عرفان و تشيع است و اين ويژگي در شيخ صفي‌الدين اردبيلي ديده مي‌شود و بايد توجه داشت كه فتوت اساس جهاد اكبر و اصغر است. در يك جامعه استعدادهايي وجود دارند كه مي‌توانند به فعليت برسند. اكنون اين سوال مطرح مي‌شود كه جامعه در زمان زندگاني شيخ‌ صفي‌الدين اردبيلي چه استعدادهايي داشته‌است كه چنين اشخاصي ظهور پيدا كرده‌اند؟ قرآن از امت خويش چيزهايي خواسته‌است كه شيخ‌ صفي‌الدين، خاندان و فرزندان او توانسته‌اند آن را به ظهور برسانند و آن، چيزي جز محبت اهل بيت(ع) نيست. هر پيامبري كه مبعوث مي‌شد، بيان مي‌كرد كه رسالتي دارد و اجري در مقابل اين رسالت نمي‌خواهد، اما پيامبر اكرم از امت خويش خواسته است در اداي رسالتش به اهل بيت ايشان محبت داشته باشند. عارفان به اين گفته پيامبر بسيار توجه كرده‌اند و حتي ابن‌عربي در كتابش فصل‌هايي را به اين موضوع اختصاص داده‌است. احاديث متفاوتي از پيامبر اكرم(ص) درباره ايرانيان آمده است. پيامبر مي‌فرمايند كه «سلمان از اهل بيت است» و اين نشان‌دهنده عظمت ايرانيان است. يكي از دستاوردهاي بزرگ صفويه، دستيابي به محبت اهل بيت(ع) است زيرا صفويه مذهب جعفريه را احيا كرد و نخستين‌بار اين مذهب، مذهب رسمي ايرانيان اعلام شد. من در اينجا به نكته‌يي اشاره كنم و آن اين است كه در مطالعه‌يي كه در اديان مختلف داشتم، به اين نتيجه رسيدم كه هيچ ديني بدون ولايت امكان ندارد زيرا ولايت، اساس دين است و ولايت، حلقه اتصال عرفان و شيعه است. قاضي نورالله شوشتري در كتاب «مجالس المومنين» خود همه عرفا را شيعه قلمداد كرده و به اصل ولايت در كتابش توجهي ويژه داشته‌است. از نگاه همه عرفا، ولايت مطلقه به امام علي(ع) مي‌رسد و در عصر صفويه عرفان و تشيع با يكديگر جمع مي‌شوند. مقام معظم رهبري درباره ايشان مي‌گويند كه شيخ صفي‌الدين اردبيلي، حقيقت، طريقت و شريعت را با يكديگر جمع كرده‌است و هيچ ديني بدون در نظر داشتن اين سه مولفه در كنار يكديگر كامل نيست. بنابراين، شيخ صفي‌الدين اردبيلي به علوم ظاهري و باطني همزمان توجه داشته است. از ديگر دستاوردهاي حكومت صفويه احياي علوم، فنون، هنر و صنايع است و هنرهاي مختلف در دوره صفويه به اوج رسيدند. همچنين طي اين دوره در حكمت و فلسفه علماي بزرگي در اصفهان و قزوين ظهور پيدا كردند. بعدها عرفان و حكمت در دوره صفويه از يكديگر جدا شدند و جنبه فقهي دين بر عرفان چيره و همين موضوع موجب شد پايه‌هاي حكومت صفويه متزلزل شود. به همين دليل است كه مي‌بينيم در يك دوره افرادي مانند ملاصدرا و ملامحسن فيض تكفير مي‌شوند. يكي از دستاوردهايي كه حكومت صفويه داشت، كمكي بود كه اين حكومت به تاسيس حكومت مغولان در هند كرد. موسس حكومت مغولان «بابر» بود و شاه اسماعيل به او كمك كرد تا دشمن مشترك‌شان را از بين ببرند. كمك مالي و نظامي صفويه منجر به تاسيس حكومت مغولان در هند شد كه 220 سال حكومت شيعي در آنجا شكل‌گرفت، زيرا «بابر» مذهب تشيع را پذيرفت و به نام شاه‌اسماعيل سكه زد و خطبه خواند. اميدوارم كه برگزاري كنگره‌هايي از اين دست كمك شاياني به پيشبرد فرهنگ در كشور كند زيرا بعد از انقلاب اسلامي مورخان متخصص وجود نداشته و نتوانسته‌اند ‌چنان كه شايسته است، به مسائل دوره صفويه بپردازند.