1394/8/17 ۱۰:۱۲
باستان‌شناسان دنیا منطقه املش را یکی از حوزه‌های تمدنی خاص ایران می‌دانند.دلیل این امر نیز آثار باستانی‌ای است که در طول زمان و در جریان حفاری های‌مجاز و غیر مجاز صورت گرفته در این منطقه به دست آمده است
تبا ر و تاریخ املش
رضا سليمان نوري: باستان‌شناسان دنیا منطقه املش را یکی از حوزه‌های تمدنی خاص ایران می‌دانند.دلیل این امر نیز آثار باستانی‌ای است که در طول زمان و در جریان حفاری های‌مجاز و غیر مجاز صورت گرفته در این منطقه به دست آمده است.اغلب این آثار که شامل سلاح‌های برنزی و پیکره‌های حیوانات، مجسمه‌های انسانی برنزی و آجری، جام‌های سفالی با تصویر حیوانات، و ظروف با جلای سیاه، خاکستری یا نارنجی سفالی و البته زیور آلات زنانه بوده و مربوط به هزاره اول پیش از میلاد هستند،از گورستان‌های این منطقه به دست آمده‌اند.به همین دلیل است که برخی باستان شناسان املش را سرزمین گورستان‌ها و مقابر تاریخی یا برنزی لقب داده‌اند. به همین منظور در ذیل معروف‌ترین این آرامستان‌های باستانی اما ناشناخته را معرفی می‌کنیم:
گورستان‌های لیارچاله و سرخ زیمی اُمام:در دامنه شمالی روستای تاریخی اُمام و در ارتفاع ۱۸۱۰ و ۱۴۹۰ متری سطح دریای آزاد، در سطح شیب‌داری که مشرف بر روستا و رودخانه اُمام است، گورستان‌های باستانی لیارچاله و سرخ زیمی اُمام قرار دارند. در دامنه شمالی یا گورستان لیارچاله، اغلب گورها بدون سنگ‌چین و به طور نامنظم ساخته و کف گورها با آهک پوشانده شده است. اما وضعیت در دامنه جنوبی یا سرخ زیمی اُمام به گونه‌ای دیگر است زیرا همگی آنها متعلق به زنان است. این گورها در فاصله ۲ متری از یکدیگر قرار داشته و برخلاف گورهای دامنه شمالی دارای سنگ‌چین منظم بودند که به معنی جایگاه بالاتر زنان نسبت به مردان ساکنان آن دوران اُمام است.اشیای به دست آمده گورستان‌های باستانی اُمام بیشتر کوزه و کاسه‌های سفالی و اشیای مفرغی و آهنی تزیینی و جنگی است.گورهای اُمام را متعلق به فاصله زمانی ۱۵۰۰ تا ۱۰۰۰ پیش از میلاد می‌دانند.
گورستان سرخ زیمی کلام رود: این محوطه در ۱ کیلومتری جنوب غربی روستای کلام رود و در کمرکش شیب تند کوه قرار دارد. این گورستان اوایل انقلاب مورد توجه ویژه قاچاقچیان عتیقه قرار داشت و در جریان حفاری‌های غیر مجاز تعداد زیادی قطعات سفالی از قبور حفره‌ای و چهار چینه‌‌ای هزاره اول پیش از میلاد آن، کشف و راهی موزه‌های خارج از کشور شد.
گورستان خوش‌خانی: در فاصله ۱۵۰ متری روستای خوش‌خانی و ۲۰۵۱ متری سطح دریای آزاد، بقایایی از قبور سنگ‌چین و حفره‌ای ساده به چشم می‌خورد که به صورت غیر مجاز حفاری شده‌اند. سطح گورستان پر از قلوه سنگ‌های گرد و تخته سنگ است. برای جلوگیری از تخریب بیشتر و پی بردن به فرهنگ و تمدن این منطقه، نیاز به کاوش باستان شناسی است .
گورستان زرچاک: این گورستان در ۱۰۰ متری جاده اصلی تماجان به شیرچاک و بر روی شیبی تند قرار گرفته است. با توجه به نوع قبور آن که اغلب حفره‌ای ساده بوده و همچنین سفالینه‌های مکشوفه قدمت این گورستان به هزاره اول پیش از میلاد می‌رسد.
گورستان بویه: این محوطه حدود ۱۰۰۰ متری روستای بویه و بر دامنه‌ای با شیب به نسبت تند قرار دارد و به دلیل عبور جاده ارتباطی روستاهای بویه و کشمکش از آن به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده است. بخش شرقی آن به دره سرسبز «دزد دره» منتهی می‌شود و به دلیل مستور بودن با درختان فندق کمتر مورد تعرض قرار گرفته، اما بخش غربی در دامنه‌ای عاری از پوشش گیاهی قرار گرفته و شسته شدن سطح آن بر اثر بارندگی‌های شدید زمینه را برای غارت حفاران غیرمجاز فراهم کرده است.در این گورستان چهارگونه قبر چهارچینه‌ای،حفره‌ای ساده، پشته سنگی و خمره‌ای شناسایی شده است.نکته جالب توجه در این گورستان فاقد اسکلت بودن برخی از گورهای حفره‌ای آن با وجود زیور آلات و سفالینه‌های مرسوم همراه مرده است که انسان را یاد پیش خرید قبر می‌اندازد.
گورستان غیاث آباد: این گورستان در جنوب روستای مربو واقع و در دو مرحله توسط باستان‌شناسان ژاپنی و ایرانی کاوش شده است. در این کاوش‌ها اشیای مختلفی از قبیل سفال‌های سیاه، ظروف مفرغی و اشیای زینتی کشف شده است.
گورستان جاویددشت: این محوطه که سال 1380کشف شد در فاصله ۳ کیلومتری شمال روستای کجید، قرار گرفته و در آن قبور دوره اسلامی و دوران تاریخی همزمان وجود دارد.مصالح به کار رفته در معماری قبور چهارچینه‌ای و حفره‌ای ساده آن سنگ تخت همراه با ملاط گل است.
گورستان تماجان: این گورستان در فاصله ۲۰۰ متری شرق روستای تماجان و ۵۵ کیلومتری جنوب شهر املش و در کمرکش شیب تند کوه،قرار دارد.در این گورستان دفن اموات تابع قاعده نیست و اغلب اموات همراه با ابزار جنگی دفن شده‌اند. به نظر می‌رسد این گورستان در ادوار مختلف محل سکونت و مرکز تجمع قومی از اقوام ماقبل تاریخ گیلان بوده که هنوز فرهنگ و تمدن آنها به طور دقیق شناسایی نشده است. در این گورستان حداقل نمونه‌هایی از سه نوع قبر حفره‌ای ساده،چهارچینه‌ای و مدور قابل مشاهده است.
گورستان جوچالان: بقایای این مجموعه در ۳۰۰ متری غرب روستای سیاه کوه و در جنوب جاده مالس چال به سیاه کوه بر شیب تند کوه قرار دارد. در سطح این گورستان بقایایی از قطعات سفالی متعلق به ادوار مختلف مشاهده می‌شود که حاصل حفاری‌های غیر مجاز هستند.از این گورستان آثار با ارزشی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد در حفاری علمی دهه 40 به دست آمده است.
گورستان نفت‌خانی: این گورستان در ۵ کیلومتری شمال شرقی روستای دیماجانکش و در میان درختچه‌های جنگلی، واقع شده است. سفالینه‌های مکشوفه از قبور حفره‌ای ساده، چهارچینه‌ای و دخمه‌ای این گورستان در حفاری‌های غیرمجاز بی‌شمار اغلب قرمز رنگ، ساده و ظریف هستند که تعلق آن را به هزاره اول پیش از میلاد قطعی می‌کند.
گورستان شیرچاک: این محوطه در پایین روستای شیرچاک علیا، مشرف به روستای شیه قرار دارد.قبور آن اغلب حفره‌ای ساده بوده که اشیای به دست آمده از آنها قابل مقایسه با اشیای گورستان‌های شرق سپید رود هستند.
گورستان آستانه کند: این گورستان در مسیر راه قدیمی شیرچاک به دیارجان، بین دو دره قرار دارد. بر اثر حفاری‌های غیرمجاز در این محوطه اغلب قبرهای چهارچینه‌ای آن که یادگار هزاره اول پیش از میلاد بودند، تخریب شده‌است.
گورستان تلاسر: این گورستان میان یک باغ فندق در ۳۰۰ متری شرق روستای کشمکش قرار گرفته و قبور آن حفره‌ای ساده و چهارچینه‌ای هستند.
آیین های سه گانه عزاداری املشیان برای شهدای کربلا
مردم املش نیز همچون مردم اغلب مناطق ایران دارای آداب و رسوم ویژه‌ای برای گرامیداشت یاد شهدای کربلا هستند. به دلیل اهمیت این مراسم املشی‌ها از سراسر گیلان سعی می‌کنند تا در روزهای نهم و دهم محرم، در زادگاه خود بوده و همراه بستگان و آشنایان خود عزاداری کنند. ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺰاداری ﻣﺎه ﻣﺤﺮم در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم املش ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ و آنان حزن و اندوه خود را با انجام سه مراسم ویژه در ایام محرم علنی می‌کنند.سه مراسمی که به ترتیب «علم بندی»،« ﻋﻠﻢ واﭼﻴﻨﻲ» و«زرزره» نامیده می‌شود.علم ﺑﻨﺪی در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻘﺎط املش در ﺷﺐ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺤﺮم انجام می‌شود. در این شب ﻋﺰاداران ﺣﺴﻴﻨﻲ ﻃﻲ ﻣﺮاﺳمی همراه با ﺳﻴﻨﻪزﻧﻲ و ﻧﻮﺣﻪﺧﻮاﻧﻲ ﭘﺎرﭼﻪ ﻫﺎی ﺳﺒﺰ و ﺳﻴﺎه رﻧﮓ را ﻳﻜﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮی ﺑﺮ ﭼﻮب ﻋﻠﻢ ﮔﺮه می زنند. ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﻧﺬر و ﻧﻴﺘﻲ دارد ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎی رﻧﮕﺎرﻧﮓ را ﺑﻪ ﻋﺸﻖ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ(ع) و دﻳﮕﺮ ﺷﻬﺪای ﻛﺮﺑﻼ ﺑﺮ روی ﻋﻠﻢ ﮔﺮه ﻣﻲزﻧﺪ. ﻫﺮ ﺗﻜﻪ ﭘﺎرﭼﻪای ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد در ﺣﻘﻴﻘﺖ بازگو کننده ﺧﻮاﻫﺶ و ﺗﻤﻨﺎﻳﻲ اﺳﺖ.ﭼﻮب ﻋﻠﻢ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻛﻨﺪه ﺣﺪود ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﺮی است ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ آن پنجه‌ای ﻓﻠﺰی ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﺮدم املش ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه هستند ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺮ ﭼﻮب ﻋﻠﻢ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﻮاﻧﻤﺮدی و ﭘﻬﻠﻮاﻧﻲ ﻋﻠﻤﺪار دﺷﺖ ﻛﺮﺑﻼ را دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪ و زﻧﺪه کرد. مردم در اﻳﻦ ﺷﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از شب‌های دﻳﮕﺮ و ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﺗﺎ ﺳﭙﻴﺪه‌دم ﻋﺰاداری ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﻳﻦ ﺷﺐ ﻏﺬای ﺳﺎده‌ای ﻧﻴﺰ ﺗﺪارک دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻋﺰاداران ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻏﺬای ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺗﺒﺮک ﺟﻮﻳﻨﺪ. البته گاهی هم پیش می‌آید که یکی از اهالی کل غذای مورد نیاز این شب را به هزینه خود تهیه می‌کند.ﻋﻠﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﻧﺬر و ﻧﻴﺎز و ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮاﻫﻲ ﻫﻤﺮاه است. املشیان اﻳﻦ ﺷﺐ را ﺷﺐ اﻟﻌﺒﺎس(ع) ﺳﺎﻗﻲ اﻟﺤﺴﻴﻦ و ﻋﻠﻤﺪار ﺣﻀﺮت اﺑﺎﻋﺒﺪا... (ع) ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﻲآورﻧﺪ . دومین مراسم ویژه اهالی املش در این ایام « ﻋﻠﻢ واﭼﻴﻨﻲ» نام دارد. این آیین ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﺲ از ﻇﻬﺮ ﻋﺎﺷﻮرا اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد. بر اساس رسم معمول در تمام نقاط کشور ﺻﺒﺢ ﻋﺎﺷﻮرا ﻣﺮدم ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺰاداری ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و یا تکیه و امامزاده محل ﻣﻲروﻧﺪ. در این مراسم عزاداری چند مداح و روحانی به ذکر مصیبت پرداخته و عزاداران بر سر و سینه می‌زنند بدین گونه یاد و خاطره روز ﻋﺎﺷﻮرا را زنده نگه می‌دارند. این مراسم تا اذان ظهر ادامه داردو پس از آن جمعیت نماز را به جماعت می‌خواند؛ همزمان با این مراسم زنان ﻧﻴﺰ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی خود ﻧﺎﻫﺎر ﻋﺰاداران را ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. پس از نماز ، ﻏﺬای ﺗﻬﻴﻪ و ارسال شده از سوی زنان در اختیار عزاداران قرار می‌گیرد. اما پس از خوردن غذا است که مراسم «علم واچینی»آغاز می‌شود. در این مراسم ﻋﺰاداران در حالی که مداح یا روحانی مشغول ذکر مصیبت بوده و به نقل وقایع عصر عاشورا می‌پردازد و دسته‌ای از مردم نیز سینه زنان وی را همراهی می‌کنند، تعدادی دیگر از حاضران در مسجد ﭘﺎرﭼﻪ های رﻧﮕﺎرﻧﮓ ﺑﻪ دور ﻋﻠﻢ ﺑﺴﺘﻪشده را از علم جدا می‌کنند.از دید مردم املش این عمل به معنای ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﻲکس شدن تدریجی ﺳﺎﻻر ﺷﻬﻴﺪان در عصر روز عاشورا خاصه پس از شهادت
حضرت ابوالفضل (ع) ﻋﻠﻤﺪار ﻛﺮﺑﻼ است. نکته قابل توجه این است که معمولا این برنامه به نحوی اجرا می‌شود که آخرین پارچه‌های متصل شده به علم در نزدیک ترین ساعات به غروب خورشید جدا می‌شود تا بدین گونه در حد توان خود تنهایی امام حسین(ع) را در آخرین لحظات عصر عاشورا بازسازی کرده باشند.
و اما سومین و آخرین مراسم خاص املشیان در این ایام «مراﺳﻢ زرزره» نامیده می‌شود. اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ در ﺷﺐ ﻋﺎﺷﻮرا برگزار شده و طی آن ﻋﺰاداران ﺗﺎ اذان ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﻋﺰاداری ﺳﺎﻻر ﺷﻬﻴﺪان و اﺻﺤﺎب ﺑﺎوﻓﺎﻳﺶ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ محلی زرزره ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﻣﺪاﺣﺎن در اﻳﻦ ﺷﺐ در تلاش هستند تا اوج هنر خود را به نمایش بگذارند و مردم نیز زﻧﺠﻴﺮزﻧﺎن و ﺳﻴﻨﻪ زﻧﺎن آﻧﺎن را ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در این شب ﺑﻌﻀﻲ از ﺟﻮاﻧﺎن به صورت دسته عزادار به روستاها و مناطق مجاور رفته و در عزاداری آنان شرکت می‌کنند.رﻳﺶ ﺳﻔﻴﺪها ﻧﻴﺰ در مساجد به ﺗﻜﺮﻳﻢ ﻋﺰادارانی که از روستاها و محلات مجاور به مسجد آنان می‌آیند،مبادرت می‌ورزند.
برج امام؛ نشانی برای راهنمایی مسافران
یکی از دیدنی‌ترین نقاط شهرستان املش میل امام است. این میل که در میان مردم منطقه به برج امام و همچنین آتشکده ساسانی معروف است، در فاصله یک کیلومتری شمال شرق روستای قدیمی و زیبای اُمام از توابع دهستان سمام بخش رانکوه شهرستان املش قرار دارد و دسترسی به آن از روستای سمام امکان‌پذیر است.میل امام بلندترین نقطه کوه سومان سرا، در ارتفاع 2000 متری سطح دریا قرار دارد.دکتر منوچهر ستوده در کتاب از آستارا تا استر آباد درباره این قلعه نوشته است: «در مشرق آبادی اُمام در فاصله‌ای‌که به خط مستقیم در حدود یک کیلومتر بر فراز قله‌ای سنگی و خاکی میله ای‌از سنگ نتراشیده و گچ بنا شده است. شکل این میل، استوانه‌ای است که کمی روی مخروط قرار دارد و … روی سراسر بدنه خارجی را با گچ غربالی و درشت سفید کرده بودند تا از دور نمایان شود، این برج را باید جزء برج های راهنما دانست.»
اکنون بقایای میل امام بر بالای تپه طبیعی، به ارتفاع 670 سانتیمتر دیده می شود. قطر پایه‌های آن بین 120 تا 140 سانتیمتر مربع متغیر است. قطر محیط بنا در قسمت فوقانی کمتر است و در سمت غربی با توجه به شیب کوه ارتفاع بیشتری دارد. قطر داخلی برج 160 سانتیمتر و ضخامت دیواره برج در قسمت فوقانی 114 سانتیمتر است. در ورودی برج، سوراخ‌هایی تعبیه شده که احتمالا برای نصب تیرهای چوبی سقف بوده است.در ارتفاع 350 سانتیمتری در جهات شمالی – جنوبی، دیوار برج باریک‌تر شده و بر آمدگی سکو مانندی دارد که احتمالا برای استقرار دیده‌بان بوده است.
به نظر می‌رسد ارتفاع برج در گذشته بیش تر از 670 سانتیمتر بوده و بخشی از آن تخریب شده زیرا بقایای لاشه دیوار آن در سطح تپه پراکنده است.دیوارهای خارجی بنا را با گچ سفید اندود کرده بودند تا بتوانند برای یافتن مسیر از میل به عنوان راهنما استفاده کنند. مصالح عمده این بنا سنگ لاشه، آجر، ساروج و گچ است.
با توجه به موقعیت این برج و اشراف آن بر ارتفاعات منطقه و روستاهای همجوار، می‌توان گفت از این میل برای دیده بانی و راهنمایی مسافران استفاده می‌شده است.این میل با شماره ۱۰۶۴۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
گورج؛ شاه نشین اسماعیلیان املش
یکی از دیدنی‌های املش قلعه شاه نشین روستای گورج رانکوه است. برای دیدن این قلعه عصر حضور اسماعیلیان در منطقه که سال 1382با شماره 10653به ثبت ملی رسیده باید به دو کیلومتری شمال روستای گورج رفت. این قلعه در ارتفاع 1600 متری نزدیک به رودخانه چاکرود واقع شده است.مردم منطقه آن را به نام‌های متنوعی چون گورجی قلاکوتی، قلعه گردان، شاه نشین قلعه و قلعه اسماعیلیان می‌شناسند. محوطه قلعه با چهار دیوار از پستی و بلندی کوه‌ها محصور شده است، در شمال غرب قلعه بقایایی از دیوار استحفاظی بزرگی که 25 متر طول و هشت متر ارتفاع دارد، دیده می‌شود که در ساخت آن از تخته سنگ‌های طبیعی و گل و آهک استفاده شده است.
عمارت صوفی؛یادگاری زیبا از عهد قاجار
عمارت عبدالعلی خان صوفی که توسط حاج میرزا محمدعلی خان صوفی در شهرستان املش ساخته شده یکی از برجسته‌ترین بناهای شهرستان املش به شمار می‌آید. این بنا که سال 1350 خورشیدی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده حدود 190سال قدمت دارد و در عصر قاجارها به شیوه معماری گره‌چین بنا شده است.عمارت صوفی پنج هزار متر مربع مساحت، 700 متر مربع زیربنا است که شامل دو طبقه عمارت تابستان و زمستان نشین، 12 اتاق و 6 پستو است. گچ بری‌های ظریف و پنجره‌های رنگی این عمارت قدیمی که هنر دستان توانای ایرانی است چه از بیرون و چه دورنمای درون آنقدر باشکوه است که انسان خود را در باغی پرگل احساس می‌کند.
رانکوه؛ عروس سر سبز شرق گیلان
شهر رانکوه که سال 1382 از تجمیع چند روستا ایجاد شده، مرکز بخش رانکوه شهرستان املش بوده و در پنج کیلومتری جنوب شرقی شهر املش واقع شده است. رانکوه با رشت حدود ۷۳ کیلومتر و نسبت به سواحل دریای خزر نیز حدود ۱۵ کیلومتر فاصله دارد. از لحاظ موقعیت نسبی این شهر در منتها الیه بخش جلگه‌ای و ابتدای بخش پایکوهی شهرستان املش واقع شده است. برهمین اساس اراضی بخش شمالی و تا حدودی مرکزی شهر همچنین قسمت کوچکی از بخش جنوبی دارای شیب تقریبا مناسب بوده، و سایر اراضی شهر از شیب تندی برخوردار هستند. رودخانه کیارود در حاشیه بخش شرقی شهر به صورت شمالی – جنوبی جریان دارد .رانکوه از شمال و شرق به شهرستان رودسر و شهرهای رحیم آباد و کلاچای ارتباط دارد.قسمت جنوبی این شهر جنگلی و کوهستانی و
خوش آب و هوا و سردسیر و قسمت شمالی که در ساحل دریای خزر و در جلگه واقع است مانند گیلان معتدل و مرطوب است.محصول عمده آن چای، ابریشم، کنف، غلات،عسل و فندق است.رانکوه به دلیل برخورداری از اراضی سرسبز، چشم انداز مناسب به ارتفاعات و دریا، مجاورت با تپه‌های سرسبز پوشیده از جنگل و باغات چای و شبکه راه مطلوب به عروس سر سبز شرق گیلان مشهور است.
آبشار سیاه تاش نگین طبیعت املش
آبشار سیاه تاش که در ۲۰ کیلومتری مرکز شهرستان املش در بخش رانکوه قرار دارد همه ساله در بهار و تابستان پذیرای گردشگران،کوهنوردان و دوستداران طبیعت است.این آبشار بیش از ۵۰ متر ارتفاع دارد و دیوار سنگی دامنه کوه زیبایی آن را دو چندان کرده است.بازدیدکنندگان از آبشار سیاه تاش برای رسیدن به آن باید حدود ۲ کیلومتر در مسیری جنگلی و از میان درختان راش و کوپ پیاده روی کنند.
منبع: روزنامه قانون
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید