صدور ناامنی از خاورمیانه به روسیه /ابوذر ابراهيمي تركمان

1392/10/18 ۰۱:۰۸

منطقه قفقاز شمالي در خاك فدراسيون روسيه كه انفجارهاي اخير ولگوگراد در جنوب آن رخ داد، منطقه‌اي مهم و استراتژيك است كه بلافاصله پس از فروپاشي شوروي سابق مورد توجه همه كشورها بخصوص برخي از كشورهاي حامي جريان وهابي و تكفيري قرار گرفت و هر از چندي فعاليت‌هاي افراطي در آن ظاهر شد.

منطقه قفقاز شمالي در خاك فدراسيون روسيه كه انفجارهاي اخير ولگوگراد در جنوب آن رخ داد، منطقه‌اي مهم و استراتژيك است كه بلافاصله پس از فروپاشي شوروي سابق مورد توجه همه كشورها بخصوص برخي از كشورهاي حامي جريان وهابي و تكفيري قرار گرفت و هر از چندي فعاليت‌هاي افراطي در آن ظاهر شد. اين فعاليت‌ها البته در مقطعي خاص به اوج خود رسيد اما با تدابيري كه از سوي مسكو انديشيده شد و تفاهماتي كه بين دولت مركزي و رؤساي جمهوری اين مناطق صورت گرفت، وضعيت تا حد زيادي كنترل شد. ذكر اين نكته ضروري است كه به موازات گسترش نقش بازدارندگي روسيه برابر ديگر قدرت‌هاي جهاني، رقباي جهاني اين كشور هم كوشيدند از ابزارهايي كه در قفقاز شمالي دارند بيشتر بهره ببرند. اين، واقعيتي آشكار است كه روسيه در عرصه جهاني مانع بزرگي در جهت تك قطبي شدن جهان است و در اين عرصه نقش بازدارندگي ايفا مي‌كند. برخي هجمه‌هاي قدرت‌ها و كشورها به روسيه هم ريشه در همين واقعيت دارد. در اتفاقات اخير مربوط به سوريه نيز روسيه نقش فعال و مؤثري براي مهار بحران و پيشگيري از جنگ فراگير منطقه‌اي داشت. طبيعي است حاميان پروژه حمله نظامي به سوريه از اين نقش‌آفريني ناراضي باشند. جالب آن كه ميان كشورهاي حامي جريان افراط در منطقه قفقاز با حاميان حمله نظامي به سوريه و برخورد قاطع با نظام بشار اسد نوعي هماهنگي و همپوشاني وجود دارد.
پس از ناكام ماندن پروژه تقويت جريانات اپوزيسيون در فدراسيون روسيه و به مجرد آن كه مشاهده شد قدرت دولت مركزي روسيه به حدي است كه توان مهار اپوزيسيون را دارد، رقباي مسكو مجدداً بحث تقويت نيروهاي افراطي در قفقاز شمالي را در دستور كار قرار داده‌اند. قصد رقبا از اين سياست، ناامن نشان دادن روسيه است. قدرت‌هاي مخالف روسيه در پي القاي اين ذهنيت هستند كه نظام دفاعي مسكو نه براي برگزاري المپيك زمستاني سوچي آمادگي دارد و نه اين كه حضورش در كشورهايي مثل سوريه و حمايتش از اين كشورها مي‌تواند توفيقي داشته باشد. از سوي ديگر مي‌خواهند مردم اين كشور را به اصلي‌ترين چهره معارض دولت روسيه تبديل كنند تا نهايتاً جبهه‌اي در آنجا شكل بگيرد كه براي دولت هزينه ايجاد كند. به هر حال چالش روسيه با افراط‌گرايي اين روزها و در آستانه برگزاري المپيك زمستاني جدي است و موجب بروز چالش‌هاي پيدا و پنهان با برخي از كشورهاي عربي هم شده است. اما برخلاف آنچه در بعضي خبرها آمده قطعاً راهكار فعلي روسيه در برخورد با كشورهايي كه متهم اصلي حمايت از جريان افراط و وهابي‌گري‌ در منطقه هستند، گزينه نظامي نخواهد بود، بلكه روسيه بيشتر مايل است تا با مذاكره و گفت‌‌و‌گوهايي كه مي‌تواند بخشي از آن ناظر به نمايش قدرت نظامي خود هم باشد مسائل را حل كند. تقريباً نامحتمل است كه روسيه مستقيم به سوي رفتارهاي نظامي روي بياورد. اين نكته را هم نبايد از ياد برد كه سياست‌هاي مسكو قطعاً تا همين جا هم در تعديل رفتارهاي برخي از كشورهاي عربي مؤثر بوده است. پديده وهابيت در روسيه، پديده‌اي بومي نيست،‌ بلكه در واقع از سوي برخي از كشورهاي حامي افراط‌گرايي تحميل و صادر مي‌شود، اما به دليل غفلت‌هايي كه در آن مناطق بوده متأسفانه توانسته تا حدودي طرفداراني را به سمت خود جذب كند. با اين همه، افراط‌گرايي از پايگاه مردمي در بين قاطبه مسلمانان نيز برخوردار نيست. دولت روسيه در تلاش است تا از بومي شدن اين تهديد بالقوه در خاك خود جلوگيري كند. بنابر داده‌ها و اطلاعات ميداني بين علماي مسلمان روسيه براي جلوگيري و كنترل جريان افراط، اجماعي به وجود آمده است كه اين اجماع نيازمند تقويت، توجه و حمايت دولت روسيه و ديگر دولت‌هاي اسلامي معتقد به اسلام عقلاني، ميانه‌رو و معتدل‌ است.