فاصله برخی از ادبِ مورد نیاز شعر عاشورایی

1394/8/5 ۱۲:۴۲

اسماعیل امینی با بیان این‌که گاهی شاعران برای بیان صمیمانه واقعه عاشورا، از ادبی که شعر عاشورا نیاز دارد فاصله می‌گیرند. می‌گوید: توجه شاعران جوان به شعر عاشورایی نویدبخش شعرهای ماندگار در آینده است.

اسماعیل امینی با بیان این‌که گاهی شاعران برای بیان صمیمانه واقعه عاشورا، از ادبی که شعر عاشورا نیاز دارد فاصله می‌گیرند. می‌گوید: توجه شاعران جوان به شعر عاشورایی نویدبخش شعرهای ماندگار در آینده است.

درباره تاثیر عاشورا بر ادبیات گفت: همواره شاعر در شعر دنبال انسان آرمانی است. هر جایی که انسان آرمانی و فضایل اخلاقی وجود داشته باشد، نظر شاعر را جلب می‌کند. ماجرای حماسه کربلا نمونه برجسته‌ای از انسان‌های آرمانی است، به همین سبب بسیار مورد توجه شاعران قرار گرفته است.

او با بیان این‌که عاشورا فراتر از تخیل است، اظهار کرد: شاعر گاهی در جست‌وجوی انسان آرمانی مجبور می‌شود از خود و اساطیر قصه‌ بسازد. این شاعر زمانی که با چنین واقعه‌ای روبه‌رو می‌شود که قصه نیست و حادثه‌ای تاریخی است که اتفاق افتاده، طبعا انگیزه پیدا می‌کند تا درباره این موضوع بنویسد.

امینی در ادامه بیان کرد: بخش دیگر آن تأثیری است که عاشورا بر زندگی مردم گذاشته است. بعد از ماجرای عاشورا، مردم و بسیاری از نهضت‌ها از این واقعه الگو گرفتند. آیین‌هایی مثل عزاداری‌ها که عاشورا در بین مردم پدید آورده در شعر شاعران تأثیر گذاشته است. یک بخش اصل ماجراست و بخش دیگر تبعات آن است.

او متذکر شد: نمونه برجسته تاثیر عاشورا در زمان دفاع مقدس دیده می‌شود. تأثیری که جنگ، دفاع مقدس و رزمندگان ما از نهضت عاشورا گرفته‌اند، قابل تأمل است. اصل این تأثیر در خود دفاع مقدس شکل گرفته است. رزمندگان به نسبت شاعران پیش‌قدم‌تر بوده‌اند؛ ماجرا در دفاع از انقلاب و کشور اتفاق افتاده و حاصل ابتکار شاعران نبوده است.

او افزود: کسانی که در دفاع از انقلاب شرکت می‌کردند، خودشان دفاع مقدس را به حماسه امام حسین (ع) پیوند داده بودند و شاعران این اتفاق را تنها توصیف کردند، ولی از همان نمادها، آیین‌ها و توصیفات عاشورا در شعر استفاده کردند.

امینی درباره آثار برجسته عاشورایی بیان کرد: خوشبختانه تعداد زیادی کار شاخص در این حوزه وجود دارد. برخی آثار مانند ترکیب‌بند محتشم کاشانی مشهورند و برخی آن‌چنان مشهور نیستند، اما بسیار تأثیرگذار بوده‌اند. به عنوان نمونه تعدادی از غزل‌های حافظ که مردم نمی‌دانند به این ماجرا اشاره دارد مانند بیت «زان یار دلنوازم شکری است با شکایت / گر نکته دان عشقی بشنو تو این حکایت».

این شاعر درباره آثار عاشورایی بعد از انقلاب بیان کرد: در روزگار پیش از انقلاب مقدار زیادی شعر عاشورایی آفریده شده که به نسبت زمان کاری حجم بسیار زیادی است و بسیاری از آن‌ها جزو کارهای برجسته است؛ برخی آثار موسوی‌ گرمارودی، سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور و تعداد زیادی از ترکیب‌بندها و مثنوی‌هایی که شاعران جوان‌تر کار کردند. این مقدار شعر عاشورایی که بعد از انقلاب تولید شده، در طول تاریخ بی‌سابقه بوده و از لحاظ حجم، کیفیت و تنوع قالب‌ها در سطح خوبی قرار دارد.

برخی معتقدند در شعرهای بعد از انقلاب شعر تکراری زیاد است اما اسماعیلی در این‌باره گفت: در آثار تکرار و تقلید وجود دارد ولی این آثار تکراری جزو کارهای برجسته حساب نمی‌شود. شعر تکراری زیاد است و همچنان امروز هم شعر تکراری سروده می‌شود اما این آثار در کارنامه اشعار برجسته آورده نمی‌شود.

برخی مقید شدن به چارچوب مستندات را مشکل پرداختن به عاشورا می‌دانند اما امینی در این‌باره بیان کرد: این مشکل محسوب نمی‌شود. اگر شاعر اهل مطالعه باشد کار سختی نیست زیرا این حادثه ابعاد مختلفی دارد و از دیگر سو منابع فراوانی موجود است.

او افزود: شعر عاشورایی سنت دارد و بر وقایع تاریخی و اعتقادات دینی استوار است و شاعر نمی‌تواند پایش را از صحت تاریخی و سنت اعتقادی فراتر بگذارد و باید در چارچوب این اصول حرکت کند. افرادی که گمان می‌کنند این کار راه را بر خلاقیت می‌بندد اشتباه می‌کنند.

این شاعر همچنین اظهار کرد: زمانی که چارچوب اطلاعاتی و تاریخی داریم راه را در خلاقیت زبانی باز می‌گذارد و این اتفاق کار کسی است که شاعر است. افرادی که فقط وزن و قافیه و تکنیک‌های شاعری بلدند درمانده می‌شوند اما کسی که شاعر است راهش در این موارد باز می‌شود.

او ملزومات نوشتن از عاشورا را به دو بخش عمده تقسیم کرد و گفت: بخشی از ملزومات اطلاعات تاریخی است که از طریق خواندن مقاتل به دست می‌آید. همچنین شاعر باید با مبانی اعتقادی آشنا باشد و نوع نگاه علمای بزرگ به حادثه عاشورا را بداند.

اسماعیل امینی همچنین گفت: متأسفانه در چند سال گذشته اندیشه‌های نازل باب شده و این موضوع وجود دارد. اما باید به نگاه علمای بزرگی مانند شهید مطهری و آیت‌الله طباطبایی توجه کنند و آثار شاعران بزرگ‌تر را بخوانند. همچنین لحن، بیان، زبان و .... طبعا باید مناسب ‌شأن ممدوح باشد. گاهی دیده‌ام که شاعران برای بیان صمیمانه واقعه عاشورا، از ادبی که شعر عاشورا نیاز دارد فاصله می‌گیرند.

او در پایان تصریح کرد: توجهی که شاعران جوان به عاشورا دارند نوید خوبی است و طبیعی است در بین آثار فراوان کارهای معمولی و ضعیف هم به وجود بیاید، اما ارزش دارد که از بین تعداد زیادی شعر ضعیف و معمولی در طی سالیان، تعداد زیادی شعر خوب به جا می‌ماند. به نظر من اقبال به شعر عاشورایی در بین شاعران جوان اتفاق خوبی است که باید حوصله به خرج بدهیم و با راهنمایی کار کنیم که در نهایت کارنامه شعر عاشورایی شاعران جوان به کیفیت مورد انتظار برسد.

ایسنا