درباره سيدعلى آل داوود

1385/8/16 ۰۳:۳۰

مسافر
نسخه هاى قديم
سيدعلى آل داوود، متولد ۱۳۳۱‎/۱‎/۳ در خور بيابانك جندق. كار در دايرة المعارف اسلامى (زيرنظر كاظم موسوى بجنوردى)

درباره سيدعلى آل داوود
مسافر
نسخه هاى قديم
سيدعلى آل داوود، متولد ۱۳۳۱‎/۱‎/۳ در خور بيابانك جندق.
اديب، مصحح و نسخه شناس.
تحصيل متوسطه در اصفهان و تحصيل عالى در تهران (رشته حقوق سياسى و جامعه شناسى) تا مقطع فوق ليسانس
كار در بنياد فرهنگ ايران زيرنظر پرويز ناتل خانلرى، حسين فريدجم، محسن ابوالقاسمى، مهرداد بهار
كار در دايرة المعارف اسلامى (زيرنظر كاظم موسوى بجنوردى)
كار در فرهنگستان زبان و ادب فارسى
تدوين دانشنامه «زبان و ادب فارسى در شبه قاره هند»
نگارش بيش از يكصد مقاله در دايرة المعارف هاى فارسى
ويرايش صدها مقاله در ارتباط با ادبيات و تاريخ، داراى بيش از پانزده كتاب چاپ شده در تصحيح اشعار قدما، تاريخ و جغرافياى ايران، كتب مهم از دانشمندان قديم ايرانى و. . . برخى از آثار او عبارتند از:
مجموعه آثار يغماى جندقى، جلد اول، ديوان اشعار [غير از فكاهيات]، تهران، انتشارات توس، چاپ اول فروردين ۱۳۵۷ ش. چاپ دوم با تجديدنظر كلى، ۱۳۶۷ ش. مجموعه آثار يغماى جندقى، جلد دوم، منشأت و مكاتيب، تهران، انتشارات توس، ۱۳۶۲ ش.
ديوان هنر جندقى، تهران، انتشارات تالار كتاب، ۱۳۶۶ ش.
برگزيده اشعار يغماى جندقى، [جزو مجموعه شاهكارهاى ادبيات فارسى]، تهران، اميركبير، ۱۳۶۵ ش، چاپ دوم، ۱۳۶۹ ش.
مثنوى شمس و قمر، اثر خواجه مسعود قمى، اسلام آباد، مركز تحقيقات فارسى ايران و پاكستان، ۱۳۶۷ ش.
احوال و اشعار حريف جندقى، تهران، انتشارات فتحى، ۱۳۶۶ ش.
ديوان حافظ، با مقدمه، تهران، انتشارات هيرمند، ۱۳۶۷ ش.
دو سفرنامه از جنوب ايران، [در سال هاى ۱۲۵۶ و ۱۳۰۷ هـ.ق]، تهران، انتشارات اميركبير، چاپ اول ۱۳۶۸ ش، چاپ دوم، ۱۳۷۸ ش.
اسرارالشهود، اثر شمس الدين اسيرى لاهيجى، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى، ۱۳۶۸ ش.
ديوان اشعار صفايى جندقى، تهران، انتشارات آفرينش، ۱۳۷۰ ش.
يوسف و زليخا و شمس و قمر، اثر خواجه مسعود قمى، تهران، انتشارات آفرينش، ۱۳۶۹ ش.
نامه هاى اميركبير به انضمام رساله نوادرالامير، تهران، نشر تاريخ ايران، ۱۳۷۱ ش. نامه اقبال، [۴۵ گفتار در زمينه مطالعات و تحقيقات ايرانى]، تهران، انتشارات هيرمند، ۱۳۷۷ ش.
تاريخ الفى، تاريخ ايران و كشورهاى همسايه در بين سال هاى ۸۵۰ تا ۹۸۴ هـ.ق، تهران، انتشارات فكر روز، ۱۳۷۸ ش.
سيدعليرضا ميرعلى نقى: بسيارى از آشنايان با تاريخ و ادبيات و بويژه مطبوعات ادبى فارسى، هنگامى كه براى نخستين بار، سيدعلى آل داوود را مى بينند، استاد حبيب يغمايى را به ياد مى آورند! شباهت ظاهرى او با استاد يغمايى (عموى آل داوود) به اشتراك باطنى نيز مى رسد. او نيز مانند مدير فقيد مجله ادبى يغما، مرد كار و كوشش است و از آن دانشوران به قول قدما «استخواندار» كه كار زياد، جزو طبيعت اوست. بناى فرهنگ را در هر كشورى، چنين مردانى مى سازند، نه «نازپرورد تنعم» كه به قول حافظ، «راه به دوست نمى برند»، سيدعلى آل داوود، مصحح ديوان شعراى قديم، نسخه شناس، مقاله نويس و ويراستار، در «خور»، مركز بلوك جندق بيابانك متولد شده است. به قول سعدى «همه قبيله او عالمان دين بودند». پدرش، زنده نام سيدعبدالحسين آل داوود از كاركنان وزارت معارف (سابق) و پدربزرگش، اسدالله منتخب السادات يغمايى، شاعر نامدار آن اقليم بوده است. منتخب السادات، نواده دخترى يغماى جندقى شاعر بزرگ عصر قاجار بود و بدين طريق، نسب سيدعلى آل داوود، هم از طريق پدر و هم از طريق مادر به يغماى جندقى مى رسد. آل داوود، تحصيلات متوسطه را تا سال پنجم دبيرستان در زادگاهش (خور) و سال آخر را در دبيرستان ادب در شهر اصفهان به پايان رسانيد. به تهران آمد و در رشته حقوق سياسى در دانشگاه تهران به ادامه تحصيل پرداخت و موفق به اخذ درجه ليسانس شد. بعد از آن، راغب شد تا در رشته جامعه شناسى تحصيل را ادامه بدهد، در دانشكده علوم اجتماعى دانشگاه تهران، و چند قدم مانده به اخذ درجه فوق ليسانس، به قول خودش: «از آن منصرف شده و تا امروز ديگر پيگير تحصيلات رسمى نبوده ام».
شايد كارنامه پربار سيدعلى آل داوود، امروزه مايه رشك و غبطه افرادى است كه راه كوبيده شده و هموار «تحصيلات رسمى» را تا آخر رفتند و دست آخر، تبديل به كارمندان پشت ميزنشين شدند. بدون تحقيق و تأليف و بدون جاى پايى در تاريخ و ادب و فرهنگ ايران. تحصيلات رسمى البته مهم است ولى جاى كار عاشقانه را نتواند گرفت. آل داوود از همان زمان تحصيل در دبيرستان بنياد فرهنگ ايران كار مى كرد.
زيرنظر استادى بزرگ: پرويز ناتل خانلرى كه استعدادپرور بود و وسعت مشرب داشت. استادانى مثل محمدپروين گنابادى، حسين فريدجم و دكتر مهرداد بهار بناى فكرى و علمى او را شكل دادند. نخستين مقاله سيدعلى آل داوود جوان در «كتاب طوس» - نشريه وزين و سنگين - چاپ شد و پايه و مايه علمى او را به همگنانش نشان داد. با اين حال، محقق جوان ما، صلاح نديد بناى معيشت خود را بر كار سنگين و كم بركت تحقيق (از لحاظ مادى) بگذارد. از اين رو، كار در وزارت فرهنگ و هنر (سابق) را نيز رها كرد و بر آن شد كه از تحصيلات خود در رشته وكالت دعاوى استفاده كند. هرچند كه بخش اعظم عمر او عملاً در كتاب و قلم و دايرة المعارف ها سپرى شد نه در دفتر وكالت و دادگاه ها. آل داوود از ۱۳۶۵ به سمت مؤلف و ويراستار در دايرة المعارف بزرگ اسلامى به كار مشغول شد و در عرض كمتر از بيست سال، بيش از يكصد مقاله علمى سنگين در موضوعات مختلف براى آن دايرة المعارف نوشت و چند برابر اين تعداد مقالات را ويرايش كرد.
اوقاتى از هفته را نيز در فرهنگستان زبان و ادب فارسى به كار پرداخت. «دانشنامه زبان وا دب فارسى در شبه قاره هند» را تدوين و ويرايش كرد: نخستين كتاب هاى او نيز در همين سال ها از چاپ درآمد. از جمله: مجموعه آثار يغماى جندقى (جلد اول: ديوان اشعار غير از فكاهيات؛ در سال ،۱۳۵۷ و جلد دوم شامل مكاتيب، در سال ۱۳۶۲)، شرح احوال و آثار يغماى جندقى (در سال ۱۳۶۲)، شرح احوال و اشعار حريف جندقى (در سال ۱۳۶۶)، دو سفرنامه از جنوب ايران (به سال ۱۳۶۷). او اين آزمودگى در نسخه هاى قديم و كارورزى با ادبيات كهن ايران را در فضاى ماهنامه وزين «يغما» (۱۳۵۷-۱۳۲۷) آموخته بود و از ۱۳۵۲ تا چند سال بعد، مدير داخلى آن مجله و يار و ياور عمومى دانشمندش حبيب يغمايى بود. آل داوود جوان در محيط آن نشريه، با غنايى از ادب و فرهنگ ايران آشنا شد كه در نوع خود منحصربه فرد بود. اتفاقاً آخرين كتاب او كه در ماه گذشته از طبع خارج شد، «ارج نامه حبيب يغمايى» از انتشارات مركز ميراث مكتوب بود. بخش بيشتر اين كتاب، حاصل پژوهش ها و مطالعات سيدعلى آل داوود است و چند مقاله ديگر آن را اساتيدى چون ايرج افشار، على اشرف صادقى و حسن انورى نوشته اند.
مقالات فراوان سيدعلى آل داوود را مى توان در نشريات و كتاب هاى وزينى چون نشر دانش، نامه فرهنگستان، تحقيقات اسلامى، كتاب طوس (توس)، ارج نامه ايرج (با استخراج و فهرست نويسى درخشان سيدفريد قاسمى از آثار استاد ايرج افشار)، نامه بهارستان ... و مجله كانون وكلاى دادگسترى سراغ كرد. اين آخرى، مجله اى ويژه در زمينه تاريخ و مطالعات حقوقى است. سيدعلى آل داوود، رشته و حرفه معيشتى خود را نيز مثل كاردل، بسيار جدى دانسته و در آن مسير نيز فكر و قلم خود را به كار گرفته است.
سيدعلى آل داوود درباره خود بسيار كم سخن گفته و اهل تظاهر نيست. درباره خود نيز كمتر مى نويسد و دوست داردآثارش را بخوانند و بشناسند. از اين رو، نوشته حاضر نيز مى تواند بيشتر اختصاص به معرفى آثار او داشته باشد: كتاب «مناظره شمس و قمر» اثر خواجه مسعود قمى، به كوشش او معرفى شده و در مركز تحقيقات فارسى ايران و پاكستان در شهر اسلام آباد به چاپ رسيده است. كتاب «اسرار الشهود» اثر اسيرى لاهيجى نيز به كوشش وى در مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى چاپ شده است. منظومه شمس و قمر، همراه با «يوسف و زليخا» اثر خواجه مسعود قمى، جداگانه طبع و نشر شده است. سه شاعر جندقى ديگر نيز به كوشش اين فرزند خلف خور بيابانك، به جامعه شعرخوانان و دوستداران ادبيات كهن فارسى معرفى شده است: ديوان هنر جندقى، ديوان حريف جندقى و ديوان صفايى جندقى نيز به همراه برگزيده اشعار يغماى جندقى، به سعى و قلم او در اختيار كتابخوانان قرار گرفته است. تصحيحى از ديوان حافظ نيز به كوشش او در دسترس است.
اسناد تاريخى نيز از نگاه و قلم او دور نمانده است. كتاب اسناد ـ تاريخى مهم «نامه هاى اميركبير به انضمام رساله نوادرالامير» به سعى و دقت او در نشر تاريخ ايران، چاپ شده و جزو مراجع تاريخ نگارى است. مجموعه هاى باارزشى از مقالات اساتيد و ادبا و محققان ايرانى نيز به كوشش او فراهم شده است. از جمله آنها «نامه اقبال»: «چهل و پنج گفتار در زمينه مطالعات و تحقيقاتى ايرانى» است. آل داوود خود مقاله نويس كاركشته اى است و نمونه مهارت او در نگارش مقاله بلند را مى توان در دايرة المعارف تشيع ديد:
مقاله «ادب فارسى در تشيع» كه جداگانه هم چاپ شده است.
از كارهاى تحقيقى سيدعلى آل داوود در سه سال گذشته بايد به اين موارد اشاره كرد: «برگزيده اعجوبه و محجوبه»، از جمله داستان هاى كهن عاميانه و از زمره داستان هاى خواندنى و مفيد در ادب قديم فارسى است. آل داوود اين «برگزيده» را از متن خطى آن (موجود در كتابخانه مجلس) استخراج و همراه با مقدمه مفصل و شرح لغات و اصطلاحات چاپ كرده است. «فرهنگ واژه هاى عاميانه» از واژه نامه هاى مختصر و تأليف شده در عصر قاجار است. تاريخ نگارش آن به پيش از تأليف مرآت البهااست و آن را مى توان نخستين واژه نامه در فرهنگ مردم ايران دانست.
«رساله جامع العلوم ستّينى» تأليف امام فخر رازى، از مشهورترين دايرة المعارف هاى فارسى در قرن هفتم است. يك بار در صدوپنجاه سال پيش به صورت چاپ سنگى در هندوستان تكثير شده بود. سيدعلى آل داوود با مقابله پنج نسخه از مهمترين دستنويس ها، تصحيح اختصاصى خود را فراهم كرد و جزو انتشارات بنياد موقوفات دكتر محمد افشار يزدى به طبع رسانيد.
«فلك ناز نامه» از داستان هاى منظوم عاميانه است كه بارها به صورت نازل و بازارى و بدون تصحيح در هندوستان و ايران به چاپ رسيده ولى تا هنگامى كه تصحيح آل داوود از آن به بازار نيامده بود، طبع منقحى از آن در دست نبود. در حيطه تاريخ و جغرافيا نيز بايد به اين آثار از سيدعلى آل داوود اشاره كرد: «نزهت الاخبار» اثر حقايق نگار خورموجى، «جغرافياى حافظ ابرو (بخش خراسان)»، «تاريخ الفى (تاريخ ايران و كشورهاى همسايه)»، «دو سفرنامه از جنوب ايران» و... كتاب هاى «دستورالاعقاب» اثر نواب تهرانى و «تاج القصص» اثر ابونصر بخارى را نيز بايد به اين فهرست افزود. كتاب خواندنى و جالب «تاريخ قهوه خانه در ايران» نيز را نبايد از قلم انداخت و بدين ترتيب، مى توان سيدعلى آل داوود را نيز از محققان وسيع المشرب و باذوق مخصوص، در زمينه هاى مختلف فرهنگ و ادب و تاريخ ايران به شمار آورد. سيدعلى آل داوود اكنون عضو هيأت علمى دايرة المعارف بزرگ اسلامى است. در هفته كتاب و به مناسبت روز بزرگداشت حاميان نسخه هاى خطى در كتابخانه مجلس، از بسيارى مصححان و پژوهشگران نسخه هاى خطى تقدير شد كه نام سيدعلى آل داوود نيز در آن فهرست بود. خود او با فروتنى در اين مورد مى گويد: «اين تقدير در واقع بابت نقدنويسى در مجله نشر دانش (وابسته به مركز نشر دانشگاهى) است. يكى از كارهاى اصلى اين نشريه، نقد و بررسى نسخه هاى خطى است كه توسط مصححان منتشر مى شوند. در اين نشريه يكى از كارهاى من نوشتن نقد و بررسى روى آثار خطى است كه منتشر شده اند. من در اين چند سال بيش از شصت نقد در مورد اين آثار نوشته ام. آنچه موجب اين تقدير شد در واقع سلسله نقدهاى من بود». وى مى افزايد: «در انتشار نسخه هاى خطى، طبيعتاً بايد نسخه هاى مختلف آن اثر، با هم مقابله و تصحيح و سپس منتشر شوند. اين نقدها را بر آثارى مى نويسم كه مقابله شده اند و جزو آثار مطرح محسوب مى شوند. هر كتاب مطرحى را بايد يك منتقد كه به آن حوزه مسلط است، نقادى و بررسى كند و ببيند كه چاپ تازه اين كتاب تا چه حد توانسته به اهداف خودش نزديك باشد، اگر متن است، منتقد بايد ببيند اين متن درست تصحيح شده يا نه؟ اگر در حوزه تحقيقاتى است بايد ديد محقق آخرين حرف ها و تازه ترين حرف ها را در مورد يك اثر زده يا نه، مهم اين است كتابى كه در حوزه تاريخ و يا ادب منتشر مى شود آخرين مباحث اين موضوع را مطرح كرده باشد، اگر تكرارى و مثل حرف هاى گذشتگان باشد، طبعاً آن اثر تحقيقى واجد ارزشى نيست». زندگى در ميان متون و اشتغال مداوم به كار تصحيح و بازشناسى، نسخ قديم، سيدعلى آل داوود را بدل به مسافر خستگى ناپذير نسخه هاى كهن ساخته است.
هم اكنون، نويسندگان جوان در دايرة المعارف فرهنگ آثار» با اين محقق كاركشته و پرتجربه سر و كار دارند و از او مى آموزند. صداقت و صفاى او در رفتار، سخت گيرى و استعدادپرورى، ميدان دادن به جوان هاى اهل تحقيق و عشق به كار، صفاتى است كه سيدعلى آل داوود را با آنها مى شناسند. روزنامه ایران


خان احمدی
مسافر
نسخه هاى قديم
سيدعلى آل داوود، متولد ۱۳۳۱‎/۱‎/۳ در خور بيابانك جندق.
اديب، مصحح و نسخه شناس.
تحصيل متوسطه در اصفهان و تحصيل عالى در تهران (رشته حقوق سياسى و جامعه شناسى) تا مقطع فوق ليسانس
كار در بنياد فرهنگ ايران زيرنظر پرويز ناتل خانلرى، حسين فريدجم، محسن ابوالقاسمى، مهرداد بهار
كار در دايرة المعارف اسلامى (زيرنظر كاظم موسوى بجنوردى)
كار در فرهنگستان زبان و ادب فارسى
تدوين دانشنامه «زبان و ادب فارسى در شبه قاره هند»
نگارش بيش از يكصد مقاله در دايرة المعارف هاى فارسى
ويرايش صدها مقاله در ارتباط با ادبيات و تاريخ، داراى بيش از پانزده كتاب چاپ شده در تصحيح اشعار قدما، تاريخ و جغرافياى ايران، كتب مهم از دانشمندان قديم ايرانى و. . . برخى از آثار او عبارتند از:
مجموعه آثار يغماى جندقى، جلد اول، ديوان اشعار [غير از فكاهيات]، تهران، انتشارات توس، چاپ اول فروردين ۱۳۵۷ ش. چاپ دوم با تجديدنظر كلى، ۱۳۶۷ ش. مجموعه آثار يغماى جندقى، جلد دوم، منشأت و مكاتيب، تهران، انتشارات توس، ۱۳۶۲ ش.
ديوان هنر جندقى، تهران، انتشارات تالار كتاب، ۱۳۶۶ ش.
برگزيده اشعار يغماى جندقى، [جزو مجموعه شاهكارهاى ادبيات فارسى]، تهران، اميركبير، ۱۳۶۵ ش، چاپ دوم، ۱۳۶۹ ش.
مثنوى شمس و قمر، اثر خواجه مسعود قمى، اسلام آباد، مركز تحقيقات فارسى ايران و پاكستان، ۱۳۶۷ ش.
احوال و اشعار حريف جندقى، تهران، انتشارات فتحى، ۱۳۶۶ ش.
ديوان حافظ، با مقدمه، تهران، انتشارات هيرمند، ۱۳۶۷ ش.
دو سفرنامه از جنوب ايران، [در سال هاى ۱۲۵۶ و ۱۳۰۷ هـ.ق]، تهران، انتشارات اميركبير، چاپ اول ۱۳۶۸ ش، چاپ دوم، ۱۳۷۸ ش.
اسرارالشهود، اثر شمس الدين اسيرى لاهيجى، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى، ۱۳۶۸ ش.
ديوان اشعار صفايى جندقى، تهران، انتشارات آفرينش، ۱۳۷۰ ش.
يوسف و زليخا و شمس و قمر، اثر خواجه مسعود قمى، تهران، انتشارات آفرينش، ۱۳۶۹ ش.
نامه هاى اميركبير به انضمام رساله نوادرالامير، تهران، نشر تاريخ ايران، ۱۳۷۱ ش. نامه اقبال، [۴۵ گفتار در زمينه مطالعات و تحقيقات ايرانى]، تهران، انتشارات هيرمند، ۱۳۷۷ ش.
تاريخ الفى، تاريخ ايران و كشورهاى همسايه در بين سال هاى ۸۵۰ تا ۹۸۴ هـ.ق، تهران، انتشارات فكر روز، ۱۳۷۸ ش.
سيدعليرضا ميرعلى نقى: بسيارى از آشنايان با تاريخ و ادبيات و بويژه مطبوعات ادبى فارسى، هنگامى كه براى نخستين بار، سيدعلى آل داوود را مى بينند، استاد حبيب يغمايى را به ياد مى آورند! شباهت ظاهرى او با استاد يغمايى (عموى آل داوود) به اشتراك باطنى نيز مى رسد. او نيز مانند مدير فقيد مجله ادبى يغما، مرد كار و كوشش است و از آن دانشوران به قول قدما «استخواندار» كه كار زياد، جزو طبيعت اوست. بناى فرهنگ را در هر كشورى، چنين مردانى مى سازند، نه «نازپرورد تنعم» كه به قول حافظ، «راه به دوست نمى برند»، سيدعلى آل داوود، مصحح ديوان شعراى قديم، نسخه شناس، مقاله نويس و ويراستار، در «خور»، مركز بلوك جندق بيابانك متولد شده است. به قول سعدى «همه قبيله او عالمان دين بودند». پدرش، زنده نام سيدعبدالحسين آل داوود از كاركنان وزارت معارف (سابق) و پدربزرگش، اسدالله منتخب السادات يغمايى، شاعر نامدار آن اقليم بوده است. منتخب السادات، نواده دخترى يغماى جندقى شاعر بزرگ عصر قاجار بود و بدين طريق، نسب سيدعلى آل داوود، هم از طريق پدر و هم از طريق مادر به يغماى جندقى مى رسد. آل داوود، تحصيلات متوسطه را تا سال پنجم دبيرستان در زادگاهش (خور) و سال آخر را در دبيرستان ادب در شهر اصفهان به پايان رسانيد. به تهران آمد و در رشته حقوق سياسى در دانشگاه تهران به ادامه تحصيل پرداخت و موفق به اخذ درجه ليسانس شد. بعد از آن، راغب شد تا در رشته جامعه شناسى تحصيل را ادامه بدهد، در دانشكده علوم اجتماعى دانشگاه تهران، و چند قدم مانده به اخذ درجه فوق ليسانس، به قول خودش: «از آن منصرف شده و تا امروز ديگر پيگير تحصيلات رسمى نبوده ام».
شايد كارنامه پربار سيدعلى آل داوود، امروزه مايه رشك و غبطه افرادى است كه راه كوبيده شده و هموار «تحصيلات رسمى» را تا آخر رفتند و دست آخر، تبديل به كارمندان پشت ميزنشين شدند. بدون تحقيق و تأليف و بدون جاى پايى در تاريخ و ادب و فرهنگ ايران. تحصيلات رسمى البته مهم است ولى جاى كار عاشقانه را نتواند گرفت. آل داوود از همان زمان تحصيل در دبيرستان بنياد فرهنگ ايران كار مى كرد.
زيرنظر استادى بزرگ: پرويز ناتل خانلرى كه استعدادپرور بود و وسعت مشرب داشت. استادانى مثل محمدپروين گنابادى، حسين فريدجم و دكتر مهرداد بهار بناى فكرى و علمى او را شكل دادند. نخستين مقاله سيدعلى آل داوود جوان در «كتاب طوس» - نشريه وزين و سنگين - چاپ شد و پايه و مايه علمى او را به همگنانش نشان داد. با اين حال، محقق جوان ما، صلاح نديد بناى معيشت خود را بر كار سنگين و كم بركت تحقيق (از لحاظ مادى) بگذارد. از اين رو، كار در وزارت فرهنگ و هنر (سابق) را نيز رها كرد و بر آن شد كه از تحصيلات خود در رشته وكالت دعاوى استفاده كند. هرچند كه بخش اعظم عمر او عملاً در كتاب و قلم و دايرة المعارف ها سپرى شد نه در دفتر وكالت و دادگاه ها. آل داوود از ۱۳۶۵ به سمت مؤلف و ويراستار در دايرة المعارف بزرگ اسلامى به كار مشغول شد و در عرض كمتر از بيست سال، بيش از يكصد مقاله علمى سنگين در موضوعات مختلف براى آن دايرة المعارف نوشت و چند برابر اين تعداد مقالات را ويرايش كرد.
اوقاتى از هفته را نيز در فرهنگستان زبان و ادب فارسى به كار پرداخت. «دانشنامه زبان وا دب فارسى در شبه قاره هند» را تدوين و ويرايش كرد: نخستين كتاب هاى او نيز در همين سال ها از چاپ درآمد. از جمله: مجموعه آثار يغماى جندقى (جلد اول: ديوان اشعار غير از فكاهيات؛ در سال ،۱۳۵۷ و جلد دوم شامل مكاتيب، در سال ۱۳۶۲)، شرح احوال و آثار يغماى جندقى (در سال ۱۳۶۲)، شرح احوال و اشعار حريف جندقى (در سال ۱۳۶۶)، دو سفرنامه از جنوب ايران (به سال ۱۳۶۷). او اين آزمودگى در نسخه هاى قديم و كارورزى با ادبيات كهن ايران را در فضاى ماهنامه وزين «يغما» (۱۳۵۷-۱۳۲۷) آموخته بود و از ۱۳۵۲ تا چند سال بعد، مدير داخلى آن مجله و يار و ياور عمومى دانشمندش حبيب يغمايى بود. آل داوود جوان در محيط آن نشريه، با غنايى از ادب و فرهنگ ايران آشنا شد كه در نوع خود منحصربه فرد بود. اتفاقاً آخرين كتاب او كه در ماه گذشته از طبع خارج شد، «ارج نامه حبيب يغمايى» از انتشارات مركز ميراث مكتوب بود. بخش بيشتر اين كتاب، حاصل پژوهش ها و مطالعات سيدعلى آل داوود است و چند مقاله ديگر آن را اساتيدى چون ايرج افشار، على اشرف صادقى و حسن انورى نوشته اند.
مقالات فراوان سيدعلى آل داوود را مى توان در نشريات و كتاب هاى وزينى چون نشر دانش، نامه فرهنگستان، تحقيقات اسلامى، كتاب طوس (توس)، ارج نامه ايرج (با استخراج و فهرست نويسى درخشان سيدفريد قاسمى از آثار استاد ايرج افشار)، نامه بهارستان ... و مجله كانون وكلاى دادگسترى سراغ كرد. اين آخرى، مجله اى ويژه در زمينه تاريخ و مطالعات حقوقى است. سيدعلى آل داوود، رشته و حرفه معيشتى خود را نيز مثل كاردل، بسيار جدى دانسته و در آن مسير نيز فكر و قلم خود را به كار گرفته است.
سيدعلى آل داوود درباره خود بسيار كم سخن گفته و اهل تظاهر نيست. درباره خود نيز كمتر مى نويسد و دوست داردآثارش را بخوانند و بشناسند. از اين رو، نوشته حاضر نيز مى تواند بيشتر اختصاص به معرفى آثار او داشته باشد: كتاب «مناظره شمس و قمر» اثر خواجه مسعود قمى، به كوشش او معرفى شده و در مركز تحقيقات فارسى ايران و پاكستان در شهر اسلام آباد به چاپ رسيده است. كتاب «اسرار الشهود» اثر اسيرى لاهيجى نيز به كوشش وى در مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى چاپ شده است. منظومه شمس و قمر، همراه با «يوسف و زليخا» اثر خواجه مسعود قمى، جداگانه طبع و نشر شده است. سه شاعر جندقى ديگر نيز به كوشش اين فرزند خلف خور بيابانك، به جامعه شعرخوانان و دوستداران ادبيات كهن فارسى معرفى شده است: ديوان هنر جندقى، ديوان حريف جندقى و ديوان صفايى جندقى نيز به همراه برگزيده اشعار يغماى جندقى، به سعى و قلم او در اختيار كتابخوانان قرار گرفته است. تصحيحى از ديوان حافظ نيز به كوشش او در دسترس است.
اسناد تاريخى نيز از نگاه و قلم او دور نمانده است. كتاب اسناد ـ تاريخى مهم «نامه هاى اميركبير به انضمام رساله نوادرالامير» به سعى و دقت او در نشر تاريخ ايران، چاپ شده و جزو مراجع تاريخ نگارى است. مجموعه هاى باارزشى از مقالات اساتيد و ادبا و محققان ايرانى نيز به كوشش او فراهم شده است. از جمله آنها «نامه اقبال»: «چهل و پنج گفتار در زمينه مطالعات و تحقيقاتى ايرانى» است. آل داوود خود مقاله نويس كاركشته اى است و نمونه مهارت او در نگارش مقاله بلند را مى توان در دايرة المعارف تشيع ديد:
مقاله «ادب فارسى در تشيع» كه جداگانه هم چاپ شده است.
از كارهاى تحقيقى سيدعلى آل داوود در سه سال گذشته بايد به اين موارد اشاره كرد: «برگزيده اعجوبه و محجوبه»، از جمله داستان هاى كهن عاميانه و از زمره داستان هاى خواندنى و مفيد در ادب قديم فارسى است. آل داوود اين «برگزيده» را از متن خطى آن (موجود در كتابخانه مجلس) استخراج و همراه با مقدمه مفصل و شرح لغات و اصطلاحات چاپ كرده است. «فرهنگ واژه هاى عاميانه» از واژه نامه هاى مختصر و تأليف شده در عصر قاجار است. تاريخ نگارش آن به پيش از تأليف مرآت البهااست و آن را مى توان نخستين واژه نامه در فرهنگ مردم ايران دانست.
«رساله جامع العلوم ستّينى» تأليف امام فخر رازى، از مشهورترين دايرة المعارف هاى فارسى در قرن هفتم است. يك بار در صدوپنجاه سال پيش به صورت چاپ سنگى در هندوستان تكثير شده بود. سيدعلى آل داوود با مقابله پنج نسخه از مهمترين دستنويس ها، تصحيح اختصاصى خود را فراهم كرد و جزو انتشارات بنياد موقوفات دكتر محمد افشار يزدى به طبع رسانيد.
«فلك ناز نامه» از داستان هاى منظوم عاميانه است كه بارها به صورت نازل و بازارى و بدون تصحيح در هندوستان و ايران به چاپ رسيده ولى تا هنگامى كه تصحيح آل داوود از آن به بازار نيامده بود، طبع منقحى از آن در دست نبود. در حيطه تاريخ و جغرافيا نيز بايد به اين آثار از سيدعلى آل داوود اشاره كرد: «نزهت الاخبار» اثر حقايق نگار خورموجى، «جغرافياى حافظ ابرو (بخش خراسان)»، «تاريخ الفى (تاريخ ايران و كشورهاى همسايه)»، «دو سفرنامه از جنوب ايران» و... كتاب هاى «دستورالاعقاب» اثر نواب تهرانى و «تاج القصص» اثر ابونصر بخارى را نيز بايد به اين فهرست افزود. كتاب خواندنى و جالب «تاريخ قهوه خانه در ايران» نيز را نبايد از قلم انداخت و بدين ترتيب، مى توان سيدعلى آل داوود را نيز از محققان وسيع المشرب و باذوق مخصوص، در زمينه هاى مختلف فرهنگ و ادب و تاريخ ايران به شمار آورد. سيدعلى آل داوود اكنون عضو هيأت علمى دايرة المعارف بزرگ اسلامى است. در هفته كتاب و به مناسبت روز بزرگداشت حاميان نسخه هاى خطى در كتابخانه مجلس، از بسيارى مصححان و پژوهشگران نسخه هاى خطى تقدير شد كه نام سيدعلى آل داوود نيز در آن فهرست بود. خود او با فروتنى در اين مورد مى گويد: «اين تقدير در واقع بابت نقدنويسى در مجله نشر دانش (وابسته به مركز نشر دانشگاهى) است. يكى از كارهاى اصلى اين نشريه، نقد و بررسى نسخه هاى خطى است كه توسط مصححان منتشر مى شوند. در اين نشريه يكى از كارهاى من نوشتن نقد و بررسى روى آثار خطى است كه منتشر شده اند. من در اين چند سال بيش از شصت نقد در مورد اين آثار نوشته ام. آنچه موجب اين تقدير شد در واقع سلسله نقدهاى من بود». وى مى افزايد: «در انتشار نسخه هاى خطى، طبيعتاً بايد نسخه هاى مختلف آن اثر، با هم مقابله و تصحيح و سپس منتشر شوند. اين نقدها را بر آثارى مى نويسم كه مقابله شده اند و جزو آثار مطرح محسوب مى شوند. هر كتاب مطرحى را بايد يك منتقد كه به آن حوزه مسلط است، نقادى و بررسى كند و ببيند كه چاپ تازه اين كتاب تا چه حد توانسته به اهداف خودش نزديك باشد، اگر متن است، منتقد بايد ببيند اين متن درست تصحيح شده يا نه؟ اگر در حوزه تحقيقاتى است بايد ديد محقق آخرين حرف ها و تازه ترين حرف ها را در مورد يك اثر زده يا نه، مهم اين است كتابى كه در حوزه تاريخ و يا ادب منتشر مى شود آخرين مباحث اين موضوع را مطرح كرده باشد، اگر تكرارى و مثل حرف هاى گذشتگان باشد، طبعاً آن اثر تحقيقى واجد ارزشى نيست». زندگى در ميان متون و اشتغال مداوم به كار تصحيح و بازشناسى، نسخ قديم، سيدعلى آل داوود را بدل به مسافر خستگى ناپذير نسخه هاى كهن ساخته است.
هم اكنون، نويسندگان جوان در دايرة المعارف فرهنگ آثار» با اين محقق كاركشته و پرتجربه سر و كار دارند و از او مى آموزند. صداقت و صفاى او در رفتار، سخت گيرى و استعدادپرورى، ميدان دادن به جوان هاى اهل تحقيق و عشق به كار، صفاتى است كه سيدعلى آل داوود را با آنها مى شناسند. روزنامه ایران


خان احمدی