داوری‌اردکانی : اگر ریاضی نباشد، همه علوم فعلی به هم می‌ریزد

1394/8/3 ۰۹:۴۱

رئیس فرهنگستان علوم در سمینار علوم ریاضی و چالشها گفت: اگر ریاضی نباشد، همه علوم فعلی به هم می ریزد. ریاضی فقط مدخل علوم نیست بلکه همه علوم ما ریاضی است. به این جهت پیشرفت ریاضی، نشانه پیشرفت علم است.

رئیس فرهنگستان علوم در سمینار علوم ریاضی و چالشها گفت: اگر ریاضی نباشد، همه علوم فعلی به هم می ریزد. ریاضی فقط مدخل علوم نیست بلکه همه علوم ما ریاضی است. به این جهت پیشرفت ریاضی، نشانه پیشرفت علم است.

 دکتر رضا داوری اردکانی چهره ماندگار فلسفه و رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در سمینار علوم ریاضی و چالش ها که دیروز در سالن شهید چمران دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد، اظهار داشت: ابتدا با اشاره به اینکه من می خواستم به عنوان یک میهمان نه شریک میزبان در این جلسه شرکت کنم و در همین راه باید از دانشگاه تربیت مدرس به خاطر اینکه اولین یا دومین همایش را با همکاری فرهنگستان برگزار می کند، تشکر و قدردانی کنم. امیدوارم که در آینده فرهنگستان با دانشگاه همکاری‌های بیشتری داشته باشد.

وی افزود: من در اینجا می‌خواستم به عنوان یک معلم و میهمان صحبت کنم، اما به دلیل مشکلات از جمله پیری در نوشتن مقاله کوتاهی کردم، اما اینکه بعضی از ریاضی‌دانان می گویند که فیلسوفان چرا باید در مسائل دیگر از جمله ریاضی حرف بزنند، باید بگویم که فیلسوفان ناگزیرند که حرف بزنند. به هر حال هر دانشی شأنی دارد. فیلسوفان باید بپرسند که وظیفه یک علم چیست و جایگاه آن کجاست. البته همه ریاضی‌دانان این گونه نیستند. غالب فیلسوفان فلسفه علم، دانشمندان آن علم هستند و غالب فیلسوفان ریاضی‌دانند. از فرگه، راسل گرفته تا … حال حاضر اکثر فیلسوفان، ریاضی‌دان هم هستند.

رئیس فرهنگستان علوم تصریح کرد: اولین صورت منطقی علم، در کتاب «اصول اقلیدس» ظاهر شد یعنی اقلیدس ریاضی را برهانی کرد. منطقیون گفتند که منطق، مدخل همه علوم است. علم هم منظورشان علم نظری بود. علم نظری هم در تقسیم‌بندی اوایل به مابعد الطبیعه، ریاضیات و طبیعیات تفسیر می شد. اولین کاربرد منطق در علم در کتاب «اصول اقلیدس» ظاهر بود. گویی او پذیرفته بود که منطق، مدخل همه علوم است. یعنی از طریق منطق، وارد علوم می شویم و به این معنی است که منطق چیزی است خارج از علوم دیگر.

وی افزود: منطق از علم جدا نیست یعنی منطق چیزی جدا از علم نیست. البته ما کتاب منطق داریم یعنی اگر اینها علم نباشد معنی هم ندارد. ریاضی‌دانان اهل تخیل‌اند. یک لحظه به نظر آورید که فقط قواعد منطقی دارید و برای این قواعد، علم نداشته باشید، به چه کار می آیند؟ اینها در علم به کار می آید، اما صورت دیگر این است که مدخل، راه ورود است و وقتی می گوییم منطق، مدخل علوم است به معنی این است که راه ورود به علوم است و این تفاوت، تفاوت انتزاعی است. امروزه منطق و علم از هم مستقل نیستند دو امر پیوسته به هم هستند.

داوری در ادامه گفت: در گذشته منطق و ریاضی سودای یکی شدن داشتند و بی‌خود اینگونه نبوده است. در اواخر قرون وسطی و به ویژه با گالیله این امر شروع شد. او طرحی می آورد که ما آن را ظاهرا شعر و استعاره می دانیم. در علوم دقیقه، اصحاب این علوم با هم به راحتی به تفاهم می رسند، اما این گروه ها با علوم انسانی و برعکس یعنی علوم انسانی با آنها به آسانی به تفاهم نمی‌رسند

و متاسفانه این امر وجود دارد و نشانه بدی است. دانش، واحد است. اصلا کوشش این بوده است که دانش یکی شود، اما درست این است که همه علوم همکاری و همراهی داشته باشند و اساسا دانش‌ها باید در تعادل و تبادل باشند.

این چهره ماندگار فلسفه ادامه داد: ما بدون تعلیم، تربیت و آموزش هیچ علمی نمی توانیم داشته باشیم. چگونه می شود که دانشمند شیمی یا فیزیک با دانشمند تعلیم، تربیت و علوم انسانی هماهنگ نباشد؟ آنها باید با همراهی و هماهنگی با هم باشند. برنامه درسی که نوشته می شود باید در تعادل و تبادل با رشته های دیگر باشد.

وی گفت: ریاضی در دوره جدید پس از گالیله جای منطق را گرفت و به همین خاطر است که در مدارس اروپا و آمریکا، منطق به صورتی که ما می خواندیم دیگر تدریس نمی شود. ریاضی جای منطق را گرفت یعنی ریاضیات مدخل علوم و در واقع خود ِ علوم شد. گالیله گفت «خدا جهان را با قلم ریاضی خلق کرده است» و به همین منوال علم، ریاضی شد. فیزیک امروزه فیزیک ریاضی است. جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی ریاضی است. در واقع این طرح جدید عالم است.

من معتقد نیستم که علم ِ ریاضی صرفا یک علم صوری است و احکام آن، احکامی انتزاعی است. احکام ریاضی همانطور که کانت می گفت احکام تألیفی یا به تعبیری واقعی است. واقعی به معنای آن چیزی که با دست و چشممان می بینیم تعبیر نکنید بلکه واقعی به معنای آن چیزی که در واقع وجود دارد.

رئیس فرهنگستان افزود: ریاضی‌دان کارش را با فرض ها آغاز می کند. ریاضی‌دان با شکست انس دارد. منطق‌دان معتقد است که علم او ذهن را از خطا دور می کند و تفاوت های

زیادی با ریاضی‌دان دارد.

این چهره ماندگار فلسفه ادامه داد :همانطور که می دانید هر علمی که شما در نظر بگیرید، سودمند است، اما عزیزانی که اینجا ننشسته اند برای اینکه ریاضیات سود دارد و نرفته اند ریاضیات بخوانند بلکه بیشتر برای علم ریاضی، ریاضی خوانده اند. وقتی سخن ارسطو را که مابعدالطبیعه اشرف علوم است؛ چراکه بی‌سودترین علوم است، در نظر می گیریم و همان طور که می دانید رابطه سود و شرف و هر علم از هم جدا نیست، در واقع به یک اعتبار دانشمند کاری به سود یک علم ندارد، اما به یک اعتبار کاری که می کند، سودمند است و هر چه بی‌نظرتر کار کند، سودمندتر است. حالا در مدارس ما اگر ریاضیات نمی خوانند یا کم می خوانند، به این معنی نیست که دانشمندان برای علم خودشان اعتبار قائل نیستند.

وی گفت: علم، طلب می‌خواهد، اگرچه باید ما برای آن برنامه ریزی کنیم و بکوشیم که بهترین کتاب های مدرسه را تهیه کنیم. همچنین وقت حساب شده برای تدریس آن در نظر بگیریم، اما تا طلب علم نباشد، دانشمند پرورش نمی یابد.

داوری گفت: درست است که ریاضیات امروزه ریاضیات زیبای افلاطونی نیست، اما بدانید که ریاضی از زیباترین علوم است. بازی‌های ریاضی بیشتر از همه علوم است. هیچ علمی بازی هایش بیشتر از ریاضی نیست و هیچ علمی بازی اش

زیباتر از بازی ریاضی نیست. اگر ریاضی نباشد، همه علوم فعلی ما به هم می‌ریزد. ریاضی فقط مدخل علوم نیست بلکه همه علوم ما ریاضی است. به این جهت پیشرفت ریاضی، نشانه پیشرفت علم است. حتی اگر مصلحت‌ بین باشیم، مصلحت علم بنیاد و پشتیبان را باید در نظر بگیریم.

منبع: روزنامه اطلاعات