«پرده‌خوانی» اسطرلابی از باورها و فرهنگ عامیانه ایرانیان است

1394/7/29 ۰۹:۳۶

دوشنبه شب، 27 مهرماه، مراسم پرده‌خوانی ایام محرم در شهر کتاب مرکزی برگزار شد. در این مراسم پیش از اینکه مرشد محسن میرزا علی، پرده‌خوانی را آغاز کند، اردشیر صالح پور، پژوهشگر و استاد دانشگاه درباره تاریخچه و ویژگی‌های پرده نقالی سخن گفت. وی در بخشی از سخنانش با اشاره به اهمیت هنر نقالی گفت: هنر نقالی ترکیبی از چند هنر نگارگری و نقاشی یا صورتگری، شعر و موسیقی است و پیش از آغاز به کار رسانه‌های جمعی، با معرکه‌گیری‌هایی که داشته، نقش اطلاع‌رسانی ایفا می‌کرده است.

دوشنبه شب، 27 مهرماه، مراسم پرده‌خوانی ایام محرم در شهر کتاب مرکزی برگزار شد. در این مراسم پیش از اینکه مرشد محسن میرزا علی، پرده‌خوانی را آغاز کند، اردشیر صالح پور، پژوهشگر و استاد دانشگاه درباره تاریخچه و ویژگی‌های پرده نقالی سخن گفت. وی در بخشی از سخنانش با اشاره به اهمیت هنر نقالی گفت: هنر نقالی ترکیبی از چند هنر نگارگری و نقاشی یا صورتگری، شعر و موسیقی است و پیش از آغاز به کار رسانه‌های جمعی، با معرکه‌گیری‌هایی که داشته، نقش اطلاع‌رسانی ایفا می‌کرده است. درواقع اگرچه ماه محرم و مراسمی که در آن برپا می‌شود، دینی و مذهبی و مربوط به فرهنگ تشیع است اما خاستگاه آیین‌هایی همچون سینه زنی، زنجیرزنی، تعزیه، پرده‌خوانی و...  مربوط به سرزمین عربستان نیست و با ذوق و سلیقه ایرانی آمیخته شده است به اضافه اینکه سوگواری در فرهنگ کهن ایرانی و در فرهنگ ایران باستان نیز وجود داشته است و می‌توان گفت سوگواری در ایران زمین، قدمتی هفت هزار ساله دارد. صالح پور همچنین اظهار داشت: با همه اینها سوگواری‌های مذهبی ایام محرم در دوره صفویه یک بار دیگر احیا می‌شود و می‌توان گفت از این دوره شاهد یک رنسانس فرهنگی هنری هستیم و پرده‌خوانی هم یکی از آن هنرهاست، چراکه نخستین بار از این هنر در جنگ چالدران برای تشجیع و همراهی سپاهیان استفاده شد و آنچه امروز می‌بینیم، یک کسوت تازه است.

این پژوهشگر با بیان اینکه پرده‌های نقالی شامل 72 مجلس هستند اظهار داشت: این پرده 6- 355 صورت دارد که به صورت فشرده و با یک پرسپکتیو ذهنی و هندسی در کنار هم قرار گرفته‌اند، به این ترتیب که صورت‌ها بنابر منزلت و جایگاهی که دارند، بزرگ یا کوچک تصویر شده‌اند. به عنوان مثال حضرت عباس(ع) که در فرهنگ ایران نماد جوانمردی، شجاعت و علمداری است، درشت ولی اشقیاء کوچک‌تر کشیده‌اند.

وی ادامه داد: به طور کلی بنمایه پرده نقالی، نشان دهنده فرهنگ خیر و شر، خوبی و بدی یا نور و ظلمت است که در فرهنگ دیرین ایرانیان بخوبی مشاهده می‌شود. البته این پرده به غیر از داستان‌های مذهبی، روایات معمولی که در فرهنگ عامه مهم هستند نیز در این پرده دیده می‌شود؛ داستان‌هایی مثل عاق والدین یا روایت جوانمرد قصاب؛ بنابراین مرشد، فقط به داستان کربلا بسنده نمی‌کند. این استاد دانشگاه افزود: می‌توان گفت که پرده‌خوانی اسطرلابی از باورها و فرهنگ عامیانه ایران و از نظر زیبایی‌شناسانه قابل بررسی است و افراد مختلف می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند چراکه این پرده، نوعی سینمای پرتابل است و مرشد یا نقال می‌تواند ساعت‌ها با شعر، آواز و حتی طنز و مطایبه، مخاطب را با خود همراه کند. صالح‌پور در بخش دیگری از سخنانش گفت: متأسفانه این هنر سنتی ایرانی در دانشگاه‌ها جدی گرفته نشد. درواقع دو جریان روشنفکری و مدرنیته اجازه نداد این هنر به دانشگاه‌ها ورود پیدا کند. البته هنوز در شهرهایی همانند نیشابور، اراک و شاهرود، افرادی از نسل نقالان باقی مانده اند و مرشد محسن میرزاعلی هم این راه را ادامه داده است اما به نظر من برای تداوم مسیر نقالی، این رشته باید به دانشگاه‌ها وارد شود. پس از سخنان صالح پور، مرشد محسن میرزاعلی پرده‌اش را باز کرد و دو داستان از داستان‌های پرده را برای حضار نقالی کرد.

منبع: روزنامه ایران