1394/7/21 ۱۰:۳۰
«آلفرد برنارد نوبل»، متولد ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در استکهلمِ سوئد است. او شیمیداني برجسته بود كه نامش به‌خاطر اختراع دینامیت در حافظه‌تاريخ علم ثبت شده است. اما شهرت او امروز بيشتر به‌واسطه‌جايزه‌بين‌المللي «نوبل» است؛ جايزه‌اي كه جرقه‌آن از انتقاد يكي از روزنامه‌هاي فرانسوي آغاز شد. در اين روزنامه مقاله‌اي به چاپ رسيده بود در انتقاد از «آلفرد نوبل» و ساخت دينامیت كه منجر به مرگ انسان‌ها و كشتار بشريت شده است.
«آلفرد برنارد نوبل»، متولد ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در استکهلمِ سوئد است. او شیمیداني برجسته بود كه نامش به‌خاطر اختراع دینامیت در حافظه‌تاريخ علم ثبت شده است. اما شهرت او امروز بيشتر به‌واسطه‌جايزه‌بين‌المللي «نوبل» است؛ جايزه‌اي كه جرقه‌آن از انتقاد يكي از روزنامه‌هاي فرانسوي آغاز شد. در اين روزنامه مقاله‌اي به چاپ رسيده بود در انتقاد از «آلفرد نوبل» و ساخت دينامیت كه منجر به مرگ انسان‌ها و كشتار بشريت شده است. «آلفرد نوبل» اين مقاله را خواند و به شدت ناراحت شد. او دوست نداشت اختراعش در جهت زوال بشريت به‌كار گرفته شود، بنابراين تصميم گرفت جايزه‌اي را بنيان نهد تا بتواند هم از زير بار اين مسأله بگريزد و هم وجدانش به خاطر اعطاي جوايز به انسان‌هاي خلاق و دانشمند و صلح‌دوست آرام گيرد. بنابراين وصيت‌نامه‌اي نوشت مبني بر صرف دارايي‌هاي او در جهت رشد و توليد علم و اختصاص جايزه‌اي گران‌‌بها در رشته‌هاي مختلف. وصيت‌نامه‌او از‌سال ١٩٠١ به اجرا درآمد و جوايزي در پنج رشته (فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح) به شخصيت‌هاي موثر در اين رشته‌ها اعطا شد. البته در سال ١٩٦٨، نوبل ششم هم به اين جايزه اضافه شد با عنوان «برنده‌نوبل اقتصاد» كه مشوق راه‌اندازي آن، بانك مركزي سوئد بود. برندگان نوبل هر ساله ٨ اكتبر اعلام و جوايز آن دو ماه بعد طي مراسمي به هر يك از شخصيت‌ها اعطا مي‌شود.
گران‌قيمت‌ترين جوايز ادبي دنيا
جايزه‌نوبل، گران‌قيمت‌ترين جايزه‌دنياست با مبلغي معادل يك ميليون و ٢٠٠هزار دلار كه گاهي به جهت مشكلات مالي و بحران‌هاي اقتصادي كم‌وزياد شده است اما نه به اندازه‌اي كه از يك ميليون دلار پايين‌تر بيايد. البته در كنار نوبل، جوايز ادبي ديگري نيز هستند كه همچنان مبالغ كلاني به برندگان خود اهدا مي‌كنند كه ازجمله آنها مي‌توان به اين موارد اشاره كرد:
١. جايزه‌كتاب «پلانتا»، با مبلغي حدود ٧٦٠هزار دلار كه هر‌سال به يك نويسنده يا شاعر اعطا مي‌شود.
٢. جايزه‌يادبود «آستريد ليندگرن» به ارزش ٧١٤هزار دلار.
٣. جايزه‌رمان «تورويه‌خا» به مبلغ ٤٥٥هزار دلار.
٤. جايزه «دوروتي و ليليان گيش» به مبلغ ٣٠٠هزار دلار كه در آمريكا به نويسندگان و همچنين شخصيت‌هاي برجسته‌هنري اعطا مي‌شود.
٥. جايزه‌كتاب «پريماورا» به مبلغ ٢٥٣هزار دلار.
٦. جايزه‌كشورهاي عرب زبان به نام جايزه «اتصالات» كه به حوزه‌ادبيات كودك اختصاص دارد و در ٩ بخش مختلف برگزار مي‌شود و مبلغ آن ٢٧٢هزار دلار است.
٧. جايزه‌كتاب شيخ زايد كه از معروف‌ترين جوايز ادبي جهان عرب است با مبلغي معادل ٢١٢هزار دلار.
٨. جايزه‌يك عمر دستاورد ادبي موسسه‌آمريكايي «لانان» كه به دستاوردهاي ادبي و مجموعه‌آثار يك نويسنده اعطا مي‌شود با مبلغ ٢٠٠هزار دلار.
برندگان نوبل، پول خود را چگونه خرج مي‌كنند؟
هنوز هم بسياري از مردم هستند كه از خود مي‌پرسند برندگان نوبل با جایزه نقدی خود چه می‌کنند و آیا این پول صرف ادامه‌تحقیقات و مطالعات در حوزه‌های مختلف می‌شود یا برندگان آن را برای دوران بازنشستگی خود پس‌انداز می‌کنند؟ اما پاسخ به اين سوال، بسيار جالب است و اگر برخي از اين پاسخ‌ها را بخوانيد بي‌شك تعجب خواهيد كرد. مثلا ریچارد رابرتز»، زیست‌شناس، شیمی‌دان و برنده‌جایزه‌نوبل پزشکی ١٩٩٣ میلادی، جایزه نقدی خود را صرف خرید یک زمین بازی کروکت کرده است. جمعی از برندگان نیز اعلام کرده‌اند که این جایزه نقدی را برای خرید منزل یا تأمین هزینه‌های فرزندان‌شان صرف کرده‌اند. برخی دیگر مانند «فرانک ویلچک» برنده‌جایزه‌نوبل فیزیک ٢٠٠٤ نیز این رقم چشمگیر را در حساب شخصی خود برای دوران بازنشستگی‌اش پس‌انداز کرده.
این دانشمند و محقق ام.آي.تي. تأکید می‌کند: «دریافت جایزه‌بسیار معتبری مانند نوبل هزینه‌های خاص خود را دارد؛ خرید لباس برای همسر و فرزندان تا انجام چندین سفر و برگزاری جشن به مناسبت دریافت این جایزه تنها بخشی از هزینه‌های جاری برندگان محسوب می‌شود.»
اما در برخی موارد میزان جایزه نقدی برندگان کمتر از ١,٢میلیون دلار است: گاهی دو تا سه نفر در یک رشته به عنوان برنده معرفی می‌شوند و جایزه باید بین آنها تقسیم شود یا اگر برندگان ساکن آمریکا باشند، حدود ٤٠درصد جایزه را باید به‌عنوان مالیات به دولت فدرال پرداخت کنند! مالیات سنگین بر جایزه نوبل در آمریکا نیز برخی دانشمندان مانند «جورج اسموت»، برنده‌جایزه‌نوبل فیزیک ٢٠٠٦ را ترغیب کرد که جایزه‌خود را به بنیادهایی برای اعطای کمک‌هزینه‌تحصیلی به دانشجویان مستعد اهدا کند.
ژان پل سارتر و بوريس پاسترناك جايزه را رد كردند
در تاريخ نوبل، دو تن از شخصيت‌هاي بزرگ ادبي هستند كه حاضر به دريافت جايزه نشدند؛ يكي «بوريس پاسترناك» و ديگري «ژان پل ساتر». «پاسترناك»، خالق رمان قدرتمند و معروفِ «دكتر ژيواگو»ست. نام او در سال ١٩٥٨ به‌عنوان برنده‌نوبل ادبيات اعلام شد اما به دليل فشارهاي حكومت كمونيستي شوروي و ممانعت «استالين» از سفر اين نويسنده‌بزرگ به استكهلم، «پاسترناك» از اخذ جايزه بازماند. البته «پاسترناك» تنها نمونه‌چنين ظلمي نبود بلكه در طول حكومت مخوف «استالين»، بسياري از نويسندگان و شاعران تحت آزار و شكنجه‌حكومت كمونیستي قرار گرفتند كه از جمله‌آنها مي‌توان به «اوسيپ ماندلشتام»، «آيزاك بابل» و... اشاره كرد. و اما نفر دومي كه به‌عنوان برنده‌نوبل شناخته شد و جايزه را دريافت نكرد، نويسنده، متفكر و فيلسوف بزرگ فرانسوي، «ژان پل سارتر» بود. او در‌سال ١٩٦٤ شايسته‌دريافت نوبل شناخته شد اما جايزه را به دليل عدم اعتقاد به جوايز رسمي رد كرد. او چنين دليل آورد كه دوست ندارد با دريافت جايزه‌نوبل، در منازعه‌بين قدرت‌هاي شرق و غرب، جانب غرب را بگيرد و طرفدار سياست‌هاي آنان باشد. «سارتر» در تبيين اين تفكر گفته بود: «اگر نویسنده‌ای هر امتیاز یا جایزه‌ای را بپذیرد، آزادی خود را محدود می‌کند. نویسنده نباید هرگز اجازه دهد که به یک مقام رسمی تبدیل شود.» او گفته بود دوست ندارد زیر نوشته‌هایش بنویسند: «ژان پل سارتر، برنده‌جایزه‌نوبل». البته اشاره داشت: «متاسفم که با رد اين جایزه نمی‌توانم مبلغ آن را به کمیته‌مبارزه با تبعیض نژادی بدهم. اگر در زمان مبارزات الجزایر این جایزه را به من داده بودند، می‌پذیرفتم چرا که در همان مسیری بود که هدفم را بر آن استوار كرده بودم.» قابل‌ذكر است «سارتر» همچنين در سال ١٩٤٥ جایزه «لژیون دونورِ» فرانسه را نیز رد كرده بود.
چرا جايزه‌نوبل، اسامي نامزدها را اعلام نمي‌كند؟
بنا بر اساسنامه‌نوبل، آكادمي اين جايزه، از اعلام نامزدها تا ٥٠سال بعد از اعطاي جايزه، خودداري مي‌كند. يعني درست است كه امروز مثلا مي‌دانيم «سوتلانا الكسيويچ»، برنده‌نوبل ادبيات امسال شده است اما اسامي نامزدهايي كه در كنار او در اين رقابت شركت داشتند، ٥٠سال بعد منتشر مي‌شود. مثلا پيش از اعلام نام اين زن، اسامي مختلفي مطرح شده بود كه مي‌گفتند نامزد هستند؛ نام‌هاي بزرگي مثل «هاروكي موراكامي»، «فيليپ راث» و... اما همه‌اين‌ها گمانه‌زني بودند چراكه همان‌طور كه گفته شد، آكادمي نوبل هيچ نامي را به‌عنوان نامزد اعلام نمي‌كند، مگر اينكه ٥٠سال از اعطاي جايزه گذشته باشد. دليل اين امر، پرهيز از فشار به هيات داوران است؛ فشاري كه در سال‌هاي جنگ جهاني و همچنين جنگ سرد به بارزترين شكل وجود داشت و سبب شد نام‌هايي به فهرست برندگان راه پيدا كنند كه محل سوال و اعتراض هستند؛ ازجمله «وينستون چرچيل». «چرچيل» قرار بود برنده‌صلح نوبل باشد اما برنده‌نوبل ادبيات شناخته شد و جايزه‌اش شگفتي و اعتراض اهالي ادبيات را به همراه داشت! اين مسائل، ازجمله نقاط تاريك در تاريخچه‌نوبل هستند. نقاطي كه جهت‌گيري‌هاي سياسي و غيرادبي به‌وضوح در آنها ديده مي‌شود. همچنين دقت كنيد به عناوين نويسندگان بزرگي كه درگذشتند اما نوبلي به آنها اعطا نشد؛ ازجمله «لئون تولستوي»، «اميل زولا»، «مارك تواين»، «آنتوان چخوف» و.... سوالي كه به چشم مي‌آيد اين است كه آيا امروز، آثار «فردريك ميسترال» (برنده‌نوبل ادبيات ١٩٠٤) معروف‌تر و ارزشمندتر هستند يا آثار نويسنده سرشناس فرانسوي «اميل زولا»؟!
فهرست برندگان نوبل ادبيات
١٩٠١ - سولي پرودوم (فرانسه)
١٩٠٢- تئودور مومزن (آلمان)
١٩٠٣- بيورنسترنه بيورنسن (نروژ)
١٩٠٤- فردريك ميسترال (فرانسه) و خوزه اچه
گاراي اي ايزاگيزه (اسپانيا)
١٩٠٥- هنريك سينكيه‌ويچ (لهستان)
١٩٠٦- جوسوئه كاردوچي (ايتاليا)
١٩٠٧- روديارد كيپلينك (انگليس)
١٩٠٨- رودولف كريستف يوكن (آلمان)
١٩٠٩- سلما لاگرلوف (سوئد)
١٩١٠- پال هيزه (آلمان)
١٩١١- كنت موريس مترلينگ (بلژيك)
١٩١٢- گرهارد‌هاپتمان (آلمان)
١٩١٣- رابيندرانات تاگور (هند)
١٩١٥- رومن رولان (فرانسه)
١٩١٦- ورنر فون‌‌هايدنشتام (سوئد)
١٩١٧- كارل آدولف گيلروپ و هنريك پونتوپيدان (دانمارك)
١٩١٩- كارل اشپيتلر (سوييس)
١٩٢٠- كنوت‌هامسون (نروژ)
١٩٢١- آناتول فرانس(فرانسه)
١٩٢٢- خاسينتو بناونته (اسپانيا)
١٩٢٣- ويليام بوتلر ييتس (ايرلند)
١٩٢٤- ولادسيلاو ريمونت (لهستان)
١٩٢٥ - جورج برنارد شاو (ايرلند)
١٩٢٦- گراتزيا دلدا (ايتاليا)
١٩٢٧-هانري برگسون (فرانسه)
١٩٢٨- زيگريد اوندست (نروژ)
١٩٢٩- توماس مان (آلمان)
١٩٣٠- سينكلر لوييس (آمريكا)
١٩٣١- اريك آكسل كارلفلدت (آلمان)
١٩٣٢- جان گلسورتي (انگلستان)
١٩٣٣- ايوان بونين (روسيه)
١٩٣٤- لوييجي پيراندلو (ايتاليا)
١٩٣٦- يوجين اونيل (آمريكا)
١٩٣٧- روژه مارتن دوگار (فرانسه)
١٩٣٨- پرل باك (آمريكا)
١٩٣٩- فرانس اميل سيلانپا (فنلاند)
١٩٤٤- يوهانس ويلهلم ينسن (دانمارك)
١٩٤٥- گابريل ميسترال (شيلي)
١٩٤٦- هرمان هسه (سوييس)
١٩٤٧- آندره ژيد (فرانسه)
١٩٤٨- تي.اس اليوت (آمريكا/انگلستان)
١٩٤٩- ويليام فاكنر (آمريكا)
١٩٥٠- برتراند راسل (انگلستان)
١٩٥١- پار لاگركويست (سوئد)
١٩٥٢- فرانسوا مورياك (فرانسه)
١٩٥٣- وينستون چرچيل (انگلستان)
١٩٥٤- ارنست همينگوي (آمريكا)
١٩٥٥-هالدور لاكسنس (ايسلند)
١٩٥٦- خوان رامون خيمنس (اسپانيا)
١٩٥٧- آلبر كامو (فرانسه)
١٩٥٨- بوريس پاسترناك (روسيه/ جايزه را به خاطر فشارهاي حكومتي نپذيرفت)
١٩٥٩- سالواتوره كازيمودو (ايتاليا)
١٩٦٠- سن ژون پرس (فرانسه)
١٩٦١- ايو آندريچ (يوگسلاوي)
١٩٦٢- جان اشتاين‌بك (آمريكا)
١٩٦٣- گيورگوس سفريس (يونان)
١٩٦٤- ژان پل سارتر (فرانسه/جايزه را نپذيرفت)
١٩٦٥- ميخاييل شولوخوف (روسيه)
١٩٦٦- شموئل يوسف آنيون (رژيم صهيونيستي) و نلي زاكس (سوييس/آلمان)
١٩٦٧- ميگل آنخل آستورياس (اسپانيا)
١٩٦٨- ياسوناري كاواباتا (ژاپن)
١٩٦٩- ساموئل بكت (ايرلند)
١٩٧٠- الكساندر سولژ‌نيتسين (روسيه)
١٩٧١- پاپلو نرودا (شيلي)
١٩٧٢-هاينريش بل (آلمان)
١٩٧٣- پاتريك وايت (استراليا)
١٩٧٤- ايويند جانسون و هاري مارتينسون (سوئد)
١٩٧٥- يوجنيو مونتاله (ايتاليا)
١٩٧٦-سال بلو (كانادا/آمريكا)
١٩٧٧- ويسنته آله‌ايخاندره (اسپانيا)
١٩٧٨- ايساك باشويس سينگر (لهستان/آمريكا)
١٩٧٩- اوديساس اليتيس (يونان)
١٩٨٠- چسلاو ميلوش (لهستان/آمريكا)
١٩٨١- الياس كانتي (انگلستان)
١٩٨٢- گابريل گارسيا ماركز (كلمبيا)
١٩٨٣- ويليام گلدينگ (انگلستان)
١٩٨٤- ياروسلاو زايفرت (چك‌واسلواكي)
١٩٨٥- كلود سيمون (فرانسه)
١٩٨٦- اولووله سوينكا (نيجريه)
١٩٨٧- جوزف برادسكي (روسيه/آمريكا)
١٩٨٨- نجيب محفوظ (مصر)
١٩٨٩- كاميلو خوزه‌سلا (اسپانيا)
١٩٩٠- اكتاويو پاز (مكزيك)
١٩٩١- نادين گورديمر (آفريقاي جنوبي)
١٩٩٢- درك والكوت (سنت لوسيا)
١٩٩٣- توني موريسون (آمريكا)
١٩٩٤- كنزابورو اوئه (ژاپن)
١٩٩٥- شيموس هيني (ايرلند)
١٩٩٦- ويسلاوا شيمبورسكا (لهستان)
١٩٩٧- داريو فو (ايتاليا)
١٩٩٨- ژوزه ساراماگو (پرتغال)
١٩٩٩-گونتر گراس (آلمان)
٢٠٠٠- گائو تسينگ جيان (چين/فرانسه)
٢٠٠١- نايپل (ترينيداد و توباگو/انگلستان)
٢٠٠٢- ايمره كرتس (مجارستان)
٢٠٠٣- جان مكسول كوئتزي (آفريقاي جنوبي)
٢٠٠٤- الفريد يلينك (اتريش)
٢٠٠٥-هارولد پينتر (انگلستان)
٢٠٠٦- اورهان پاموك (تركيه)
٢٠٠٧ - دوريس لسينگ (انگلستان)
٢٠٠٨ - ژان ماري گوستاو لوكلزيو (فرانسه)
٢٠٠٩- هرتا مولر (روماني/آلمان)
٢٠١٠- ماريو بارگاس يوسا (پرو)
٢٠١١- توماس ترانسترومر (سوئد)
٢٠١٢- مو يان (چين)
٢٠١٣- آليس مونرو (كانادا)
٢٠١٤- پاتريك موديانو (فرانسه)
٢٠١٥ - سوتلانا الكسیويچ (بلاروس)
منبع: روزنامه شهروند
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید