1394/7/20 ۱۰:۱۲
کشف یک شی از انبار موزه حالا همان‌قدر مهم شده است که کشف یک شیء جدید از یک محوطه تاریخی. متاسفانه نامناسب بودن چیدمان انبار موزه‌های کشور باعث به فراموشی سپرده شدن برخی از آثار نفیس هنری و تاریخی در میان حجم آثار موزه‌ای شده است؛ آثاری که گاهی بیش از یکصد سال در گوشه‌ای از انبار موزه‌ها پنهان شده و با باز کردن در یک قفسه یا یک جعبه قدیمی به صورت کاملا تصادفی پیدا می‌شوند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تراکم‌آثار در انبار موزه‌های کشور یکی از چالش‌های اصلی میراث فرهنگی ایران به‌شمار می‌رود؛ چالشی که گاهی باعث محروم شدن شهروندان و پژوهشگران از مشاهده و مطالعه این آثار می‌شود.
گزارشی درباره کشف آثار هنری و باستانی در انبار موزه‌های ایران
احسان رســـــتمی‌پور: کشف یک شی از انبار موزه حالا همان‌قدر مهم شده است که کشف یک شیء جدید از یک محوطه تاریخی. متاسفانه نامناسب بودن چیدمان انبار موزه‌های کشور باعث به فراموشی سپرده شدن برخی از آثار نفیس هنری و تاریخی در میان حجم آثار موزه‌ای شده است؛ آثاری که گاهی بیش از یکصد سال در گوشه‌ای از انبار موزه‌ها پنهان شده و با باز کردن در یک قفسه یا یک جعبه قدیمی به صورت کاملا تصادفی پیدا می‌شوند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تراکم‌آثار در انبار موزه‌های کشور یکی از چالش‌های اصلی میراث فرهنگی ایران به‌شمار می‌رود؛ چالشی که گاهی باعث محروم شدن شهروندان و پژوهشگران از مشاهده و مطالعه این آثار می‌شود.
مجسمه قایق‌های 6هزار ساله
بهمن پارسال خبری مبنی برکشف چهار شی از انبار قلعه‌شوش منتشر شد؛ اشیایی که سال‌ها در انبار قلعه شوش نگهداری شده‌بود، اما کسی از سرنوشت و شناسنامه آن اطلاعی نداشت. همان زمان مسئول ساماندهی قلعه شوش از حجم عظیمی از آثار این انبار خبر داد که هیات فرانسوی کاوش‌کننده در محوطه باستانی شوش در 103 سال قبل موفق به تحقیق و چاپ و نشر درباره آن نشده بود. عباس علیزاده، مسئول ساماندهی قلعه شوش این آثار را در دسترس پژوهشگران و دانشجویان قرار داد و اعلام کرد: «چهار شیء استثنایی در این ساماندهی پیدا شده که همه آنها ناشناخته بوده است.» تصویر معبد کلبه‌ای، قایق بادبانی سفالی، انبوه مهر کتیبه‌دار و گل‌نوشته‌هایی به خط آغاز عیلامی، اشیایی بود که از انبار قلعه‌شوش کشف شد. همان زمان اعلام شد اشیای دیگری نیز پیدا شده که تا آن زمان ادعا می‌شد در موزه لوور نگهداری می‌شوند، اما در حقیقت در انبار قلعه شوش بوده‌اند. در کنار انبوهی از مهر کتیبه‌دار دوره عیلامی شیمشکی (2100-1900 پ.م.) وسوکلمخ (1900-1600 پ. م )، دو جعبه بزرگ از گل‌نوشته‌ها به خط آغاز عیلامی نیز کشف شد که تصور می‌شد آنها نیز در موزه لوور باشند چراکه از صد سال پیش توسط ژاک دمورگان کشف و پس از آن در انبار موزه گم شد.
کشف 38 حلقه‌فیلم از کاخ گلستان
سال 1389 کشف دیگری از کاخ گلستان مدت‌ها در سر‌خط اخبار قرار گرفت که بیشتر شبیه یک پروپاگاندای خبری بود. 38 حلقه‌فیلم از انبار عمارت خورشید کاخ گلستان کشف شد. همان زمان اعلام شد با پیدا شدن یک جعبه که داخل آن، شیشه‌های عکاسی خام بود، این حلقه‌فیلم‌ها پیدا شده‌اند؛ جعبه‌ای که احتمالا سال‌ها در انبار موزه رها شده بود؛ شامل فیلم‌هایی در قطع‌های 36 و 16 میلی‌متری و از نوع پوزتیو و نگاتیو و به متراژ تقریبی دو تا 300 متر و متعلق به بیش از 100 سال پیش و دوران مظفری. اما این فیلم‌ها تنها آثاری نبود که از کاخ گلستان کشف شد. یافتن 27 جلد کتاب تاریخی نیز یکی‌دیگر از کشفیات اتفاقی درکاخ گلستان بود؛ کتاب‌هایی که با باز‌کردن کشوی یک میز کار کشف شد. این کتاب‌ها شامل 25 جلد چاپ سنگی از دوره قاجار و دو جلد خطی بود. پیش از این نیز شهریار عدل، باستان‌شناس درسال 1378، 22 حلقه‌فیلم را در کاخ گلستان کشف و ثبت کرده بود. این فیلم‌ها در سال 1382 به نمایش در‌آمدند.
کشف حاشیه‌دار در نیاوران
همان سال 1389 یک کشف دیگر از خودروی شخصی متعلق به محمدرضا پهلوی مدت‌ها جنجال‌آفرین بود؛ کشفی که پوشش تصویری‌اش با تصاویر مسئولان وقت میراث فرهنگی بارها از شبکه‌های سراسری پخش شد. یک کیف چرمی حاوی اسناد و مدارک دوره پهلوی کشف مسئولان وقت بود، اما کشف این چمدان در صندق عقب خودروی رولز‌رویس، آن را با سر‌و‌صدای فراوانی همراه کرد. براساس گفته مسئولان، صندوق این خودرو که در مجموعه نیاوران نگهداری می‌شد، پس از 30 سال باز شده و این چمدان که حاوی مدارک و اسناد جنگ جهانی دوم است، از آن کشف شد، اتفاقی که حالا با گذشت سال‌های مدیریت مسئولان وقت، عده‌ای آن را یک دروغ تبلیغاتی می‌دانند. نمایشی که حمید بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی برای کاهش فشارها از روی خود ترتیب داده بود.
فاجعه در انتظار انبار موزه‌ها
در حالی که به نظر می‌رسد بیشتر اشیای کشف‌‌شده از انبار و بخش‌های مختلف موزه‌ها، به دلیل شناسایی و ثبت نشدن‌شان در لیست اموال موزه بوده‌اند، محمدرضا کارگر، مدیرکل موزه‌های کشور، خبر کشف آثار از موزه را به معنای پیدا شدن دوباره آنها ندانست و به «فرهیختگان» گفت: «این‌طور نیست که کسی از وجود این آثار بی‌خبر باشد. این آثار در لیست موزه‌ها ثبت بوده‌اند، اما کار کارشناسی روی آنها انجام نشده است. خبر کشف‌ها مربوط به پژوهش روی این آثار و مشخص شدن کاربری و دوره تاریخی آنهاست.»
او با قاطعیت پنهان‌ماندن آثار در انبار موزه‌ها را رد کرده و خبرها را مربوط به پروژه‌های مطالعاتی دانست. او تصریح کرد: «پژوهش راجع به آثار موزه‌ای هرگز پایان نمی‌یابد و آثار همواره با تحقیق پژوهشگران تازه روبه‌رو می‌شوند. برای مثال یک اثر می‌تواند سال‌ها در موزه لوور با یک عنوانی ثبت شده باشد، اما بعد‌ها یک پژوهش دیگر با تحقیق، اطلاعات آن را تکمیل و اطلاعات اولیه را نقض کند.»
مدیرکل موزه‌های کشور درباره وضعیت انبار موزه‌ها نیز تاکید می‌کند: «تلاش موزه‌ها این است که با کمترین امکانات، بیشترین حفاظت را از آثار داشته باشد. درباره حفاظت از آثار، وضعیت خوبی در این زمینه داریم، اما حجم آثار در حال افزایش است و این یکی از چالش‌های موزه‌ها در سال‌های آینده خواهد بود.»
او با اشاره به تراکم آثار در انبار موزه‌ها می‌گوید: «باید در این‌باره یک نقشه استراتژیک داشته باشیم، چراکه با وضعیت افزایش آثار در دهه آینده با معضل روبه‌رو خواهیم شد و این امر نیازمند تمهیدات و برنامه‌ریزی و کمک دولت است.»
کارگر، ایجاد انبارهای مناسب برای آثار را یکی از نیازهای فوری کشور می‌داند و می‌گوید: «اگر روزگاری نیاز به احداث زاغه مهمات داشتیم، اکنون نیازمند تجهیز انبار موزه‌ها هستیم که این کار با اعتبار و نگاه ویژه دولت میسر می‌شود.»
چه مانند محمدرضا کارگر فکر کنیم و چه مانند بسیاری از پژوهشگران ایرانی که معتقدند، بسیاری از آثار فرستاده شده به انبار موزه‌ها، عملا دوباره به دنیای فراموشی باز می‌گردند، باید به این نکته توجه کرد، که سیستم طبقه‌بندی بسیاری از موزه‌های کشور بسیار قدیمی وناکارآمد است و این معضل برای دلالان عتیقه یک فرصت طلایی به‌شمار می‌رود. با این توضیح به نظر می‌رسد، برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی هم که شده باید در این زمینه فکری اساسی کرد.
روزنامه فرهیختگان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید