نیمایوشیج، آفریننده ی نظم نو

1392/10/13 ۱۴:۳۶

فاطمه مهدوی / سیزدهم دی ماه یادآور درگذشت پدر شعر نو فارسی، نیما یوشیج است؛ شاعری پرآوازه که با آفرینش نظم و سبکی تازه، در ادبیات پارسی تحولی ژرف و شگرف پدید آورد و رهگشای شاعران پس از خود شد. او که با افسانه اش در خاطر مردمان این دیار افسانه شد.

فاطمه مهدوی / سیزدهم دی ماه یادآور درگذشت پدر شعر نو فارسی، نیما یوشیج است؛ شاعری پرآوازه که با آفرینش نظم و سبکی تازه، در ادبیات پارسی تحولی ژرف و شگرف پدید آورد و رهگشای شاعران پس از خود شد. او که با افسانه اش در خاطر مردمان این دیار افسانه شد.

علی اسفندیاری مشهور به نیمایوشیج در 21 آبان 1276 هجری خورشیدی در روستای یوش استان مازندران دیده به جهان گشود. وی خواندن و نوشتن را در زادگاه خویش آموخت و در 12 سالگی به همراه خانواده راهی تهران شد.

او دوره ابتدایی را با تحصیل در دبستان جاوید سپری کرد و با پایان این دوره برای فراگیری زبان فرانسه به مدرسه سن لویی رفت. نیما یوشیج در این مدرسه با تشویق و همراهی یکی از آموزگاران خویش به نام نظام وفا که شاعری نامدار بود، گام به دنیای شعر و شاعری نهاد.

وی نخست به شیوه کهن و به سبک خراسانی شعر می سرود اما آشنایی یوشیج با زبان و ادبیات فرانسه راهی تازه را در پیش روی این شاعر جوان گذاشت و او را با با سبک های نوین نظم و شعر آشنا ساخت.

نیما یوشیج، نخستین شعر خود را در قالب مثنوی بلندی به نام« قصه رنگ پریده» در 23 سالگی سرود. او در این منظومه به بیان واقعیت های اجتماعی و داستان زندگی خویش پرداخت. وی با عضویت در نخستین کنگره نویسندگان ایران به صورت رسمی به دنیای شعر و شاعری پیوست.

سبک کهن شعر فارسی انتظار یوشیج را بر آورده نمی کرد، بنابراین او راهی دیگر در پیش گرفت و با سرودن شعر «ای شب» پایه گذار سبکی جدید شد. این قطعه پس از گذر یک سال در پاییز 1301 هجری خورشیدی در هفته نامه نوبهار به چاپ رسید اما این شعر به دلیل سبک جدیدی که داشت با نقد و کنایه ی برخی ادیبان روبرو شد. اما شاعر جوان از هدف خویش دست برنداشت و سرودن شعر به سبک جدید را ادامه داد و سرانجام موفق به سرودن منظومه مشهور «افسانه»  شد.

منظومه ی افسانه نقطه عطف و سرآغاز شعر فارسی معاصر محسوب می شود. نیما یوشیج در این منظومه با استفاده از قالب، وزن و محتوایی جدید، شکلی نو در شعر کلاسیک ایجاد کرد. این منظومه شعری غنایی و عاشقانه به شمار می رود که از مایه های کلاسیک نیز برخوردار است.

نیما یوشیج با سرودن این شعر همه بنیادها و ساختارهای شعر کهن فارسی را به چالش کشاند و در شعر، انقلابی نو به پا کرد. او منظومه «خانواده یک سرباز» را پس از افسانه سرود. سپس با سرودن 2 شعر غراب و ققنوس در شکل و بیانی تازه، شیوه ای نو در ادبیات بنیان نهاد و پایه گذار شعر نو در زبان فارسی شد.

نیما یوشیج پس از مدتی با چاپ شعر« ای شب» در هفته نامه نوبهار محمدتقی بهار، نام خویش را در ادبیات این مرزو بوم پرآوازه ساخت.

شاعر پرآوازه ی مازندرانی در سبک غزل نیز تاثیر گذار بود و در واقع این سبک پس از وی شکل دیگری به خود گرفت و کامل تر از پیش به راه خود ادامه داد. نیما وزن را برای شعر لازم می دانست اما بر اساس اندیشه وی یکسان بودن طول مصراع ها در یک شعر ضروری نبود. همچنین کوتاه و بلند بودن مصراع ها در شعرهای او از ویژگی منحصر به فرد شعر یوشیج محسوب می شود.

پدر شعر نو آثار گرانبهایی همچون منظومه نیما، خانواده سرباز، مانلی، افسانه و رباعیات، ماخ اولا، شعر من، شهر شب و شهر صبح، ناقوس قلم انداز، فریادهای دیگر و عنکبوت رنگ، آب در خوابگه مورچگان، مرقد آقا، کندوهای شکسته، آهو و پرنده ها، توکایی در قفس و آی آدم ها را از خود به یادگار گذاشته است.

سرانجام نیما یوشیج که در راه شکل گیری سبکی نو در شعر و ادب فارسی تلاش و کوشش بسیار کرده بود، در سیزدهم دی 1338 هجری خورشیدی در 62 سالگی چشم از دنیا فرو بست و به دیار حق شتافت. اوچشم بیدار زمانه ی خود بود.

اسماعیل آذر استاد و مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی درباره نقش و جایگاه نیما یوشیج گفت: نیما یوشیج در تحول شعر فارسی نقش بسیار مهمی ایفا کرد. زیرا در آن عصر شعر فارسی نیاز به تغییر داشت که فرجام این تغییر در شعر نیما به چشم می خورد و در واقع می توان وی را وارث این تغییر دانست. نیمایوشیج پایه گذار شعر نو و سبب تحول در شعر فارسی است.

آذر افزود: هنگامی که نیمایوشیج سبک تازه ای را در شعر فارسی پدید آورد، افراد بسیاری به مخالفت با وی پرداختند. ولی نیما کار خویش را پیش برد و پایه گذار روشی نو در ادبیات این مرز و بوم شد.

وی در ادامه بیان داشت: بر اساس تلاش و کوشش های نیما، تحولی در شعر پدید آمد که حاصل آن شعرهای نیمایی است و سبک هایی مانند شعر سنتی معاصر، شعر سپید و...که پیشگامان آن فریدون توللی، احمد شاملو، فروغ فرخزاد هستند، به وجود آمد.

نیمایوشیج از شاعران محبوبی است که در تاریخ این مرز و بوم از وی به عنوان یک مبدع و پایه گذار یاد می شود و نامش در تاریخ ادبیات ایران ثبت شده است و همواره از او با احترام یاد می شود.

یک نمونه از شعر نو نیما «آی آدمها» ( سروده ٢٧ آذر ١٣٢٠) است که چنین شروع می شود:

آی آدمها که بر ساحل نشسته، شاد و خندانید!

یک نفر در آب دارد می سپارد جان

یک نفر دارد که دست و پای دایم می زند

روی این دریای تند و تیره و سنگین که می دانید

آن زمان که مست هستید از خیال دست یابیدن به دشمن

آن زمان که پیش خود بیهوده پندارید

که گرفتستید دست ناتوانی را

تا تواناییّ ِبهتر را پدید آرید

آن زمان که تنگ می بندید

بر کمرهاتان کمربند

در چه هنگامی بگویم من؟

یک نفر در آب دارد می کند بیهوده جان قربان

برای اطلاع بیش تر، ر. ک: یوشیج، نیما، مجموعه ی کامل اشعار فارسی، گردآوری سیروس طاهباز، تهران، نشر نگاه، 1375