یلدا در کرمانشاه

1392/9/30 ۱۱:۱۷

یلدا آرام آرام از راه می رسد و ایرانیان خود را برای میزبانی از طولانی ترین شب سال آماده می کنند.

یلدا میراثی از مهرورزی گذشتگان

یلدا  آرام آرام از راه می رسد و ایرانیان خود را برای میزبانی از طولانی ترین شب سال آماده می کنند.

شب یلدا یا شب چله یکی از جشن های کهن ایرانی است که در آن طی شدن بلندترین شب سال در نیم کره شمالی جشن گرفته می شود.

از گذشته های دور تاکنون، خانواده های ایرانی در شب یلدا در منزل پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها جمع می شدند تا طولانی ترین شب سال را در کنار هم با مهرورزی به صبح برسانند.

هندوانه های سرخ، انار شیرین، انواع آجیل، شیرینی های گوناگون و تنقلات رنگارنگ همراه ایرانیان در جشن خداحافظی با آخرین روز پاییز بود.

علاوه بر خوردنی ها، بازار روایت شنیدنی نیز در این شب داغ داغ بود و روایات که از زبان بزرگان جمع بخصوص پدربزرگ ها نقل می شد به محافل شبانه این جشن گرمایی دو چندان می بخشید و کوچک و بزرگ را مجذوب خود می ساخت.

بسیاری از این سنت های زیبا امروز نیز ادامه دارد و خانواده ها و اقوام را در شب یلدا کنار هم جمع می کند، هر چند ممکن است نوع آیین های یک منطقه با منطقه دیگر تفاوت داشته باشد.

یک پژوهشگر و مورخ کرمانشاهی گفت: یلدا یک واژه سریانی به معنی تولد است.

 اردشیر کشاورز گفت: منظور از نامگذاری آخرین شب پاییز به نام شب یلدا در روزگار کهن، طلوع فجر و برآمدن اشعه زرین آفتاب بوده است.

وی با بیان اینکه در گذشته های دور مردم از غروب شب یلدا در جستجوی صبح بودند، گفت: آن زمان مانند امروز نبود و از اواخر آبان ماه برف های بسیار سنگین بر زمین می نشست و تا فرا رسیدن شب عید همچنان ادامه داشت.

کشاورز افزود: این امر مردم را مجبور می کرد قبل از فرا رسیدن شب یلدا، تمام تمهیدات لازم را برای گذران چهار ماه سخت فراهم و آذوقه لازم را انبار کنند که در اصلاح کردی به آن ˈ درو ˈ به معنی پیش بینی وضعیت هوا، گفته می شد.

وی با بیان اینکه در روزگاران دور مردم از طریق کوچ پرندگان مهاجر به نقاط گرمسیری، فرا رسیدن شب یلدا و زمستان را تخمین می زدند، اظهار کرد: در هنگام این کوچ، مردم متوجه کوتاه تر شدن شب ها و طولانی تر شدن روزها می شدند و پی می بردند که دیگر شب یلدا و پایین فصل پاییز فرا رسیده است.

کشاورز تصریح کرد: همین امر بهانه ای می شد تا خانواده های ایرانی در آخرین شب پاییز و اول زمستان با نامگذاری شب زایش مهر یا زایش خورشید، جشن بزرگی برپا کنند.

این پژوهشگر در ادامه به بیان سنت های زیبای شب یلدا در کرمانشاه قدیم پرداخت و گفت: در این شب، اقوام در منزل بزرگ خاندان جمع می شدند و از سنت های زیبای خوردنی و شنیدنی این شب بهره مند می گشتند.

وی با بیان اینکه ایرانیان قدیم اعتقاد داشتند که یلدا باید سرخ و آتشین باشد، افزود: در این شب، خوردنی های قرمز مانند هندوانه، انار، مغز بادام و فندق در درون کاسه های رنگی بر روی یک کرسی بزرگ چیده می شد و اعضای خانواده دور آن کرسی جمع می شدند و به خوردن می پرداختند.

این پژوهشگر اظهار کرد: تفال به دیوان حافظ نیز به شور و هیجان این محافل گرمایی دوچندان می بخشید.

کشاورز گفت: هنگامی که همه مشغول خوردن بودند، بزرگ خانواده به بیان روایات شنیدنی از شاهنامه فردسی، نظامی گنجوی و منوچهری دامغانی می پرداخت و اعضای خانواده نیز گوش می دادند.

وی افزود: در کرمانشاه، شاهنامه کردی که توسط شخصی به نام الماس خان کلهر با همان سبک و محتوای شاهنامه فردوسی سروده شده است، خوانده می شد که طرفداران بسیار داشت.

کشاورز، بازگو کردن قصه ها و افسانه های محلی مانند قصه حسین کرد شبستری و امیر ارسلان را از دیگر سنت های زیبای شب یلدا در کرمانشاه قدیم خواند و گفت: همچنین در این شب اقوام و اعضای خانواده به چیستان گویی می پرداختند و بازی هایی مانند شاه و وزیر، قایم باشک و گل یا پوچ انجام می دادند.

وی افزود: هدف از انجام تمام این کارها در شب یلدا، رساندن شب به صبح با امید به فردایی روشن بود.

کشاورز با بیان اینکه در گذشته های دور بارش نزولات جوی مانع از افروختن آتش بر روی بام ها در شب یلدا می شد، گفت: هر چند یلدا جز آن دسته از جشن های آب و آتشین است، اما مردم سنت زیبای آتش افروزی را در شب اول عید انجام می دادند.

وی افزود: امروزه نیز بسیاری از این سنت های زیبا ادامه دارد اما وجود رسانه های جمعی مانند تلویزیون تا حدود زیادی مانع از جمع شدن خانواده ها کنار یکدیگر در طولانی ترین شب سال شده است.

کشاورز گفت: یلدا در قدیم شب تجدید انس و الفت اعضای خانواده و اقوام با هم بود، اما امروز با ورود مدرنیته و یک شیوه زندگی نو به ایران، این مهم بسیار کمرنگ شده است.

وی افزود: در عصر حاضر بسیاری از خانواده های ایرانی ترجیح می دهند شب یلدا را در جوار جعبه جادویی و به دور از اقوام و فامیل سپری و به نوعی با سنت های زیبای گذشته ها خداحافظی کنند!

کشاورز با بیان اینکه هر اندازه ورود شیوه های نو به زندگی بیشتر شود، سنت ها دورتر خواهند شد، تاکید کرد: نباید اجازه دهیم سنت های زیبای گذشته که جزیی از تمدن دیرین ایران زمین است به دست فراموشی سپرده شود.