چرخش عقل در مسیر علم/ سيد كاظم موسوي بجنوردي

1392/9/27 ۰۸:۳۰

راجع به رابطه دانشگاه و حوزه از همان آغاز انقلاب سخن به میان آمده و اغلب رجال انقلاب و دانشگاهیان دلسوز مایل بوده و هستند که رابطه‌ای منطقی و پر دوام بین دانشگاه و حوزه به‌ وجود آید. در وهله اول باید دید که منظور از این رابطه چگونه رابطه‌ای است.

راجع به رابطه دانشگاه و حوزه از همان آغاز انقلاب سخن به میان آمده و اغلب رجال انقلاب و دانشگاهیان دلسوز مایل بوده و هستند که رابطه‌ای منطقی و پر دوام بین دانشگاه و حوزه به‌ وجود آید. در وهله اول باید دید که منظور از این رابطه چگونه رابطه‌ای است. رابطه گاه ساختاری است، یعنی در ساختار دانشگاه‌ها به عناصر حوزوی یا به حوزه نقشی داده می‌شود، یا این که این رابطه در وجوه مختلف واحدهای درسی تجلی پیدا می‌کند یا این که این رابطه در مقایسه روش‌ها ارزیابی می‌شود. به نظر می‌رسد منظور از رابطه بین حوزه و دانشگاه از نوع رابطه مقایسه
روش‌هاست.
روش حوزه سنتی است و براساس عادات و رسوم و ساز و کار متقدمین شکل گرفته و با ثباتی تحسین‌برانگیز و بدون تغییر ادامه یافته است. اما روش معمول در دانشگاه یک روش علمی است و مبتنی بر تحقیق است و به دیگر سخن‌، روش حوزه نقلی است و روش دانشگاه تجربی. نقطه تلاقی بین روش نقلی و روش تجربی نقش عقل است که در هر دو روش به کار گرفته می‌شود. در روش نقلی آنچه از مجموع روایات و اسناد و اقوال به دست می‌آید، مسلماً با قدرت تعقل که راه حقیقت را از بین صدها کوره راه می‌جوید و با چراغ عقل به دنبال حجت است، در نهایت قول معصوم را استنباط می‌کند.
در روش تجربی اطلاعات جزئی جمع‌آوری می‌شود و نقش عقل در این است که بین اطلاعات جزئی نهر جاری بین همه اطلاعات جزئی را بیابد و نتیجه‌گیری کند. از این نتیجه‌گیری است که احکام نهايی که نشانه باروری علم است، پدید می‌آید. پس وقتی از رابطه بین دانشگاه و حوزه سخن به میان می‌آید، ‌باید این رابطه را در شکل همایش‌های مشترک برای فهم «روش نقلی عقلانی» و «روش تجربی عقلانی» یا همان روش علمی جست‌وجو کرد و سنت نقلی و سنت تجربی را بر پایه عقل و خردورزی سنجید.
اگر این رابطه مستحکم شود، طبیعی است که در مباحث دینی استفاده از عقل فزونی بگیرد و تأثیر آن بر سنت دانشگاهی در این خواهد بود که قدر مشترک اطلاعات جزئی را با دقت بیشتر بیابیم و در نهایت باز این عقل است که باید نتیجه‌گیری کند و حکمش را صادر نماید.