1392/9/26 ۰۹:۱۷
غزل حضرتي/ تاريخ را در همه كشورها و شهرهاي دنيا مردان نوشته‌اند، تاريخي مردانه و زمخت كه زنان در نگارش آن نقش بسزايي نداشتند و تنها بعد از سال‌ها از گوشه و كنار اين تاريخ بي‌روح، زناني بيرون آمدند، زناني كه مانند آن مثل معروف، پشت مردان موفق روزگار بودند يا در مقابل‌شان. تاريخي كه پر است از زناني نه به اندازه مردان كه سياست و اقتصاد را بلد بودند و كشورداري مي‌كردند، تاثيرگذار كه خواهان اين بودند كه از پرده برون آيند و كارهايي را هم به آنان بسپرند كه تك و توك موفق هم بودند
غزل حضرتي/ تاريخ را در همه كشورها و شهرهاي دنيا مردان نوشته‌اند، تاريخي مردانه و زمخت كه زنان در نگارش آن نقش بسزايي نداشتند و تنها بعد از سال‌ها از گوشه و كنار اين تاريخ بي‌روح، زناني بيرون آمدند، زناني كه مانند آن مثل معروف، پشت مردان موفق روزگار بودند يا در مقابل‌شان. تاريخي كه پر است از زناني نه به اندازه مردان كه سياست و اقتصاد را بلد بودند و كشورداري مي‌كردند، تاثيرگذار كه خواهان اين بودند كه از پرده برون آيند و كارهايي را هم به آنان بسپرند كه تك و توك موفق هم بودند. اما زنان امروز دغدغه‌هايي متفاوت دارند به راحتي درس مي‌خوانند و دانشگاه مي‌روند و پا به پاي مردان‌شان كار مي‌كنند، زنان امروز، ديگر مانند مادربزرگ‌هايشان در پستو نمي‌نشينند و انگشت در دهان نمي‌كنند تا صدايشان دل غريبه‌يي را نلرزاند كه تاريخ هم مي‌نويسند. تاريخي كه اين‌بار اگر نقش زنانه و مردانه‌اش برابر نباشد، دور از تلاش براي برابري هم نيست. انجمني 14 ساله تشكيل شده به نام انجمن زنان پژوهشگر تاريخ كه زنان تاريخ نويس در آن تاريخ را زنانه روايت مي‌كنند.
همايش‌هايي برگزار كرده‌اند كه همه تقريبا به زنان و پژوهش‌هايي اينچنيني بازمي‌گردد. اما همايشي كه در 27 آذرماه امسال قصد برگزاري‌اش را دارند، بين‌المللي است و از زنان مسلمان كشورهاي مسلمان و غيرمسلمان و زنان غيرمسلمان كشورهاي مسلمان دعوت به عمل آمده تا پژوهش‌هاي خود را از موفقيت‌ها و ناكامي‌هاي حوزه زنان در 100 سال اخير ارائه كنند. گفت‌وگويي كه با منصوره اتحاديه، دبير همايشي كه قرار است برگزار شود، داشتيم كه از دغدغه‌هاي زنانه اين انجمن و لزوم چگونگي مواجهه زنان با نابرابري‌هاي تاريخي و نگارش تاريخ توسط زنان سخن به ميان آمد.
شما سال‌هاست در حوزه تاريخ‌نگاري مشغول به فعاليت هستيد و از نگارش تاريخ توسط زنان در اين انجمن سخن به ميان مي‌آوريد. زنان قرار است چگونه تاريخ‌نگاري كنند در حالي كه در نسل پيش اين اتفاق نيفتاده و تقريبا نخستين نسل زنان ايراني هستند كه اين كار را مي‌كنند.
از وقتي مطالعات زنان شروع شده، زناني هستند كه تاريخ مي‌نويسند. در گذشته زنان سواد نداشتند و اكثرا بيسواد بودند. مهم‌تر اينكه خودشان را قابل نمي‌دانستند. ما فراموش مي‌كنيم كه فقط مردان نيستند كه زنان را ناقابل مي‌دانستند، زنان هم خودشان را قابل نمي‌دانستند، خودشان را كمينه، ضعيفه مي‌دانستند. تعداد زنان شاعر و تعداد ديوان‌هاي به جامانده از زنان خيلي كم است. شعر لازمه‌اش سواد نيست، خيلي وقت‌ها زنان بيسواد هم شعر مي‌گفتند يكي، دو مورد زنان اواخر دوره قاجار ديواني داشتند و چيزهايي مي‌نوشتند، مثل بي‌بي خانم استرآبادي كه نظراتش را نوشته يا تاج‌السلطنه. ولي زناني كه حرفي زده باشند يا اثري از خودشان گذارده باشند كم هستند، اين فكر كه شعور زن هم اندازه شعور مرد است و مي‌تواند همان طور فكر كند، مي‌تواند حتي برتر هم فكر كند، رد شده بود، يك عهدي زن تصور خوبي از خود نداشت. هميشه تاريخ سنتي و كلاسيك، تاريخ سياسي بود، تاريخ اجتماعي و اقتصادي وجود نداشت، سياست هم كه جنگ است و جدال، وزرا هستند و شاه است و مسائل سياسي. زن نقشي نداشت مگر اينكه پدر يا همسر يا برادري داشت كه كشته شده بود و زن حكمران منطقه شده بود كه واقعه خيلي استثنايي بود. در كشور اسلامي زنان كم حكومت كردند، زنان مطرح نبودند، بيسواد هم بودند، خودشان را قابل هم نمي‌دانستند.
تفاوت‌هايي كه مشاركت زنان در دوران جواني شما با زمان حال دارد از زاويه نگاه شما چه چيزهايي هستند؟
زماني كه من تحصيل مي‌كردم مطالعات زنان آغاز نشده بود. مطالعات زنان در دهه 1960 به بعد يا اواخر دهه 50 مطرح شد. ايجاد رشته مطالعات زنان سرآغاز تاريخ‌نگاري زن بود. زنان متوجه شدند در تاريخ‌نگاري زن خلئي وجود دارد البته اين مساله فقط مختص ايران نيست در اروپا هم همين طور بود در تاريخ كشورهاي خارجي هم زنان وجود نداشتند مگر اينكه اتفاق خاصي افتاده يا زني خيلي شاخص بوده باشد، مثل مادام كوري. زنان معمولي اما در اين جرگه نيستند. به مرور تحولي در نگاه تاريخي پيدا شد كه به آن تاريخ نو مي‌گويند، البته الان ديگر خيلي نو نيست. با آغاز توجه به تاريخ اجتماعي و اقتصادي تحولي درتاريخ‌نگاري ايجاد شد، تاريخ زن هم در همان اثنا ايجاد شد. در ايران هم منعكس شد و زنان متوجه شدند كه بايد اين خلأ را جبران كنند. مشكل عمده تاريخ درباره زنان در ايران اين است كه كمتر در منابع هستند. مردان تاريخ را مي‌نوشتند، مسائل مردانه را مي‌نوشتند، قشون‌كشي، سياست، قراردادهاي سياسي و... بنابراين منابع رسمي تاريخ، اسناد دولتي و قراردادهاي دولتي و نامه‌هايي كه سران كشورها رد و بدل مي‌كردند، در هيچ كدام از آنها زنان نيستند و نقشي ندارند. اما وقتي زنان فكر كردند، ديدند از لابه‌لاي همان اسناد و مدارك كلي مي‌شود نقش پيدا كرد كه ديدگاه جديدي در تاريخ نو ايجاد شد كه تاريخ اجتماعي مطرح شد. بر اين اساس ديدند كه در خيلي منابع زنان هستند، در عقدنامه‌ها، وصيتنامه‌ها در مسائل مربوط به ملك، املاك، قرارداد خريد و فروش، در قوانين ارث و قانون طلاق. اين ديدگاه تاريخ با تحولي كه بعد از جنگ جهاني دوم پيدا شد به ويژه در دهه 50 و 60 تاريخ زن به طور جدي مطرح شدو در حال حاضر مطالعات عالي صورت مي‌گيرد.
دركابينه جديد بحث ورود زنان به وزارتخانه‌ها مطرح بودكه عده‌يي معتقد بودند تا زنان را وارد نكنند و به آنها پست و مقام ندهند اين جريان در جامعه جا نمي‌افتد.
در كنار اين بحث بايد به اعتماد به زنان هم اشاره كنم، مردان به زنان اعتمادي كه بايد ندارند. هنوز جز دانشگاه الزهرا، يك رييس دانشگاه زن نداشتيم. تا به حال يك نماينده زن به سازمان ملل نفرستاديم. آقاي روحاني حرف خوبي زدند كه با آوردن يك زن در كابينه مشكل زنان حل نمي‌شود. شاه هم يك وزير زن داشت، زنان اصلا به اين مساله اهميتي نمي‌دادند، آگاهي زنان بعد از انقلاب است. در آن دوران حقوق اجتماعي‌‌شان برايشان علي‌السويه بود. حق راي، حق حضانت بچه و... چند نماينده زن، وزير زن داشتيم كه هيچ اتفاقي نمي‌افتاد. اگر الان نماينده زن داشته باشيم علاوه بر بحث زنان به مباحث دولت هم بايد راه بيابند، آن موقع است كه مي‌توان گفت وزير زن هم تاثيراتش را داشته. عقيده من اين است كه زنان ما بايد قابليت‌شان را خودشان ثابت كنند، ان‌جي‌او‌ها را تشكيل دهند، بنويسند، آگاهي‌بخشي كنند، زنان جوان ما الان بي‌نظيرند همه دانشگاه رفته، همه حراف، اينها نسل ديگر ما را پرورش مي‌دهند. نسل مادر من با لـلِه مي‌رفت و با آن برمي‌گشت، اجازه بيرون رفتن از خانه نداشت، حتي اجازه كتاب قصه خواندن هم نداشت تا نكند چشم و گوشش باز شود. نسل بعد از آن هم نهايتا اجازه تحصيل پيدا كردند.
الان اوضاع زنان در چه حال است؟ با وجود اينكه كشورها نسبت به قبل مدرن‌تر شده‌اند و دنيا در حال به پيش رفتن است.
زنان الان باسوادند. كاري كه ما داريم سعي مي‌كنيم انجام دهيم اين است كه به خودشان اعتماد پيدا كنند، لزومي ندارد حتما شما مورخ يا محقق باشيد، شما مي‌توانيد خاطرات‌تان يا تجربيات‌تان از كار را بنگاريد، بدانيد كاري كه مي‌كنيد ارزش اين را دارد كه درباره‌اش بنويسيد و آگاه باشيد كه مي‌توانيد و اثرگذار باشيد.
در برنامه‌هايتان هيچ‌وقت قوانين روز كه درباره زنان است مورد بحث‌تان بوده؟ قوانيني كه حقوق زنان را زير پا مي‌گذارد.
بستگي به موضوع دارد، مسائل حقوقي و قانوني هم جزو تاريخ است. اگر درباره مدارس صحبت كنم قانون تحصيل و حقوق معلم جزو قوانيني است كه ناخودآگاه به آن پرداخته مي‌شود. اگر درباره ازدواج و طلاق حرف مي‌زنيم، قوانين مربوط به آن مطرح مي‌شود. مساله فمينيسم براي ما اينجا موضوعيت ندارد، ما راجع به موقعيت زن، گذشته زن، امكانات و جايگاهش در گذشته و حال داريم تحقيق مي‌كنيم. مثلا در مشروطيت زنان يك مرتبه احقاق حق مي‌كنند و خودشان مي‌گفتند ما مام وطنيم. اگر درباره اين مساله داريم صحبت مي‌كنيم آنجا بايد بحث قانوني كنيم.
در سال‌هايي كه روي موضوع زنان كار كرديد، درباره مشاركت زنان در فرهنگ عرفي جامعه چقدر تغيير داشتيم؟
هنوز هم محدود است هنوز هم با اينكه مي‌گوييم قابليت و فهم و شعور زنان با مردان مساوي است، اما هنوز هم جامعه مردسالار است. اين مساله به زور انجام پذير نيست بايد خودجوش باشد، جامعه بايد پذيرا باشد. الان دختران جوان در اقصي نقاط ايران درس مي‌خوانند، يك نسل پيش نمي‌گذاشتند از در خانه بيرون بيايند: من روستايي را مي‌شناسم با سطح زندگي‌اي بسيار اوليه، ولي دختران با ميل خودشان و اجازه پدر به دبيرستان مي‌روند به نظر من خوشبختانه مساله تحصيل دختران كاملا جا افتاده است. همه پذيرفته‌اند كه زن تحصيلكرده مي‌تواند ازدواج بهتري داشته باشد، پول بيشتري درآورد، مي‌تواند كمك پدرش يا همسرش باشد.
دغدغه اصلي انجمن بيشتر روي وزنه زنانه‌اش است يا تاريخ‌نگاري؟
هردو درواقع. ما يك پيش‌سمينار بسيار موفق داشتيم كه شش آذر بود با موضوع تاريخ‌نگاري زنان. ما مي‌توانيم تاريخ را از چندين نقطه نظر بررسي كنيم كه موضوعش زن باشد، دليل ندارد حتما زنان آن را بنويسند، مردان هم مي‌توانند آن را بنگارند. موضوع ديگر، نوع تاريخ‌نگاري است. آيا زنان مورخ با ديد ديگري تاريخ را نگاه مي‌كنند يا فرقي نمي‌كند كه من فكر مي‌كنم فرق مي‌كند. مساله ديگر آن است كه نمي‌توانيم زن را در تاريخ از مردان جدا كنيم، بايد آنها را با هم مطالعه كنيم. جامعه تشكيل شده از زن و مرد است، نمي‌شود اين دو جنس را جدا كنيم، چون زني كه در جامعه گذشته ايران موجودي وابسته به مرد بود، اعم از همسر، پدر و برادر. به نظر من اين انجمن كار خيلي عمده‌يي كرده، اول كه آغاز به كار كرد از طرف آقايان با پوزخندي مواجه مي‌شديم كه مردان چه كار كردند كه شما زن‌ها مي‌خواهيد بكنيد، زنان هم دودل و مردد بودند كه اين كار شدني هست يا نه ولي نشان دادند تا چه حد موفق بودند.
اينجا به زنان چگونه نوشتن هم ياد مي‌دهيد يا صرفا مي‌خواهيدبه آنان اعتماد به نفس بدهيد؟
اينجا ما به زنان ياد مي‌دهيم كه قادر به هركاري هستند، مثلا من با چهار تا بچه رفتم دكترا گرفتم، به يك خانم ديگر هم مي‌گويم تو هم با بچه‌ات مي‌تواني تحصيلت را ادامه دهي، اگر هم نمي‌تواني كار بيرون كني يا تحصيلت را ادامه دهي، در خانه مطالعه كن، بنويس، روزنامه بخوان، رمان بخوان، شعر بخوان. ما داريم اين را به زن مي‌قبولانيم، كه از قدرت و قوت خود آگاهي پيدا كند. اين مهم است. مي‌دانيد انواع موضوعات اينجا مطرح خواهد شد و خود اين استقبالي كه مي‌شود نشان مي‌دهد اثرش را دارد مي‌بخشد. هرچقدر بتوانيم بيشتر تبليغ و صحبت كنيم دستاوردهايمان را ارائه دهيم، آگاهي بيشتر مي‌شود.
همايش بين‌المللي است، مشكلي براي دعوت از ميهمانان‌تان نداريد؟
ايران هميشه براي همايش‌هاي بين‌المللي مشكل دارد. اوضاع نامعين است، مردم كشورهاي ديگر نمي‌دانند كه مي‌توانند به ايران بيايند و خطري نيست، اينقدر تبليغات سوء شده آمدن‌شان مشكل است، اما هميشه آمده‌اند از چين و سوريه ميهمان داشتيم، اگر شرايط كمي بهتر بود خيلي استقبال مي‌شد. البته الان در دولت جديد اوضاع بهتر شده، چند نفر ميهمان خارجي داريم اما هميشه با ملاحظه در دقيقه آخر مي‌آيند.
ميهمان امريكايي، اروپايي نداريد؟
خانمي هست كه از امريكا خيلي دوست دارد بيايد، اما شرايط آمدنش مهيا نشده. اما خانم دكتر نجم‌آبادي از امريكا خواهد آمد كه استاد برازنده‌يي هستند. از اروپا هم ميهمان داريم.
خروجي همايش‌ها قرار است يك برنامه پژوهشي باشد؟ يا جايي چاپ شود؟
قرار است چاپ بشود. به دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي هم ارائه مي‌شود.
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید