1392/9/25 ۱۰:۰۱
مريم سادات گوشه / بحث فرهنگ از جمله مباحثي است كه ابعاد و زواياي گسترده‌اي دارد. همچنين اصلاح امور فرهنگي كشور دغدغه‌اي است كه ذهن اصحاب فرهنگ را به خود مشغول كرده است. يكي از مباحث كلان فرهنگي بحث پيوست نگاري فرهنگي است كه در سطح ملي و كلان صورت مي‌گيرد و تأثيرات وسيع آن بر جامعه از منظر فرهنگي، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و امنيتي قابل بحث و بررسي است. شوراي عالي انقلاب فرهنگي كه از مهمترين اركان سياستگذاري در زمينه مسائل فرهنگي است،
مريم سادات گوشه / بحث فرهنگ از جمله مباحثي است كه ابعاد و زواياي گسترده‌اي دارد. همچنين اصلاح امور فرهنگي كشور دغدغه‌اي است كه ذهن اصحاب فرهنگ را به خود مشغول كرده است. يكي از مباحث كلان فرهنگي بحث پيوست نگاري فرهنگي است كه در سطح ملي و كلان صورت مي‌گيرد و تأثيرات وسيع آن بر جامعه از منظر فرهنگي، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و امنيتي قابل بحث و بررسي است. شوراي عالي انقلاب فرهنگي كه از مهمترين اركان سياستگذاري در زمينه مسائل فرهنگي است، سرفصل‌هاي مهمي از جمله پيوست فرهنگي، سند مهندسي فرهنگي، سند نقشه جامع علمي كشور، سند تحول بنيادين نظام آموزش و پرورش، سند امور نخبگان و نيز مبحث اقتصاد و فرهنگ را تصویب کرده یا در دست تصویب دارد. بحث اجرايي شدن اين موارد از دغدغه‌هاي گفت‌و‌گوی حاضر است که با دکتر محمد اسحاقی، رئیس مرکز مهندسی کشور در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در میان گذاشته‌ایم.
پيوست نگاري فرهنگي يكي از مطالبات مقام معظم رهبري از شوراي عالي انقلاب فرهنگي است، ضمن توضيح در مورد پيوست‌نگاري فرهنگي، چه نقشي در تحقق مهندسي فرهنگي در كشور دارد؟
موضوع پيوست فرهنگي و مهندسي فرهنگي به همديگر پيوسته است يعني لازم و ملزوم هم هستند. البته سند مهندسي فرهنگي يا نقشه جامع فرهنگي كشور بخش‌هاي مختلفي دارد. سند حاكم بر نظام‌هاي فرهنگي، اقتصادي، سياسي و اجتماعي است كه پيوست فرهنگي يكي از موضوعات مندرج در اين سند است و براي اجرايي شدن مهندسي فرهنگي امري لازم و ضروري است اما اين‌كه پيوست فرهنگي چيست؟ وقتي اقدامي در سطح ملي و كلان صورت گيرد و تأثيرات عميق و گسترده داشته باشد لازم است پيامدها و عواقب اين اقدام از منظر فرهنگي، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و امنيتي ديده شود. اين يعني داشتن يك پيوست جامع و اين كه بدانيم هر اقدام ما چه تأثيرات يا تبعاتي بر جامعه مي‌گذارد؟ تدبير داشته باشيم يعني بتوانيم پيش‌بيني آينده را كنيم و لايه‌هاي پنهان اقداممان را شناسايي كنيم و پيش از اين‌كه ما را در بر گيرد، آمادگي مواجهه با آن را داشته باشيم. پيوست‌ها اين كمك را در نظام‌هاي سياستگذاري، برنامه‌ريزي و اجرا چه در سطح ملي و چه بين‌المللي انجام مي‌دهد و ما را براي مواجهه با اين پديده‌ها و پيامدها آگاه مي‌كند. ما بايد متناسب پيوست‌ها در برنامه‌ريزي‌ها آن را لحاظ كنيم. چه بسا وقتي پيامدهاي يك موضوع عميق، ريشه دار و گسترده باشد، مسلماً از آن اقدام صرف نظر مي‌كنيم و به اقدام ديگري فكر مي‌كنيم؛ در بعضي موارد براي حل مشكلات در نظام‌هاي برنامه‌ريزي از قبل بايد تمهيداتي در نظر گرفته شود اما گاهي عواقب اين تصميمات شناسايي و ديده نمي‌شود. به همين خاطر با آثار سوء يا پيامدهاي منفي و چالش‌هايي كه مسلماً مد نظر طراحان و مجريان نبوده، مواجه مي‌شويم. بنابر اين اگر همزمان با اقدام يك طرح بياييم ابعاد ديگر اين طرح و تأثيراتي را كه به جا مي‌گذارد، ببينيم، به پيوست مناسب مي‌رسيم مثلاً بررسي كنيم پروژه‌اي كه اين همه هزينه دارد تا چه حد در بهبود وضع اقتصادي و ايجاد درآمد و سرمايه و بازگشت آن تأثير دارد. معمولاً پروژه‌ها از اين منظر ديده مي‌شوند. اما بايد ابعاد ديگر آن يعني بعد اجتماعي، سلامت و بهداشت، محيط‌زيست و بعد ارزش‌ها و مباني اعتقادي و فرهنگي را ديد. در كنار آن، مسائل اقليمي، جغرافيايي، بومي و قوميت‌ها و.... را هم در نظر گرفت؛ اصلي كه ما از آن به عنوان پيوست فرهنگي تعبير مي‌كنيم. به عبارت خلاصه‌تر پيوست فرهنگي سندي است شامل انجام مطالعات كارشناسي چند منظوره كه در مسير انجام يك پروژه از آثار و پيامدهاي فرهنگي طرح‌ها و فعاليت‌ها ارزيابي مي‌شود. بنابر اين در كنار طراح و مهندس يك پروژه بايدكارشناسان و مشاوران فرهنگي باشند كه اقدام به پيوست نگاري فرهنگي كنند تا بتوانند آثار و پيامدهاي مثبت و منفي آن پروژه را شناسايي كنند؛ پروژه‌اي كه ممكن است در آينده نزديك و دور رخ دهد.
منظورتان پيامدهاي منفي در زمينه فرهنگي است؟
پيامدهاي فرهنگي، اجتماعي و همچنين سياسي، چون پروژه‌ها معمولاً اقتصاد محورند. وقتي از پيوست فرهنگي حرف مي‌زنيم، يعني پيامدهاي فرهنگي در آن لحاظ مي‌شود. پيامدهاي فرهنگي با توجه به مفهوم وسيع فرهنگ در مسائل زيست محيطي، شهري، معماري، فرهنگ سياسي، اجتماعي و اقتصادي و به‌طور ويژه هم مباني فرهنگي و ارزش‌ها بايد حفظ شود. همچنين در مسير اقدام يك پروژه اقتصادي، لطمه‌اي به مباحث فرهنگ زده نشود. بنابر اين پيوست فرهنگي بر اساس مطالعات كارشناسي و با روش‌هاي علمي آثار و پيامدهاي يك طرح را مورد بررسي قرار مي‌دهد؛ براي تقويت يا بهبود آثار مثبت آن هم برنامه مي‌ريزد يا براي كاهش، همچنين براي كنترل يا حذف پيامدهاي منفي هم بايد برنامه خاصي را مطرح كند.
پيوست فرهنگي فقط مربوط به پروژه‌هاي اقتصادي است، يا به حوزه‌هاي اجتماعي و حتي فرهنگي و... هم مربوط مي‌شود؟
نه به همه زمينه‌ها مربوط مي‌شود يعني هر كاري در قالب طرحي، لايحه‌اي و قانوني انجام مي‌شود، بايد پيوست فرهنگي داشته باشد. در حوزه قانونگذاري بايد هنگام تقنين بدانيم وضع يك قانون چه پيامدهاي فرهنگي به دنبال خواهد داشت براي سياستگذاري حتي بايد پيوست فرهنگي داشته باشيم. چون سر‌منشأ هر اقدامي قبل از اين‌كه وارد عرصه اجرايي شويم سياستگذاري و قوانين و دستورالعمل‌ها است مثلاً اگر نظام يارانه مي‌خواهد برقرار شود، بايد پيامدهاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي آن بررسي شود و فقط به بعد اقتصادي آن پرداخته نشود. اگر مي‌خواهيم در منطقه‌اي بكر، صنعتي را راه‌اندازي كنيم بايد تمام ملاحظات زيست محيطي، آلودگي‌هايي كه بعداً به وجود خواهد آورد، بافت اقليمي، دارايي‌ها و سرمايه‌گذار‌هاي مادي و معنوي را بررسي كنيم.
اگر كسي بخواهد در هر حوزه‌اي فعاليت داشته باشد، براي پيوست فرهنگي بايد به كجا مراجعه كند و اگر مراجعه نكرد چه اتفاقي مي‌افتد؟
براي ساماندهي اين كار نظام نامه پيوست نگاري فرهنگي در شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيد. بر اساس ماده 2 قانون برنامه پنجم، دولت موظف است بر اساس نقشه مهندسي فرهنگي و نظام نامه پيوست فرهنگي كه به تصويب شورا مي‌رسد، نسبت به تهيه پيوست براي طرح‌هاي مهم و جديد اقدام كند. اين نظام‌نامه چارچوب پيوست نگاري را معلوم مي‌كند، يعني نهادهايي كه موظف هستند زمينه اجراي آن را مهيا كنند و آنچه بايد به آن توجه شود و شاخص‌هاي اجراي يك طرح مورد توجه قرار گرفته و هدف از اين كار هم مورد تأييد و مشخص شده است.
هدف، ارتقاي سطح فرهنگي اجتماعي و اقتصادي كشور است و جلوگيري از پيامدهاي منفي است و به هيچ وجه قصد جلوگيري از يك فعاليت اقتصادي را ندارد. ويژگي و شاخص طرح‌هايي كه نياز به پيوست نگاري دارند، مشخص شده و ساز و كاري هم براي اجرايي شدن آن در نظر داريم. اميد است كه در يك بازه زماني حداقل پنج ساله به سمت استقرار پيوست نگاري در كشور برويم چون امر جديدي هست در شروع آن معمولاً ابهامات و سؤالاتي وجود دارد كه بايد برطرف شود. با توجه به اهميت اين مسأله در دستور كار شوراي عالي است كه پيوست نگاراني در اين زمينه تربيت شوند. ادبياتي در اين زمينه توليد و روش‌هاي پيوست‌نگاري آموزش داده شود. ما در تابستان امسال تربيت نخستين دوره پيوست‌نگاران فرهنگي را داشتيم و اميدواريم كه گسترده شود.
شوراي عالي انقلاب فرهنگي چه تمهيداتي براي اجراي ابلاغ نامه مهندسي فرهنگي در نظر گرفته است؟
نقشه مهندسي فرهنگي در اوايل سال‌جاري به حدود بيش از 30 دستگاه دولتي و غير دولتي به صورت مشخص در ابعاد مختلف فرهنگي، اقتصادي، نظامي، قضايي و انتظامي ابلاغ شد. در كنار آن بعضي از موضوعاتي كه مهمتر بود، مثل بحث جمعيت در همان زمان يعني سال 91 كه به تصويب رسيد، ابلاغ هم شد و به سمت اجرايي شدن رفت، بحث خانواده نيز به همين شكل بود. اين نقشه كه يك نقشه جامع و كلان است ابعاد گوناگون و مسائل متعدد فرهنگي را مورد توجه قرار داده ولازم است بعد از اين‌كه زير ساخت اجرايی آن فراهم شود، در سال‌هاي آينده و در طول رسيدن به چشم‌انداز به سمت اجرايي شدن آن برويم. يعني همه اقدام‌ها در سال‌هاي اول امكان پذير نيست. به همين علت اولويت‌بندي هم شده است. براي اجرايي كردن نقشه مهندسي فرهنگي نخستين گام اين است كه ستاد اجراي آن مستقر شود. الان در دستور شوراي عالي انقلاب فرهنگي تركيب و شرح وظايف اين ستاد هست كه اميدواريم در جلسات آينده شورا به تصويب برسد. مقدمات اجرايي كار، قبلاً در دبيرخانه به تصويب رسيد اين كه ستاد در دبيرخانه باشد، فراهم شده است. اما گام دوم اين است كه اقدام‌ها و موضوعاتي را كه در سند مهندسي فرهنگي هست، متناسب با دستگاه‌ها كه وظيفه‌مند هستند، مشخص كنيم يعني يك تقسيم كار ملي و وظايف و مسئوليت دستگاه‌هاي مختلف مشخص شده است؛ از دستگاه‌ها هم بعد از اين ابلاغ خواسته شده بخش‌هاي مربوط به خودشان را شناسايي كنند.
پس در مرحله اجرا قرار گرفته است؟
بله، ما به سمت اجرايي كردن اين بخش‌ها مي‌رويم و براي گرفتن برنامه‌هاي اجرايي لازم است معلوم شود كه هر اقدامي را چه دستگاه‌ها يا نهادهايي بايد اجرا كنند كه ما به تقسيم كار آن را تعبير مي‌كنيم كه امري است تخصصي، زمانبر و پيچيده. چون ممكن است دستگاه‌هاي متعدد در يك موضوع وظيفه‌مند شوند. همچنين اين‌كه كدام دستگاه اصلي است يا فرعي بايد مشخص شود و گام بعدي اين است كه آن دستگاه براي اجرايي كردن آن وظيفه و اقدام خودش در قالب طرح‌ها و برنامه‌هاي سالانه و پنج ساله دستگاه خودش آن‌ها را لحاظ كند؛ بودجه و اعتبار و منابع و نيروي انساني‌اش را ببيند و درنهايت زمان بندي ويژه‌اي براي اجراي آن داشته باشد كه تقريباً از يك فرايند تدوين تا تصويب اگر صفر تا 100 باشد، از مرحله ابلاغ تا اجرا هم يك صفر تا 100 ديگري داريم و بعد از آن مراحل مربوط به ارزيابي و اثر بخشي و كارآمدي اين اقدام‌ها و اصلاح آن‌ها است.
شما اكنون از صفر تا 100 در چه مرحله‌اي قرار گرفته‌ايد؟
الان ما در مرحله گام دوم هستيم. ابلاغ صورت گرفته گام‌هاي اوليه براي استقرار ستاد صورت گرفته، البته استقرار كاملش بعد از اين‌كه تركيب شرح وظايف آن در سطح ملي و در سطح استان، شهرستان و بخش پيش‌بيني شده كه به همين ترتيب بايد به سمت استقرار نظام اجراي آن برويم كه در حقيقت نقش راهبردي مهندسي فرهنگي را دارد.
ضمانت اجرايي مهندسي فرهنگي چيست؟
ضمانت اجرايي مهندسي فرهنگي بحث مهم ديگري است كه شما اشاره كرديد.در قانون هست كه وقتي مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي به دستگاه‌ها ابلاغ مي‌شود، اين الزام همه نهادها و دستگاه‌هاي فرهنگي است كه به سمت اجرايي شدن آن پيش روند. تأكيدات مكرر مقام معظم رهبري بر اجراي نقشه‌هاي راهبردي كه در حوزه علم و فرهنگ است، ضمانت اجراي مهمي است. مسئولان دستگاه‌ها و نهادهاي وظيفه‌مند كه عموماً در شوراي عالي انقلاب فرهنگي هم هستند بايد به سمت اجرايي شدن آن حركت كنند.ضمانت اجرايي بعدي اين است كه در مجلس شوراي اسلامي اعتبارها لازم براي آن ديده شود و ضمانت ديگر اين كه اگر دستگاهي اقدام‌هاي داشته است ارزيابي، نظارت و پايش شود و متناسب با آن در حقيقت ديده شود كه موانع اجرا چيست؟ و بعد از آن پيگيري و نظارت مؤثر است كه اين نظارت باز ديده شده است.وظيفه شوراي عالي انقلاب فرهنگي سياستگذاري و نظارت عالي بر امر فرهنگ كشور است و دستگاه‌ها و نهادهاي مختلف تدوين برنامه‌ها را دارند و ستاد اجراي نقشه سياست‌ها و راهبردي اجرايي را به عهده دارد و نتايج نظارت‌ها و رصدها را به شوراي عالي انقلاب فرهنگي به عنوان عالي‌ترين مرجع سياستگذاري علم و فرهنگ و قرارگاه فرهنگي كشور مي‌دهد. اگر دستگاه يا نهادي در انجام وظايفش نقص‌ها يا كوتاهي‌هايي داشته باشد، اين گزارش‌ها به صورت نوبه‌اي مجدداً در صحن شوراي عالي با حضور رؤساي سه قوه، مسئولان دستگاه‌ها و وزراي مربوط بررسي مي‌شوند و راهكارهاي مقتضي براي رفع موانع و احياناً تأمين امكانات و مشكلات تدبير مي‌شود. بنابر اين براي ضمانت اجراي اين نقشه هم تلاش‌هاي بسياري شده كه هم در متن مصوبه ديده شود و هم به صورت نهادينه و اجرايي كار به سمتي برود كه ضمانت اجرايش به صورت نهادينه شده در سياست‌ها، قانون و برنامه دستگاه چه سالانه و چه پنج ساله ديده شود. اگر اين اتفاق نيفتد ممكن است يك امر مهم در حاشيه قرار بگيرد و براي اين‌كه در متن برنامه قرار بگيرد ما سعي كرديم از ابتدا با حضور نمايندگان دستگاه و كارشناسان‌شان به تدوين و تصويب وظايفشان بپردازيم.
شما با نهادهاي مذكور چقدر تعامل داريد؟ آيا فقط به ابلاغ اجراي نقشه مهندسي بسنده مي‌كنيد، يا تعامل بيشتري داريد؟
ابلاغ كردن كمترين كاري است كه در اين فرايند انجام مي‌شود. اگر بخواهد به صرف ابلاغ بسنده شود، ممكن است هيچ اتفاقي نيفتد، گرچه انتظار اين است كه وقتي قانون به دستگاه ابلاغ مي‌شود، آن دستگاه وظايف خودش را به صورت نهادينه و محوري به انجام برساند. همين فرايند را در قوانين مجلس هم داريم و اساساً قانون اساسي هم پيش‌بيني كرده كه مصوبه مجلس تصويب و ابلاغ شد آن دستگاه بايد به سمت اجرايش برود و بعدها گزارش اجرا را اعلام كند. در نقشه مهندسي فرهنگي اين گام اول است، چون مسائل فرهنگي ريشه‌دار و تأثيراتش عميق است و به صرف ابلاغ نبايد بسنده كرد. به همين خاطر ساز و كارهايي را ديديم كه در فرايند برنامه‌ريزي و اقدام دستگاه‌ها همه در كنار هم باشند و در يك ستاد عالي پيگيري‌ها صورت بگيرد و در حقيقت به آن دستگاه كمك شود تا با وظايف خود آشنا شود و به اجرا و فراهم كردن زيرساخت‌هايش كمك كنيم. يعني يك فرايند را هم نظارت استراتژيك داشته باشيم كه محصول محور است و هم نظارت‌هاي بخشي و فرابخشي هم داشته باشيم.
براي اجراي نقشه مهندسي فرهنگي به چه ميزان بودجه نياز است؟
برآوردهاي بودجه بستگي به سال‌ها برنامه دارد و هر كدام از اين اقدام‌ها براي يك دوره پنج ساله نيست، بلكه براي سه دوره برنامه پنج ساله پيش‌بيني شده است كه در سال‌هاي اجراي برنامه بايد لحاظ شود. براي تخصيص اعتبارها و ميزان اعتبارهایي كه هر دستگاه نياز دارد، بر اساس تقسيم كار ملي اين اتفاق مي‌افتد. قطعاً برآورد بودجه را بايد دستگاه‌ها انجام دهند. ما هيچ بودجه‌اي را تصور نمي‌كنيم چرا كه خود دستگاه‌ها بايد بيايند و بر اساس اقدام‌هایي كه پيش‌بيني كرده‌ايم و نيز نياز دستگاه مذكور، اعلام كنند چه ميزان هزينه براي چه اقدامي و در چه سطحي است. مثلاً براي ساخت فيلم‌هاي فرهنگي، نهادهاي مذكور بايد بودجه را با احتساب قيمت روز تعيين كنند و نيز در ساير حوزه‌ها .
در جلسه 151 شوراي مهندسي فرهنگي اقدام‌های ملي راهبرد كلان نقشه مهندسي فرهنگي به تصويب رسيده، اين اقدام‌ها در زمينه فرهنگي كدامند؟
همه اقدام‌هاي كه در نقشه مهندسي فرهنگ است، ماهيت فرهنگي دارند. ساختار نقشه همچنان كه ابلاغ شده در سايت دبيرخانه شوراي عالي انقلاب فرهنگي هست و همه مي‌توانند به آن مراجعه كنند. يك بخش از نقشه مهندسي فرهنگي، كلياتي از تعاريف واژگان و اصطلاح‌ها مورد نياز است و نيز مباني ارزش‌ها، اصول حاكم بر نقشه و چشم‌انداز فرهنگي و اهداف كلان فرهنگي كه در 13 بند تنظيم شده است و در بخش بعدي اولويت‌هاي فرهنگي است. آنهايي كه فوريت‌هاي فرهنگي كشور هستند و با توجه به امكانات و محدوديت‌هاي منابع در اولويت قرار مي‌گيرند. بعد از آن راهبردهاست كه 13راهبرد كلان داريم كه در ذيل هر راهبرد كلان، چند راهبرد و اقدام پيش‌بيني شده است كه بر اساس چشم‌انداز ساماندهي شده‌اند. برخي در حوزه هويت، خانواده، جمعيت، سبك زندگي، فرهنگ اقتصادي و بين‌الملل و مبحث هنر در ابعاد مختلف است كه اقدام‌ها متعددي را شامل مي‌شود كه برخي از آن‌ها در حوزه فرهنگ‌سازي است و برخي در حوزه اطلاع‌رساني و آموزش است. گام اول در حيطه فرهنگ، افزايش آگاهي‌ها است.
در بخشي از سند مهندسي فرهنگي آمده است گسترش فرهنگ ايران در سطح بين‌الملل، اين‌كه كشور ما بتواند در سطح بين‌الملل به گسترش فرهنگ ايراني اسلامي بپردازد، خيلي خوب است چرا كه دستاوردهاي فرهنگي ما به دنيا معرفي مي‌شود.اما مسأله مهم اين است كه ما بايد در ابتدا فرهنگ جامعه خودمان را اصلاح كنيم. شما براي بهبود فرهنگ عمومي در كشور چه كارهاي اجرايي به سازمان‌ها و نهادهاي فرهنگي كشور مثل آموزش و پرورش ابلاغ كرده‌ايد؟
نقشه مهندسي فرهنگي، نقشه مهندسي فرهنگ هم هست. يعني بايد فرهنگ موجودمان را در وهله اول پالايش و شناسايي كنيم. معارض‌ها و احياناً تحريفاتي كه وجود دارد را بشناسيم و برطرف كنيم و فرهنگ مطلوب آن را ترسيم كنيم كه اگر ترسيم شود و به سمت اصلاح آن برويم كه همان مهندسي فرهنگ است. بخش دوم مهندسي فرهنگي است يعني نهادهاي ديگر در جامعه در زمين فرهنگ بازي كنند و فرهنگ و موضوعات فرهنگي را مقدم بر موضوعات اقتصادي و سياسي كنند. فعاليت اقتصادي و سياسي ما بايد در چارچوب فرهنگ اقتصادي و سياسي مطلوب باشد.
البته وضعيت فرهنگي كشور شناسايي شده است. حيطه‌هايي هم كه بايد اصلاحات در آن صورت بگيرد، مشخص شده و مي‌دانيم كه چه گام‌هايي بايد برداشته شود. در گام اول عملكرد دستگاه‌ها و نهادهاي فرهنگي و در گام دوم فعاليت‌ها و عملكرد فرهنگي دستگاه‌هاي غيرفرهنگي است. گرچه من معتقدم هيچ دستگاه غير فرهنگي نداريم، چون فعاليت‌هايشان آثار و پيامدهاي فرهنگي دارد اما در نقشه مهندسي فرهنگي براي ساماندهي دستگاه‌هاي فرهنگي اولويت قائل شديم. اول بايد وضعيت دستگاه‌هاي فرهنگي از نظر سياستگذاري، هدف گذاري، اقدام‌ها، برنامه‌ها و چالش‌ها، موانع و اشكالات و نقص‌هايي كه وجود دارد، مشخص شود و زودتر اقدام و شناسايي شوند، در غير اين صورت با همين وضعيتي كه دستگاه‌هاي فرهنگي دارند امكان وصول به اهداف نقشه مهندسي فرهنگي شايد سخت باشد. بنابراين اول بايد فرهنگ اصلاح شود و پس از آن دستگاه‌هاي فرهنگي ساماندهي شوند و سپس دستگاه‌ها و نهادهاي ديگري كه بجز نهادهاي فرهنگي وجود دارند بايد مأموريت‌هاي فرهنگي شان مشخص شود و اين‌كه چه وظايف و مسئوليت‌هايي در حيطه فرهنگ دارند و احياناً اگر عوارض منفي فرهنگي دارند، شناسايي و حذف شوند. پس از اين مراحل آماده مي‌شويم تا عمليات و بهسازي فرهنگي را انجام دهيم. از كجا بايد اين اقدام صورت بگيرد؟ مسلماً مهمترين محور خانواده است. يعني اگر بتوانيم از بعد فرهنگي، اقتصادي و كاركردهاي سياسي و اجتماعي به خانواده بپردازيم مطمئن باشيد كه فرهنگ مطلوب بهتر جا مي‌افتد. بنابر اين بايد به نهاد تعليم و تربيت كه اشاره كرديد و بحث آموزش و پرورش بپردازيم. اگر بتوانيم فعاليت‌ها و كاركردها را در مقطع پيش‌دبستان، دبستان و راهنمايي براي تربيت اصيل و سازنده نونهالان انجام دهيم، آنگاه در وضعيت‌هاي مختلف فرهنگي جايگاه بهتري خواهيم داشت.
به خاطر اهميت اين مسأله هم در نقشه مهندسي فرهنگي به اين بحث توجه شده و هم اين‌كه ما سند ويژه‌اي به نام تحول بنيادين در حيطه آموزش و پرورش داريم.
بايد خانواده محوري، مدرسه محوري و در كنار آن پيوند با مساجد در يك محله داشته باشيم و مدل اجراي فرهنگ و ساماندهي فرهنگي هم همين است. يعني در يك محله سه نهاد فرهنگ ساز را در كنار هم قرار دهيم تا تعامل كنند، آنگاه نتايج ملموس‌تري خواهيم داشت.
تحول بنيادين در حيطه آموزش و پرورش كي به اجرا مي‌رسد؟
سه سند محوري طبق تدبير مقام معظم رهبري در سال 86 كه در دستور كار شورا بوده، به تصويب رسيده و ابلاغ شده است. سند نقشه جامع علمي كشور، سند تحول بنيادين نظام آموزش و پرورش و سند نقشه مهندسي فرهنگي. سند نقشه جامع علمي كشور اكنون در مرحله اجراست و فعاليت‌هاي خوبي براي اجراي آن‌ها در نظر گرفته شده است و به سمت تحقق بيشتر آن‌ها مي‌رويم. سند تحول بنيادين نظام آموزش و پرورش هم ابلاغ شده و در مسير اجرايي شدن است كه گزارش‌هايي هم در صحن شوراي عالي از ميزان اجرايي كردن آن‌ها ارائه كرده‌اند. اگر تحول آموزش و پرورش كه يك تحول بنيادين است انجام شود، در عرصه فرهنگي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي، امنيتي و قضايي وضع بهتري خواهيم داشت. چون كودكان و افراد جامعه از همان ابتدا به خوبي تربيت مي‌شوند و اختلالاتي كه اكنون وجود دارد برطرف مي‌شود و سومين سند محوري كه نقشه مهندسي فرهنگي است كه پس از تصويب و ابلاغ به سمت زيرساخت‌هاي اجرايي كردن آن مي‌رويم. بحث مربوط به سند امور نخبگان هم كه به تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي رسيده و رئيس جمهور هم براي پيگيري و تحقق آن تأكيد ويژه‌اي داشته‌اند، آن هم ابلاغ شده و گام‌هاي خوبي توسط بنياد علمي نخبگان در جهت اجرايي كردن آن برداشته شده است.
در تبيين سند مهندسي فرهنگي آيا تغييري در قوانين و مقررات سازمان‌ها و نهادها منظور شده و اگر شده به چه نحو اجرا مي‌شود؟
موضوعاتي كه در فرايند ارزيابي وضعيت فرهنگي داشتيم، همين قوانين و مقررات است كه لازم است تمامي قوانين، مقررات و سياست‌ها و برنامه‌ها، وظايف دستگاه‌ها، مأموريت‌هايشان از نظر فرهنگ و فرهنگي يك بار ديگر بازبيني شود و اصلاحات لازم انجام بگيرد. يكي از راهبردها اختصاص به همين موضوع دارد. ما دستگاه‌هايي را به صورت مجزا بر اساس ضرورت‌ها و نيازها ساختيم. اما اكنون وقتي مي‌خواهد در يك نقشه كلان باز آفريني شود، بايد رابطه آن با دستگاه‌هاي ديگر هم ديده شود. مسلماً نياز به اصلاح يكسري مقررات و قوانين است كه اين گام‌ها برداشته شود.
آيا به مرحله اجرا رسيده؟
الان آسيب‌شناسي‌ها صورت گرفته و حكمش در قانون نقشه مهندسي كشور آمده و از مسير خودش بايد طي شود. بايد قوانين لازم را از طريق مجلس به اين سازمان‌ها ببريم يعني دستگاه‌هاي مذكور كه تقسيم كار مي‌كنند، لوايح مورد نياز را براي اصلاح مأموريت‌ها فراهم كنند. به عبارتي ديگر در نقشه مهندسي فرهنگي راهبردها و اقدام‌هايي در حيطه‌هاي مختلف داريم و گام‌هاي فراواني ديده شده كه مورد نياز هست و بايد بر اساس اولويت به سمت اجرايي شدن آن برويم. بايد در طول سال‌هاي اجراي برنامه صورت بگيرد. براي اجراي آن بايد ببينيم ساز و كارهايمان كافي است يا نياز به اصلاح دارد.
با توجه به سخنان دكتر روحاني مبني بر اين‌كه «تا وقتي مشكل بيكاري در كشور حل و فصل نشود، هيچ يك از تصميمات فرهنگي امكان تحقق نخواهد يافت، » شما رابطه بيكاري را با مهندسي فرهنگي چگونه تبيين و تعريف مي‌كنيد؟
ايشان اين مسأله را گفته‌اند اما اين بدين معنا نيست كه ما فعاليت‌هاي فرهنگي انجام ندهيم، بلكه مي‌خواستند به يك مشكل اساسي اشاره كنند كه براي انجام فعاليت‌هاي فرهنگي مطلوب و رسيدن به اين اهداف بايد موانع آن هم برطرف شود كه بخش مهم موانع مشكلات اقتصادي است. الان در بعد خانواده، آسيب‌ها و كژكرداري‌هايي كه هست به خاطر مشكل اقتصادي است كه بايد حتماً به آن توجه شود. وضعيت مطلوب اين است كه وضع اجتماع، سياست، اقتصاد و فرهنگ نهادهاي ما در حالت بهينه باشند، مسلماً اقدام‌ها هم نتيجه بخش‌تر خواهند شد. بخشي از مسائل اقتصادي ريشه در فرهنگ دارد؛ لذا در مهندسي فرهنگي، اقتصاد مورد توجه هست. فرهنگ اقتصاد به وجدان كاري، به اتقان در كار، توليد و مصرف داخلي و بحث مربوط به هويت شغلي، توجه به موارد مربوط به فرهنگ اقتصاد به‌طور ويژه در سند مهندسي فرهنگي مورد توجه قرار گرفته است. بنابراين اگر بخواهيم حتي در بعد اقتصادي هم وضع مطلوب داشته باشيم بايد فرهنگ كار را اصلاح كنيم. بايد فرهنگ كار جمعي و كارآفريني را گسترش دهيم. به بحث توليد ثروت از منظر فرهنگي به عنوان ارزش افزوده توجه كنيم. در نقشه مهندسي فرهنگي توجه ويژه‌اي به فرهنگ كار و كارآفريني و تلاش و توليد بيشتر و نيز مصرف صحيح و جلوگيري از اسراف تأكيد شده و زيرساخت‌هاي متعددي براي آن‌ها فراهم شده كه راهبرد كلان است، در اين رابطه اگر هر ميزان از آن را بتوانيم در جامعه عملياتي كنيم، مي‌توانيم وضع بهتري براي اقتصاد كشورداشته باشيم.
اكنون در كشورهاي ديگر به فرهنگ در بهره‌گيري اقتصادي و افزايش بهره‌وري و كارآمدي و كارآيي خيلي اهميت قائل مي‌شوند چون اثر آن را مي‌بينند. اگر يك بار محاسبه شود كه عدم توجه به زيرساخت‌ها چه ميزان خسارت‌هايي را به بار مي‌آورد؟ و اگر به آن توجه و سرمايه‌گذاري كنيم، چندين برابر آن را به دست خواهيم آورد حتي از نظر بعد مادي؛ آن وقت به فعاليت‌هاي مادي ايمان خواهيم آورد.
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید