1392/9/23 ۱۳:۳۶
هرچند چینی‌ها برای ثبت سنتور دندان تیز کرده‌اند اما به گفته کارشناسان موسیقی، این حق با پشتیبانی دولتمردان و همت موسیقیدانان، برای سنتور، تار و دیگر سازهای ایرانی همچنان باقی است تا مانند ردیف دستگاهی ایران، در میراث معنوی یونسکو به ثبت برسند.
مژده نوروزی / هرچند چینی‌ها برای ثبت سنتور دندان تیز کرده‌اند اما به گفته کارشناسان موسیقی، این حق با پشتیبانی دولتمردان و همت موسیقیدانان، برای سنتور، تار و دیگر سازهای ایرانی همچنان باقی است تا مانند ردیف دستگاهی ایران، در میراث معنوی یونسکو به ثبت برسند.
اگرچه به نظر می‌رسید افتخار ثبت ساز تار به نام ایران از دست رفت زیرا که آذربایجان آن را به نام خود در میراث معنوی یونسکو به ثبت رساند و به دنبال آن زمزمه های ثبت سنتور نیز به نام کشور چین به گوش رسید اما به گفته کارشناسان موسیقی، این حق همچنان برای ایران و دولتمردان ایرانی باقی است تا ساز ایرانی سنتور و دیگر سازها را مانند ردیف در میراث معنوی یونسکو به ثبت برسانند.
سنتور ایرانی سازی است که ساختار خود را از حرکات سیارات گرفته است. این ساز ذوزنقه‌ای شکل و کهن، در زیر سیم‌های متعدد خود صاحب دو ستاره است که نه فقط برای زیبایی بلکه آگاهانه و برای صدادهی بهتر روی سطح بالایی ساز کنده‌کاری شده اند. سنتور ایرانی بر پایه ردیف نوازی ایرانی نواخته می شود و سینه به سینه به نسل امروز رسیده است. اگرچه تغییر و تحولاتی نیز در ساختمان آن ایجاد شد زیرا که سلیقه های مختلف صدای کریستالی و شیشه‌ای این ساز را نمی پسندید و در جستجوی راهی برای رسیدن به صدای بم بود اما هیچکدام باعث نشد تا سنتور کهن ایرانی منسوخ شود.
امروز اگرچه همه انواع این ساز از کهن تا امروزی ، در دست نوازندگان نواخته می شود اما سنتور باستانی نه در اندازه ای بزرگ که در اندازه‌ای کوچک و با مضراب‌هایی که نشانی از نمد ندارند ساخته می‌شود. مضراب های سنتور ایرانی درست مانند کلمات خوشنویسی‌شده در دستان نوازندگان به چشم می‌آیند. گویی نوازنده از برخورد آنها با سیم خطاطی می‌کند. به واقع صدای کریستالی و شیشه‌ای سنتور ایرانی که تداعی کننده صدای ستارگان است مختص این ساز و تکنیک ایرانی است.
چندی پیش رضا مهدوی گفته بود در صورتیکه دولتمردان سکوت کنند و از کنار میراث ایران و موسیقی ایرانی بگذرند سنتور به نام کشور چین به ثبت می‌رسد زیرا که اولین زمزمه‌های این خبر ناخوش آیند در سال 82 و در جشنواره سنتورنوازان مطرح شد.
تکنیک، صدا، و نحوه نواختن سنتور ایرانی سرآمد دیگر سنتورهاست
درعین حال، مجید کیانی ردیف‌دان و نوازنده سنتور ایرانی که سال ها پیش عضویت در شورای عالی یونسکو را برعهده داشت و هم اکنون نیز عضو پیوسته فرهنگستان هنر و همچنین عضو هیات علمی دانشگاه تهران است به CHN، می‌گوید: «هر کشوری می‌تواند ساز مختص به خود را که با تکنیک‌های موسیقی همان منطقه نواخته می‌شود در میراث معنوی یونسکو به ثبت برساند اما نمی‌تواند ساز کشوری دیگر را به نام خود ثبت کند. اگر چینی‌ها ادعای قدمت سنتور خود را دارند ساختار سنتور آنها با سنتور ایرانی متفاوت است. صدا، شیوه نواختن و تکنیک‌هایی که آنها دارند نیز با ایرانی ها کاملا متفاوت است. هیچگاه چین و کشورهای دیگر نمی‌توانند ادعا کنند سنتور ایرانی متعلق به آنهاست. در جشنواره سنتورنوازان نیز تمامی کارشناسان و نوازندگان شرکت‌کننده اعلام کردند که تکنیک، صدا، و نحوه نواختن سنتور ایرانی سرآمد دیگر سنتورهاست.»
عضو پیوسته فرهنگستان هنر، همچنین با یادآوری آن روزها تاکید کرد: «در جشنواره سنتورنوازان همه کشورها در میزگردی که تشکیل شده بود سنتور ایرانی را موفق‌ترین سنتور در صدادهی و تکنیک، داوری کردند. اگرچه که سنتورهایی بزرگ با اکتاوهای بیشتری نیز در جشنواره حاضر بودند اما این ساز کوچک با صدای خود نظر همگان را جلب کرد.»
کیانی درباره سایر تجربیات خود می گوید: « کنسرت‌های متعددی در کشورهای هلند، بلژیک، فرانسه، آمریکا، کانادا و ... داشتم که همه آنها موفق بود. کشورهای غیرایرانی و صاحب نام در موسیقی، سنتور ایرانی را سازی خوش صدا و موفق می‌دانند.»
کیانی که در جشنواره ها و کنسرت های متعددی در خارج از ایران حضور پیدا کرده، تاکید می کند:« یکی از بهترین خاطراتم اجرای برنامه ای با عنوان موسیقی شفاهی بود که در آن برنامه منیر بشیر نوازنده عود، نوازنده ای از شوروی و بنده حاضر بودیم و هرکدام از ما نیز نزدیک 20 دقیقه زمان داشتیم تا موسیقی اجرا کنیم. پس از اتمام برنامه با گروه یونانی شرکت کننده دیداری داشتم که در آن ملاقات آنها ضمن شباهت سنتور ایرانی با سنتوری سازی که شباهت به سنتور ما دارد، صدا و تکنیک نوازندگی سنتور ایرانی را زیباتر از سنتوری تشریح کردند. »
وی می افزاید: « چیزی که برایم جالب بود فروتنی این گروه بود. سرپرست آنها و نوازنده ارشد گروه، ضمن نشان دادن تصویر ساز سنتوری، اظهار کرد که ساز سنتور ایرانی بسیار خوش‌صداتر از سازی است که توسط آنها در کشورشان نواخته می‌شود. او حتی نحوه مضراب به دست گرفتن و نوع آهنگ‌هایی را که ما می‌نواختیم گوش‌نوازتر از آنچه که در کشورشان مرسوم است توصیف کرد.»
کیانی تاکید می‌کند که صدا و گوش نواز بودن نواها، چیزی نیست که به افراد دیکته شده باشد یا افراد حتما تحصیلات موسیقایی یا آکادمیک داشته باشند زیبایی شنیداری هر انسانی را به خود جذب می‌کند. در عین حالی که فرهنگ سینه به سینه موسیقی ایرانی را زنده نگه داشته است.
نوازنده سنتور و ردیف دان موسیقی ایرانی اگرچه صحبت‌هایی را که از آهنگساز یونانی شنید به حساب میهمان‌نوازی گذاشت اما در تشریح سنتور می‌گوید: «این ساز، تمامی ساختارش بر اساس علم طراحی شده. ستاره هایی که روی سنتور وجود دارد با مضراب های بدون پوشش، صدایی کریستال و بلورین به گوش مخاطب می‌رساند. این چیزی است که اتفاقی رخ نمی‌دهد بلکه محصول دانش و تجربه است..»
کیانی ادامه می‌دهد: «فواصلی که در سنتور ایجاد شده تماما الهام گرفته از فواصلی است که در آسمان وجود دارند. ریتم‌ها و حرکات نیز از حرکات سیارات و افلاک گرفته شده است . ساختار سنتور و دیگر سازهای ایرانی نیز نشان از قدمت و کهن بودن دارند. »
برای ثبت سنتور، باید از تجربه حفظ ردیف استفاده کنیم
وی درباره شیوه‌ای که می‌توان از آن طریق سنتور ایرانی را نیز مانند ردیف، در یونسکو به ثبت رساند، می‌گوید: «برای ثبت سنتور، باید از تجربه حفظ ردیف استفاده کنیم. در ثبت ردیف، استادانی مثل علیزاده، طلایی و البته بنده نه در مقام استاد، در دانشکده هنرهای زیبا حاضر شدیم و از فرهنگ شفاهی ردیف صحبت کردیم. بعد از آن در نشست دیگری که آقایان شجریان، حاتم عسگری و داریوش پیرنیاکان نیز حاضر بودند فرهنگ شفاهی ردیف توضیح داده شد و همه از فرهنگ ردیف دفاع کردیم. با ضبط فیلم و ارسال آن به دفتر یونسکو گام های جدی برای ثبت ردیف برداشته شد.»
وی همچنین ضمن اظهار تاسف از برخوردهای متناقضی که در داخل و خارج از ایران با هنرمندان می‌شود، می‌گوید: «برای یونسکو، تاکید هنرمندان ایرانی در معرفی ردیف به عنوان فرهنگی موسیقایی ایران کفایت کرد و ردیف موسیقی ایرانی در آن نهاد به ثبت رسید. در حالیکه در داخل اگر بخواهیم چیزی را به اثبات برسانیم باید کاغذ و مدرک رو کنیم و به صحبتی که استادان فن می‌کنند چندان بهایی داده نمی‌شود.»
کیانی تاکید می‌کند: «سنتورهایی که بر اساس قدمت ساخته می‌شوند و نه آنهایی که بر اثر زمان و بر حسب شرایط تغییر شکل داده‌اند می‌توانند به عنوان یک ساز قدیمی که نشان از فرهنگ موسیقایی ایران دارند در یونسکو به همان شیوه‌ای که ردیف ثبت شد به ثبت برسند. زیرا شیوه نوازندگی در این سنتورها کاملا بر اساس ردیف های ایرانی که در یونسکو به ثبت رسید نواخته می‌شود، در حالیکه در سازهایی که کمی تغییر شکل داده‌اند این ویژگی ها را نمی‌توان دید.»
وی در پاسخ به این پرسش که اگر احیانا چین بخواهد سنتور را به نام خود در یونسکو به ثبت برساند ایران می‌تواند در مورد سنتور ایرانی اعاده حیثیت کند، می‌گوید: «کشورهای دیگر نیز می‌توانند ساز خود را در یونسکو به ثبت برسانند و این ممنوعیتی برای ایران ایجاد نمی‌کند. فرهنگ موسیقی ایرانی فرهنگ کهنی است و سنتور ایرانی نیز که ریشه در فرهنگ کهن ایرانی دارد باید مانند ردیف ایرانی در میراث معنوی یونسکو به ثبت برسد.»
ایران نیز می‌تواند تار خود را در یونسکو به ثبت برساند
وی در پاسخ به این سوال که ثبت تار توسط آذربایجانی ها این فرصت را از ایران به عنوان کشوری که ساز تار در آن قدمت تاریخی دارد می‌گیرد یا خیر؟ می‌گوید: «ساختار تار ایران با تاری که در آذربایجان و موسیقی آن منطقه نواخته می‌شود متفاوت است. همچنانکه در نحوه صدادهی در فواصل نیز تفاوت‌های زیادی به گوش می‌رسد. اگر کشور آذربایجان، تار را به نام خود ثبت کرده است این فرصت از ایران و تار ایرانی گرفته نمی‌شود. ایران نیز می‌تواند تار خود را در یونسکو به ثبت برساند.»
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید