یک گورچاله از دوره لپویی شناسایی شد

1394/6/23 ۱۳:۱۰

سرپرست هیأت کاوش در تپه لپویی شیراز گفت: کشف یک گور چاله از دوره ی لپویی در زرقان شیراز، دریچه ای از این دورۀ ناشناخته در تاریخ ایران را به روی ما گشود. کامیار عبدی افزود: کاوش در تپه لپویی به کشف گور چاله ای شامل تدفین از دوره لپویی، یک جام با سفال لپویی، آتشدان نعل اسبی،سازه حرارتی و تکه های 2 خمره بزرگ منجر شد . وی عنوان کرد: به جز الگوی استقراری و سفال ، دانش ما دربارۀ دورۀ لپویی عملاً نزدیک به صفر بود،اما بر اساس لایه نگاری تطبیقی مشخص شدکه دورۀ لپویی پس از دورۀ باکون و پیش از دورۀ بانش در دوره بندی پیش از تاریخ حوزۀ رود کر، یعنی حدود 3800 تا 3300 پیش از میلاد قرار داشت.

 سرپرست هیأت کاوش در تپه لپویی شیراز گفت: کشف یک گور چاله از دوره ی لپویی در زرقان شیراز، دریچه ای از این دورۀ ناشناخته در تاریخ ایران را به روی ما گشود.

کامیار عبدی افزود: کاوش در تپه لپویی به کشف گور چاله ای شامل تدفین از دوره لپویی، یک جام با سفال لپویی، آتشدان نعل اسبی،سازه حرارتی و تکه های 2 خمره بزرگ منجر شد .

وی عنوان کرد: به جز الگوی استقراری و سفال ، دانش ما دربارۀ دورۀ لپویی عملاً نزدیک به صفر بود،اما بر اساس لایه نگاری تطبیقی مشخص شدکه دورۀ لپویی پس از دورۀ باکون و پیش از دورۀ بانش در دوره بندی پیش از تاریخ حوزۀ رود کر، یعنی حدود 3800 تا 3300 پیش از میلاد قرار داشت.

عبدی تصریح کرد: در سال های اخیر با کاوش در محوطه های باستانی تپه مهرعلی دشت سده در شمال فارس و تل نورآباد و تل اسپید دشت نورآباد در غرب فارس تا اندازه ای به اطلاعات ما دربارۀ دورۀ لپویی افزوده شده، منتهی برخی پرسش های کلیدی دربارۀ این دوره، از قبیل گاهنگاری مطلق، اقتصاد معیشتی، ساختار اجتماعی و تشکیلات سیاسی آن همچنان در هاله ای از ابهام بود.

به گفته وی، در مرحلۀ جدید «پروژۀ باستان شناسی فارس» پس از ده سال وقفه بعد از کاوش در ملیان در سال 1383بر اساس مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی با کمک دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت در مرداد و شهریور 1394 هیأتی عازم کاوش تپۀ لپویی شد.

سرپرست هیأت کاوش در تپه لپویی اهداف اصلی این هیأت را، پیدا کردن مدارکی برای پاسخ مقدماتی به پاره ای از پرسش های پیش گفته و تعیین عرصه و حریم تپۀ لپویی ('تپۀ شنگولی' به لفظ محلی) به منظور جلوگیری از تخریب تنها تپۀ باقی مانده از مجموعه ای که سامنر در سال 1346 شناسایی و ثبت کرده بود اعلام کرد.

وی اظهار کرد: کاوش در تپۀ لپویی در بیستم مرداد 1394 با گشودن یک تاشه (واژۀ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای 'ترانشه') به ابعاد 2 در 5 متر به نام TT1 آغاز شدو پس از زدودن خاک سطحی به عمق 35 تا 55 سانتی متر که محتوی قطعات سفال بود نهشت های باستانی آشکار شد.

عبدی ادامه داد: با وجود تلاش و دقت فراوان بجز یک آتشدان نعل اسبی شکل چینه ای اثری از پدیدارهای معماری پیدا نشد و محدودۀ اطراف این آتشدان آکنده از خاک مخلوط با خاکستر بود که برای شناورسازی جمع آوری شد.

وی خاطرنشان کرد: لایۀ زیرین نهشتی متراکم از آوار فشرده با اندکی یافته های باستانی بود که سوای چند مکانه (واژۀ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای 'لوکوس') در آن اثر دیگری پیدا نشد.

عبدی تصریح کرد :در لایۀ زیرین آن سازۀ حرارتی دیگری با ساختاری کاملاً متفاوت پیدا شد که عبارت بود از لایه ای از خاکستر که روی آن به شکل نامرتب قطعات متعدد سنگ هایی به اندازۀ تقریبی مشت انسان چیده شده بود.

وی با بیان اینکه قسمت زیرین این سنگ ها حرارت دیده و سوخته بود اما بر قسمت رویی آنها اثری از سوختگی دیده نمی شداظهار کرد: این شیوۀ تولید حرارت در محوطه های دورۀ نوسنگی متداول بوده، اما ادامۀ آنها تا دورۀ لپویی پرسش برانگیز است.

وی عنوان کرد: در حدود ده متری شمال شرقی تاشۀ اول تاشۀ دوم (TT2) به ابعاد 2 در 4 متر باز شد و پس از برداشتن لایۀ سطحی تکه های یک خمرۀ بزرگ آشکار شد که به دقت خاکبرداری و تمام نهشت درون آن برای شناورسازی جمع آوری شد.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به این که چند قطعه سفال از همین جنس در دیوارۀ جنوبی تاشه مشاهده شد به گمان این که این تکه سفال ها به این خمره تعلق دارند تاشه یک متر به سمت جنوب گسترش یافت، اما با خاکبرداری در این محدوده مشخص شد که این تکه سفال ها در واقع به خمره ای دیگر تعلق دارند که آن نیز به طور کامل خاکبرداری و نهشت درونش برای شناورسازی جمع آوری شد.

عبدی تبیین کرد: به این امید که این دو خمرۀ بزرگ در کنار دیواری قرار دارند تاشه یک متر به سمت جنوب و شرق گسترش یافت، اما در اینجا نیز با وجود کنکاش فراوان بجز نهشت فشرده با اندکی یافته های باستانی به هیچ گونه پدیدار (واژۀ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای 'فیچر') برنخوردیم.

وی در ادامه گفت: در روزهای پایانی فصل کاوش در گوشۀ شرقی-شمال شرقی تاشه پدیداری ظاهر شد که احتمالاً یک گور چاله ای است ودر جنب غربی گور یک جام به دست آمد که از سفال لپویی است و نشان می دهد که به احتمال زیاد گور نیز به این دوره تعلق دارد.

وی تبیین کرد: اگر پیش فرض ما درست باشد این نخستین تدفین از دورۀ لپویی است که تا به حال شناسایی شده و می تواند دریچه ای به روی این دورۀ ناشناخته در تاریخ ایران به روی ما بگشاید.

تپۀ لپویی در ارتفاع 1570متری ازآبهای آزاد، در حدود 10کیلومتری شرق رود کر و در فاصلۀ حدود 200 متری شمال شهرک لپویی در بخش زرقان در فاصلۀ30 کیلومتری شمال شیراز قرار دارد. جادۀ آسفالته شیراز به هرابال و بیضا از شمال تپه می گذرد و بخش هایی از تپه را از بین برده است.طول تپه در راستای شرقی-غربی 140 متر و پهنای آن در راستای شمالی- جنوبی 130 متر است و مساحت محوطه حدود 2ر1 هکتار و بیشترین ارتفاع آن از زمین های اطراف اندکی بیش از یک متر است.

این محوطه به شمارۀ 16703مورخ 20/6/1385در فهرست آثار ملّی ثبت شده است.

ویلیام سامنر طی بررسی های خود در حوزۀ رود کر در سال 1967 م (1346 ه . ش) مجموعه ای متشکل از چند محوطۀ باستانی کوچک بین5/0 تا 5/1هکتار در مرتع پایین دست روستای وقت لپویی را شناسایی کرد.

از قرار معلوم اکثر این محوطه ها تک دوره ای و با سفال سرخرنگ بدون نقش بودند که این سفال پیشتر در دهۀ 1930 م(1309ه.ش) در لایه های به هم ریختۀ فوقانی تل باکون شناسایی و از سوی کاوشگران باکون الف5 نامگذاری شده بود.

سامنر با بیان وجود ارتباطات لایه نگاشتی و گاه نگاشتی بین سنت سفالگری باکون و این سنت سفالگری، با توجه به ماهیت متفاوت سفال سرخرنگ لپویی آن را سبکی متفاوت از سفال شناخت و مرحله ای از دوره بندی پیش از تاریخ حوزۀ رود کر را با نام لپویی معرفی کرد.

بر اساس گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، کاوش در تپه لپویی که در مردادماه با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری شروع شده بود به اتمام رسید.

ایرنا