تهران دیگر کاریز ندارد

1394/6/22 ۱۰:۰۱

حمید حاجی‌پور: دهه 30 طرح لوله کشی آب به تهران 310 هزار نفری کلید خورد. چند سال بعد مردم با باز کردن فلکه کوچک برنجی حیاط خانه‌شان پرونده قنات‌های تهران را بستند. زمانی که آغا محمدخان به حکومت رسید تهران دچار کم آبی شدید بود. به دستور وی گروهی مسئول ساخت قنات در سراسر پایتخت شدند و پس از مدتی کوتاه مشکل بی‌آبی شهر برطرف شد و از این قنات‌ها تا دهه 50 استفاده نیز می‌شد. تا 30سال پیش تهران، ورامین و ری پرآب‌ترین قنات‌های کشور را داشتند و زندگی کشاورزان و باغداران بسته به همین کاریزها و قنات‌ها بود. حالا حدود 20 سالی می‌شود که قنات‌ها رو به خشکی رفته‌اند. همچنان‌که چشمه‌ها به دلیل استفاده بیش از اندازه از سفره‌های زیرزمینی خشکیده‌اند.

  حمید حاجی‌پور: دهه 30 طرح لوله کشی آب به تهران 310 هزار نفری کلید خورد. چند سال بعد مردم با باز کردن فلکه کوچک برنجی حیاط خانه‌شان پرونده قنات‌های تهران را بستند.

زمانی که آغا محمدخان به حکومت رسید تهران دچار کم آبی شدید بود. به دستور وی گروهی مسئول ساخت قنات در سراسر پایتخت شدند و پس از مدتی کوتاه مشکل بی‌آبی شهر برطرف شد و از این قنات‌ها تا دهه 50 استفاده نیز می‌شد. تا 30سال پیش تهران، ورامین و ری پرآب‌ترین قنات‌های کشور را داشتند و زندگی کشاورزان و باغداران بسته به همین کاریزها و قنات‌ها بود. حالا حدود 20 سالی می‌شود که قنات‌ها رو به خشکی رفته‌اند. همچنان‌که چشمه‌ها به دلیل استفاده بیش از اندازه از سفره‌های زیرزمینی خشکیده‌اند. اگر نگاهی به نقشه قنات‌های تهران بیندازیم از وجود قنات‌های بیشماری مثل قنات‌های پامنار و الهیه، ناصریه، بهارستان، بریانک، بهجت آباد، جلالیه و صدها قنات دیگر متعجب می‌شویم و اینکه چرا دیگر هیچ اثری از آنها نیست. آثار تاریخی و حیاتی که هم‌اکنون هم می‌توانند وجود داشته باشند به یکباره نیست و نابود شده‌اند. میراثی که بسیاری از کشورها هم‌اکنون در انتقال آب به مناطق دیگر از آن سود می‌برند، به دست سازندگان و پدید آورندگانش از بین رفته‌اند. چه عواملی باعث شد که قنات‌ها به دست فراموشی سپرده شوند؟ کارشناسان 3عامل اصلی را برمی‌شمرند؛ نخستین عامل افزایش جمعیت و نیاز به راه‌اندازی سیستم پیشرفته لوله کشی و آب تصفیه شده که با توجه به شیوع بیماری در دهه‌های گذشته و راحتی استفاده و دسترسی آسان با استقبال مردم روبه‌رو شد. اما دومین علت که شاید اساسی‌ترین عامل باشد کور کردن قنات‌ها برای ساخت و سازاست. در اجرای پروژه‌های شهری، مسکونی و تجاری بسیاری از قنات‌ها کورمی‌شوند. این سازه‌ها که به نوعی جزو میراث تاریخی کشورمان هستند در سکوت قربانی لودرها و بولدوزرها شده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهد صدها قنات در ساخت و ساز‌های تهران در چند سال گذشته نابود شده‌اند. سومین عامل از بین رفتن قنات نیز لایروبی نشدن و نفوذ فاضلاب‌های شهری و صنعتی به داخل آنهاست. متأسفانه نبود سیستم یکپارچه جمع‌آوری فاضلاب و افزایش استفاده از چاه‌های جذبی و انتقال فاضلاب‌های صنعتی و بیمارستانی به زیرزمین منجر به آلوده شدن آب قنات‌ها و حتی خشکیدن آنها شده است. باید گفت گذشته از اینکه قنات‌ها جزئی از میراث تاریخی کشورمان هستند و هنوز در بسیاری از نقاط دورافتاده و روستایی کاربرد دارند در شهرهای بزرگ نیز لااقل در جذب گردشگر و حتی آبیاری فضاهای سبز شهری می‌توانند مفید باشند. پیش از اینکه دیر شود باید کاری کرد!

روزنامه ایران