دیدنیهای ابرکوه

1394/5/25 ۱۱:۱۷

مسجدجامع ابرکوه که در محدوده میدان اصلی شهر واقع شده با داشتن دو قبله یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر گردشگری این شهرستان محسوب می‌شود. این مسجد ثبت ملی شده در دوره ایلخانی دارای دو شبستان در پس ایوان شمالی و ایوان جنوبی و سردابه‌ای در میان صحن است.محراب اولیه این مسجد با جهت قطب مغناطیسی شمال ۴۷ درجه اختلاف دارد و به منظور اصلاح آن،محراب دیگری مطابق با قبله در آن ایجاد شده است.

   مسجد جامع ابرکوه؛ یگانه مسجد دوقبله‌ای ایران

مسجدجامع ابرکوه که در محدوده میدان اصلی شهر واقع شده  با داشتن دو قبله یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر گردشگری این شهرستان محسوب می‌شود. این مسجد ثبت ملی شده در دوره ایلخانی دارای دو شبستان در پس ایوان شمالی و ایوان جنوبی و سردابه‌ای در میان صحن است.محراب اولیه این مسجد  با جهت قطب مغناطیسی شمال ۴۷ درجه اختلاف دارد و به منظور اصلاح آن،محراب دیگری مطابق با قبله در آن ایجاد شده است.

يخچال خشتي؛یادگار قاجارها در ابركوه

قدیم که هنوز وسایل سرد کننده کنونی نبود  مردم مناطق حاشیه کویر بناهای مخروطی خاصی با نام عمومی «یخچال»می‌ساختند تا برف‌های زمستان را برای استفاده در تابستان انبار کنند. از این یخچال‌ها 4‌عدد در ابرکوه باقی مانده که معروف‌ترین آنها «یخچال خشتی» است که در ورودي شهر، جنب خيابان شهيد بهشتي واقع شده است. اين اثر قاجاری مخروطي شکل با پلاني مدور و 20 متر ارتفاع، شماره 7752 فهرست آثارملي کشور را به خود اختصاص داده است. در حالی‌که سنگ،خشت، چوب و آهک مصالح به کار رفته در این سازه دو وروديه  هستند، استفاده از رگ‌ چین و گرد چین در گنبد،زیبایی دو چندان به نمای این یخچال بخشیده است. 

مسجد بیرون؛ یادگار عبور امام رضا(ع) از ابرکوه

یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی شهرستان ابرکوه،مسجد بیرون است که در بيرون شهر ابرکوه و در سمت جنوب شرقي شهر واقع شده و بر اساس شواهد باقی مانده سبک معماري اين مسجد به شيوه خراساني رایج در  قرن اول تا قرن چهارم هجری بوده و بر این اساس از قديمي‌ترين مساجد ساخته شده در ایران  به شمار مي‌آيد. این مسجد که با شماره  2170 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده، بر اساس شواهد تاریخی موجود منزلگاه حضرت ثامن الحجج(ع) به هنگام سفر به مرو بوده است. این مسجد شامل دو ایوان با حیاط مرکزی است  که ایوان غربی به گنبد خانه‌‌ای از داخل مربع و از خارج نیم دایره متصل است.

 خانه آقازاده ابرکوه میزبان زیباترین بادگیر ایران

 ابرکوه شهری با جاذبه های خاص است. یکی از این جاذبه‌ها زیباترین بادگیر ایران  است که در خانه آقازاده این شهر قرار گرفته است. این بادگیر از آنچنان زیبایی‌ای برخوردار است که مسئولان کشور تصویر آن را لایق درج  بر روی پول ملی دانسته و بر پشت اسکناس دو  هزار تومانی حک کرده‌اند. ویژگی خاص این بادگیر دو طبقه بودن آن است  که باعث شده از هر سوی شهر قابل مشاهده باشد. برای دسترسی به این بنای تاریخی که در فهرست میراث ملی کشور نیز به ثبت رسیده است، راه طولانی در پیش ندارید.کافی است پس از ورود به ابرکوه از یک شهروند درباره آن سوال کنید تا شما را  به محله دروازه میدان از محله های قدیمی ابرکوه راهنمایی کند. البته از طریق یکی از خیابان‌های اصلی منشعب شده از میدان مرکزی شهر ابرکوه  یا همان میدان امام حسین (ع) نیز می تواند به سمت این محله و خانه حرکت کنید. با گذر از تکیه دروازه میدان که خود سابقه‌ای طولانی دارد،‌ وارد کوچه های پر پیچ و خمی می شوید که عمری به درازای تاریخ چون دیگر نقاط این شهرستان باستانی دارد.ساباطی زیبا که تصویری دلنواز از زیباترین بادگیر ایران در کنار آن به رخ کشیده شده است، به گردشگران یادآوری می‌کند که به سمت خانه آقازاده در حرکت هستید.در این کوچه‌ها چند خانه دیدنی دیگر نیز وجود دارد ولی خانه آقازاده معروف‌ترین خانه قدیمی ابرکوه است.این بنا با 851 مترمربع مساحت و به صورت حیاط مرکزی و عمارت در سه جبهه به منظور استفاده در فصول مختلف سال ساخته شده است. اتاق جنوبی خانه به صورت صلیبی و شکم دریده ساخته شده‌است و دارای حیاط مرکزی با حوض سنگی بزرگی است که در وسط حیاط قرار دارد. قسمت شاخص و جالب توجه این بنا که متعلق به سید حسین ابرقویی  بوده، بادگیر دو طبقه و کلاه فرنگی آن است که در نوع خود بی نظیر است.ارتفاع بادگیر دو طبقه این خانه 18متر و مساحت آن 19مترمربع است و در دهانه بادگیر ۱۹ دریچه تنظیم هوا وجود دارد که با بادگیر دوم هماهنگی و ارتباط دارد. این بادگیر می‌تواند تنظیمات هوا را حتی در زمانی که هیچ بادی نمی‌وزد، انجام دهد. یک کلاه فرنگی جالب با تزئینات مقرنس کاری در کنار آن به چشم می خورد. مصالح كلي به كار رفته در ساخت این خانه قاجاری خشت، گل و چوب است.

 صابون‌پزی؛صنعت رو به افول ابرکوه

یکی از صنایع قدیمی ابرکوه که روزگاری چرخه زندگی بسیاری از مردم این سامان بر پایه آن می‌چرخیده اما اکنون دیگر آن شور و حرارت قدیم را ندارد و معدود افرادی از طریق آن امرار معاش می‌کنند،هنر صابون پزی است.

صابون پزی روزگاری آن چنان در ابرکوه رونق داشت که جمع زیادی از مردم ابرکوه، هم در کارگاه‌های سنتی و هم در خانه‌های خود به آن مشغول بودند، اما این پیشه هم  مانند بسیاری از هنرهای دیگر مردم ایران زمین با گسترش زندگی شهر نشینی از رونق افتاد و به نحوی که اکنون تنها فرزند یکی از صنعتکاران قدیم این رشته، حرفه اجدادی خود  را که بیش از 70سال است،تامین‌کننده درآمد این خانواده بوده،ادامه می‌دهد. او که حسین ابوالحسینی نام داشته و در محله نبادان ابرکوه به حرفه صابون‌پزی سنتی که محلی ها آن را صابون پی می‌نامند، اشتغال دارد،در این باره گفت: در ابرکوه قدیم، تعداد زیادی از افراد مشغول به حرفه صابون‌پزی بودند و چون صابون یک وسیله مصرفی مورد نیاز برای عموم مردم برای شست‌وشوی بدن و لباس‌ها بود، این شغل رونق زیادی داشت ضمن اینکه صابون محلی، استفاده زیادی نیز در هنر صنعت نمدمالی داشت که آن روزها در ابرکوه دارای رونق زیادی بود.

ابوالحسینی در مورد روش تولید صابون پی نیز گفت: برای تهیه صابون ابتدا باید مواد اولیه  یعنی ‌پی گوسفند و گیاه اشنو در قدیم و امروزه سود سوزآور و گلیسرین و گلاب و جوهر زرد رنگ روسی را تهیه کرد. سپس پاتیل بزرگ موجود در کارگاه  را روی مشعل قرار داد و حدود 100 کیلوگرم چربی‌ یا همان پی‌ها را درون پاتیل ریخت و شعله را روشن کرد تا چربی‌ها مقداری از هم باز شوند و حالت روان به خود بگیرند. وی ادامه داد: سپس مقداری آب هم به آن اضافه می‌کنیم و همین که چربی‌ها کمی گرم شد، به آن سود سوزآور می‌زنیم. البته در گذشته به جای سود سوزآور، از گیاه بیابانی« اشنو»  استفاده می‌کردند. برای استفاده از آن گیاه هم که ابتدا آن را می‌سوزاندند و پس از آن خاکستر حاصله را درون مخزنی پر از آب می‌ریختند و بعد از هشت ساعت تیزآب موجود را به جای سود درون چربی‌ها ‌ریخته و  استفاده می‌کردند.

وی ادامه داد: این مواد با هم مخلوط می‌شوند تا اینکه چربی‌ها را در خود جذب کنند و مقدار مصرفی سود آب کرده برای 100 کیلو، 25 تا 30 کیلو است.بعد از اینکه این مواد حدود پنج تا 6 ساعت جوشید و هم زده شد، باید گلیسرین  و نمک هر کدام به میزان دو کیلوگرم  به مواد اضافه شود. در قدیم در این مرحله اگر افرادی صابون معطر و زرد سفارش می‌دادند، مقداری گلاب و جوهر زردرنگ روسی هم به مخلوط موجود در پاتیل اضافه می‌شد تا محصول خوشبو و زردرنگ شود.

ابوالحسنی افزود: بعد از اینکه مواد اضافه شده تقریبا غلیظ شد، صابون آماده قالب‌ریزی می‌شود و آن را در محل مشخصی که برای قالب‌گیری انتخاب کرده‌ایم، می‌ریزیم و پس از 12 ساعت، این صابون‌ها شکل می‌گیرند.

وی یادآور شد: این صنعت به نوعی با هنر نیز آمیخته می‌شود و در قدیم برای جهیزیه عروس هم سفارش می‌گرفتند. برای تهیه این نوع خاص صابون، زمانی که صابون آماده می‌شد و می‌خواستیم از پاتیل خارج کنیم، مواد حاصله را درون حلب‌های 20 کیلویی می‌ریختیم و بعد از 12 ساعت که قالب می‌بست و به اصطلاح صابون سفت می‌شد، آن را بیرون می‌آوردیم و اطراف آن را مهره چشم‌های معروف به هفت چشمه، آیینه‌های کوچک و بزرگ و دیگر مهره‌های تزئینی می‌چسباندیم که بسیار زیبا می‌شد و در قدیم جزو ‌جهیزیه عروس بود که مادر عروس سفارش می‌داد.

ناگفته نماند که گرچه تکنولوژی این روزها در اوج رونق بوده و هر روز در حال پیشرفت است اما بسیاری از مردم از آن دلزده شده‌اند تا حدی که گاهی آرزو می‌کنند ای کاش به رسوم گذشته خود باز می‌گشتند و برخی برنامه‌ها و آیین‌های امروزی وجود نداشت. در دوران قدیم با وجود محدودیت‌هایی که وجود داشت، مردم  به راحتی با محصولاتی که بیشتر جنبه طبیعی داشت، روزگار خود را سپری می‌کردند و به اذعان بزرگ‌ترهایی که اکنون حضور دارند و هر دو دوره را درک کرده‌اند، مردم آن زمان هم سالم‌تر و هم دلخوش‌تر بودند.

 مهردشت؛ زيباي خفته ابركوه

شهر مهردشت مرکز بخش بهمن شهرستان ابرکوه نه تنها یکی از ناشناخته‌ترین مناطق ایران است بلکه بسیاری از اهالی استان یزد نیز آن را به درستی نمی شناسند. این شهر  که در فاصله حدود 160کیلومتری مرکز استان یزد و 12کیلومتری مرکز شهرستان ابرکوه واقع شده، سال 1378 خورشیدی از تجمیع سه روستای مهرآباد، نصرت آباد و میان‌دشت  یا اردی تشکیل شد و نام خود را نیز از بخشی از نام آبادی‌های میان‌دشت و مهرآباد وام گرفت. برای رسیدن به شهر مهردشت اگر از سمت شیراز وارد ابرکوه شوید و به سمت مرکز استان ادامه سفر ‌دهید، در میدان انتهایی شهر راهی را خواهید دید که با ادامه دادن آن  به مهردشت می‌رسید. مهردشت این زيباي خفته ابركوه،شهری با آثار تاریخی فراوان است. مسجد جامع قدیم مهرآباد که قدمت آن به عهد  سلجوقیان می‌رسد، آرامگاه حاج علی اکبر خان مفخمی معروف به سردار  که بنایی مستطیل شکل از جنس خشت و گل ساخته شده در عهد قاجاریه است، قلعه گلی و چهار برجی حسن خان، آسياب آبي 200ساله  محله اردي، عمارت خشت و گلی عهد  قاجاری  اسماعيل خاني،  قلعه گبري محله نصرت آباد، مقبره بي بي محله نصرت‌آباد و منزل قاجاری مرحوم حيدري  از جمله این بناهای دیدنی و تاریخی است.

روزنامه قانون