1394/5/13 ۰۹:۲۱
رضا ستوده: موزه لوور به عنوان یکی از بزرگترین موزه‌های جهان با 220 سال قدمت، سالانه نزدیک به 9 میلیون گردشگر را جذب خود می‌کند و به طور مستقیم و غیرمستقیم مبالغ هنگفتی را به جیب فرانسویها می‌ریزد. این موزه در سده دوازدهم میلادی یک قلعه بود، سپس به کاخ بزرگی برای گردهم‌آیی شاعران و هنرمندان تبدیل شد و آنگاه پس از پیروزی انقلاب کبیر فرانسه با نام موزه ملی فرانسه به حیات تاریخی و فرهنگی خود ادامه داد. نخستین بار در سال 1793 میلادی درهای این مجموعه به روی مردم گشوده شد.
سود سرمایه های شوش در جیب فرانسویها
در دانشنامه ایرانیکا آمده است که آثار موزه لوور در ابتدا بیشتر مربوط به تمدن‌های یونان و روم بودند و تعداد کمی آثار مربوط به ایران دوره ساسانی نیز در تالارهای آن به نمایش گذاشته شده بود. اما از اواخر سده نوزدهم میلادی، با کاوش‌های «شبه باستان‌شناسی» اتباع کشور فرانسه در شوش، سیل آثار تاریخی ایران به موزه لوور سرازیر شد. برخی از این آثار مانند منشور حمورابی، تندیس ملکه ناپیروسا، سرستون گاو دوسر کاخ آپادانا و کاشی‌های لعابدار هخامنشی با نقش سربازان جاویدان در زمره نفیس‌ترین آثار تاریخی جهان باستان قرار می‌گیرند.
داستان خروج این آثار از ایران بدین قرار است که در دوره ناصرالدین شاه قاجار یک مهندس راه‌آهن در فرانسه به نام «مارسل دیولافوا» همراه همسرش «مادام ژان دیولافوا» به ایران آمد تا درباره تأثیر معماری شرق و غرب بر یکدیگر مطالعه کند. این زوج فرانسوی هنگام بازدید از شهر شوش به وجود تپه‌های باستانی غنی در این منطقه پی بردند و در بازگشت به کشورشان از مدیر موزه‌های ملی فرانسه خواستند تا بودجه‌ای را برای کاوش در شوش در اختیارشان بگذارد. این خواسته پذیرفته و مبلغ 31 هزار فرانک به مارسل دیولافوا پرداخت شد. او و همسرش در سال 1884 میلادی برای دومین بار به ایران آمدند و با حمایت و کوشش «طولوزان» طبیب فرانسوی ناصرالدین شاه، امتیاز کاوش در محوطه‌های باستانی شوش را از دولت ایران کسب کردند. طبق قراردادی که آنها با دولت ایران به امضا رساندند، قرار شد هرچه از طلا و فلزات گرانبها کشف می‌شود، متعلق به دولت ایران باشد و سایر آثار مکشوفه نصف به نصف تقسیم شود.
بدین ترتیب کاوش زوج فرانسوی و هیأت نسبتاً کوچکی که همراه خود آورده بودند، آغاز شد و تا دو سال بعد ادامه یافت. در این مدت، آثار مهمی از کاخ‌های دوره هخامنشی در شوش کشف شد که از جمله مهمترین آنها سرستون گاو سنگی بزرگی به وزن 12 تن بود. مادام ژان دیولافوا در خاطراتش نوشته که چون نمی‌توانست این اثر عظیم را با امکانات آن روزگار به خارج از شوش حمل کند بشدت عصبانی شد و با پتک به جان سرستون افتاد. گاو سنگی مثل میوه رسیده از هم شکافت و آنگاه بود که او توانست قطعات آن را از ایران خارج کند. این قطعات اکنون به صورت اولیه سر هم شده و در یکی از تالارهای موزه لوور به نمایش درآمده‌اند.
وقتی کاوش‌ها تمام شد، نوبت به تقسیم آثار رسید اما زوج فرانسوی با فریب و تطمیع حاکم محلی منطقه، او را راضی کردند که سهم دولت ایران را نپردازند. بدین ترتیب در سال 1886 میلادی، 327 صندوق از آثار باستانی ایران به وزن حدود 500 تن از راه بوشهر به فرانسه حمل شد.
ورود آثار تاریخی نفیس شوش به پاریس چشم فرانسویان را خیره کرد و انجمن علمی فرانسه را به فکر انداخت که امتیاز کاوش‌های باستان‌شناسی در سرتاسر ایران را از دولت قاجار بگیرد. این امتیاز در سال 1895 میلادی به روزگار سلطنت مظفرالدین شاه قاجار به فرانسویان داده شد. طبق این امتیازنامه، هر آنچه در خاک ایران به دست می‌آمد بین دولت ایران و هیأت باستان شناسی فرانسه تقسیم می‌شد، مگر آثار مکشوفه در شوش که تماماً متعلق به فرانسویان بود. در واقع گنجاندن این ماده بدین خاطر بود که طرف فرانسوی می‌دانست، نفیس‌ترین آثار را در شوش خواهد یافت و اساساً غیر از شوش مایل به حفاری در نقاط دیگر ایران نبود. بدین ترتیب فردی به نام «ژاک دمورگان» به عنوان سرپرست کاوش‌ها به ایران آمد. او قلعه‌ای را بر فراز تپه معروف آکروپل در شوش بنا نهاد که امروزه به قلعه فرانسویها معروف است. این قلعه محل اسکان و کاوش فرانسویان بود و در همین جا بود که آثار بزرگی چون منشور حمورابی و پیکره برنزین ملکه ناپیروسا به وزن 1800 کیلوگرم و با قدمت 3000 سال را کشف کردند. انجمن علمی فرانسه به مدت 32 سال مشغول کاوش در شوش بود و هزاران اثر تاریخی این شهر را به فرانسه منتقل کرد. نهایتاً در سال 1927 میلادی مجلس شورای ملی ایران امتیاز کاوش فرانسویان را لغو کرد اما دیگر دیر شده بود.
امروزه بخشی از مهمترین آثار موجود در موزه لوور متعلق به ایران و مشخصاً شهر شوش هستند و بدون آنها موزه لوور این درجه از اهمیت و اعتبار کنونی را نخواهد داشت. ثروتی که در سالیان متمادی از این رهگذر نصیب فرانسویان شده، غیرقابل برآورد است.
روزنامه ایران
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید