خانه امید ایرانی خراب شد

1394/5/12 ۰۹:۳۷

تعبیر بالا را مخبرالسلطنه هدایت در مجموعه «گزارش ایران، قاجاریه و مشروطیت» در شرح ماجراهای دوران تسلط محمدعلی‌شاه قاجار می‌نویسد. مخالفت وی با مشروطه، نتیجه‌اش جنگ ملی‌گرایان و سلطنت‌طلبان و بروز حوادثی خون‌آلود بود که نقطه اوج آن هم به توپ بسته‌شدن بهارستان، خانه ظهیرالدوله و مسجد سپهسالار توسط لیاخوف روس بود.

تعبیر بالا را مخبرالسلطنه هدایت در مجموعه «گزارش ایران، قاجاریه و مشروطیت» در شرح ماجراهای دوران تسلط محمدعلی‌شاه قاجار می‌نویسد. مخالفت وی با مشروطه، نتیجه‌اش جنگ ملی‌گرایان و سلطنت‌طلبان و بروز حوادثی خون‌آلود بود که نقطه اوج آن هم به توپ بسته‌شدن بهارستان، خانه ظهیرالدوله و مسجد سپهسالار توسط لیاخوف روس بود. در کنار استبداد شاه قاجار، انعقاد قرارداد‌سال ١٩٠٧ میان روسیه و انگلیس که در اصل با هدف تقسیم ایران تنظیم شده بود، شادی مردمان به تلخی زهرآگین بدل و تلاشی دوباره شاید برای بازگشتن به نقطه صفر آغاز شد. با رسیدن گروه فاتحان مشروطه‌خواه به تهران و خلع محمدعلی‌شاه از سلطنت و برخورد قهری با همراهان او،‌ جشنی بزرگتر از جشن پیشین در سرزمین ایران به راه افتاد که در برخی سفرنامه‌ها هم به بخشی از این شادمانی‌های همگانی اشاره شده است.

باز هم جشن آتش‌بازی

 اما با تخریب میدان نقش‌جهان مسیو نیکیتین، کنسول روس در ایران در سفرنامه‌اش به نام «ایرانی که من شناخته‌ام» جشنی را که در اصفهان چند روز پس از فتح تهران برگزار شد چنین شرح می‌دهد، «١٠روز پس از ورود ما به اصفهان صمصام‌السلطنه بختیاری، حاکم اصفهان به مناسبت خلع محمدعلی‌شاه از سلطنت جشن مفصلی در میدان شاه ترتیب داد. ما نیز در این جشن دعوت داشتیم. میدان شاه اصفهان محلی است پروسعت و بسیار قشنگ و دورادور آن ابنیه زیبای تاریخی وجود دارد... خلاصه این میدان بزرگ پر از جمعیت شده بود و اهل شهر بالتمام [همگی] برای اظهار شادمانی و تماشای آتش‌بازی در آن‌جا گرد آمده بودند. همین که آتش‌بازی شروع شد من می‌دیدم که شعله‌های بزرگ آتش گاهی یک بدنه دیوار را خراب و گاهی یک تکه از کاشی‌های مینایی گنبدها را از بین می‌برد. درصورتی‌که آسمان هم شنل شبانه زر دوزی ‌شده از کواکب خود را روی همه اینها گسترانیده بود، میهمانان عالی‌مقام در بالای بام عالی‌قاپو از تماشای این منظره مسرور و در مقابل آنها میوه‌های گوناگون در ظروف مخصوصی گذارده شده و پیوسته پیشخدمت‌ها شربت‌های خنک می‌آوردند... من نمی‌دانم که از این اجتماع بالاخره چه بیرون خواهد آمد؟»

این شادی هم اما چندان دیری نپایید. اختلافات داخلی میان گروه‌های اعزامی به تهران و سهم‌خواهی‌ها آغاز شد. شهد این پیروزی با بروز برخی مسائل دیگر، اندک‌اندک در کام مردمان ایران‌زمین تلخ و تلخ‌تر شد. رخدادی خطرناک و خانمان‌برانداز اما در پیش بود که از این هم بدتر می‌آمد. رخداد پیش‌رو به آرامی سایه‌اش را از جایی بسیار دورتر بر سر مردم ایران می‌گستراند؛ نبرد اول بین‌الملل!